Алматы мектегь 1989
жүктеу/скачать 4,18 Mb. Pdf көрінісі
|
| К ы р қ а р л а н ы п
өт- кен ер — деп ж а у а п б ере ді . « Қ ы р қ а р л а н у » с ә з і н і ң т үб і р і — « к а т а р, т і з б е к » д е г е н м а ғ ы н а д а г ы « қ ы р қ а » сөзі. С у д а н ( өз е нн ен ) қ ы р қ а р л а н ы п в г у — а ғ ы с т ы қ и ғ а ш т а й қ а т а р түзіп, бі рі нен с оң бірі ж ү з і п өту. Б ү л сөз қ ы р қ а р тарту ж ә п е қ ы р қ а л а й т ұ л ғ а л а - р ы н д а д ә л осы м а ғ ы н а д а қ ы р ғ ы з т і лі н д е д е б ар : Қ ы р қ а а р тар- тып ч у б а г а н , Қ о л к е л а т т ы д у л а ғ а п . С о н д а е з ен н ен қ ы р қ а р л а н ы г і э т у — « қ а т а р т үз е п, а ғ ы с т ы қ и г а ш т а п ж ү з і п өту» д еген м а ғ ы п а - д а ғ ы т і р к е с б о л ы п ш ы ғ а д ы . М а х а м б е т т і ң «Р К а л ғ а н д у н н е » д еген өл е ні т ек с і н д е : Т а ң д а п мінген т ұ л п а р л а р , И е с і н қ а й д а ж а я у с а л м а г а н ? — д ег е н ж о л д а р б ар . М ү н д а ғ ы ж а я у с а л м а ғ а н д ег ен т і р к е с қ а з і р г і о қ ы р м а н д а р ғ а т ү с і н і к с і з д е у . Д о л осы ж о л д а р — қ а з а к э и о с т а р ы н д а д а , X V — X V I I I ғ а с ы р л а р д а г ы а қ ы н - ж ы р а у л а р т і л д е р і н д е де к е зд е с е т і н кәнігі о б р а з . М ү н д а г ы с а л у ( с а л м а ғ а н ) с ө з і н і ң м а г ы н а с ы «тас- т а у , қ а л д ы р у » . XV ғ а с ы р д ы ң ж ы р а у ы Қ а з т у т а н : « Қ а й р а н мс ні ң Е д і л і м , М е н с а л м а д ы м , сен ссілдың — д ейді , яғ ни меп сепі — т у г а н м е к е н д і өз е р к і м м е н қ а л д ы р ы п б а р а ж а т қ а н ы м ж о қ , сен қ а л д ы р д ы ц ( я г н и к е т у г е м ә ж б ү р б о л д ы м ) д е г е н д і а й т а д ы . М ү н ы осы ж о л д а р д а н кейінгі: К а й ы р л ы б о л с ы н сі з д е рг е , М е пе н қ а л - ғ а н м ы н а у Е д і л ж ү р т ! — д е г е н с ө з д ер і д ә л е л д е й түседі. С а л у е т і ст і гі ні ң « қ а л д ы р у , т а с т а у » д ег е н м а ғ ы н а с ы көне, ол м а ғ ы н а б үл к ү н де ж о ғ а р ы д а к е л т і р і л г е н ө л е ң ж о л д а р ы мен (дәс- т ү р л і о б р а з д а р мен) к е й бі р т і р к е с т е р д і ң қ ұ р а м ы н д а с а қ т а л ы п қ а л ғ а п . М ы с а л ы : « қ ұ л ы н т а с т а д ы » м а г ы н а с ы н д а ғ ы қ ү л ы н с а л - ды, «ә лді , б үл д ү н и е н і т а с т а и ке т т і » м а ғ ы н а с ы н д а ғ ы д ү н и е с ал - ды д ег ен т і р к е с т е р д е с а л у сөзі осы көне м а г ы н а с ы н д а . - 1 М а х а м б е т т і ц а т а қ т ы к<Ереүіл а т к а ер с а л м а й » ^ еп б а с т а л а - /^ТБПГ^лен ж о л ы н д а ғ ы е р е у і л сөзі а қ ы н ж и н а қ т а р ы мен о қ у л ы қ - а р д а « е р т т е у л і ат» деп т ү с і н д і р і л і п келеді . Б ү л — қ а т е түсі и- іру. М а х а м б е т т і н осы ш ы г а р м а с ы 1910 ж ы л ы О р ы н б о р д а ш ы қ - 20 к а й « Ш а й ы р » а т ты к і т а п т а д а ж а р п я л а н ғ а н . О с ы ж н п а қ т ы ку- р а с т ы р у п і ы Ғ а б д о л л а М ү ш т а қ ( О м а р Қ а р а ш с в ) с р е у і л ат д ег еп сөзг е «мі нб ей с а қ т а ғ а н ат » д ег е н т ү с і ні к б еред і . Б ү л т ү с і ні к т і ц л о г и к а л ы қ т а, т і л д і к те қ и с ы н ы б а р : е р т е р е к т е ү л к с н ұ з а қ ж о - р ы қ қ а а т т а п г а н д а а с т ы н д а ғ ы ат п е п қ о с а ж ә н е бір м ы қ т ы а т а л а ш ыг у д әс т ү р і қ а й - қ а й х а л ы қ т ы ң д а, ә с і р е с е т ү р к і - м о н ғ о л х а л ы к - т а р ы н д а о р ы н а л ғ а н , өйт ке н і б ү р ы н ж а я у , а т с ы з а д а м ү р ы с са- л а т ы н ж а у ы н г е р б о л а а л м а й д ы . Ұ р ы с т а не ж о л д а а с т ы н д а ғ ы ат мс рті ксе , о қ қ а ұ ш с а , өліп қ а л с а , ж о р ы қ ш ы а л а ш ы қ қ а н к о с а л қ ы а т ы н а ер с а л ы п міпетін б о л ғ а н ( е р с у і л а т т ы ң е р т т е у л і а т е месті - гін о с ы д а н кейі н т ү р г а н жүктеу/скачать 4,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|