Алматы мектегь 1989

ш і д е н , бір сө з д і к а й т а л а й б е р м е с ү ш і н ө з а р а с и н о н и м ре т і нд е
де ж ү м с а л а д ы (т.ізім, с п и с о к ) .
Е к і н ш і д и а л о г т ы ц е р е к ш с л і г і — б і рі н ш і д е н, а в т о р сөзі б а с ын -
д а бір рет қ а н а келсе, е к і н ш і д е н, о л а р д а с ы з ы к ш а емес, тыр.на к ­
т а белгі сі к о л д а н ы л а д ы . Ж а з у ш ы б үл е р ә к ш е л і к т о р д і у а қ ы т ж а -
ғынаін б ұ р ы н ы р а к б о л ғ а н әңг і ме ні к а з і р г і б а я м д а у д ы н а р а с ы н а
п а н д а л а н ғ а н д а к о л д а н а т ы н с и я кт ы .
Д и а л о г иен а в т о р с о з і н і ң о р н а л а с у ы н д а г ы т а ғ ы бір көні л ау- 
д а р а т ы п е р е к ш е л і к м ы н а д а й : егер д и а л о г б і р н е ш е ксйішсер сөзі- 
нен к ұ р ы л с а , а в т о р сөзі 
д и а л о г т ы н бірініні 
с ө й л е м і н е н кеіііи 
ж ү м с а л а д ы д а , бір ғ а н а сөйлемінен к ү р ы л ғ а н д и а л о г т а а в т о р сө- 
зі кейіп-кердіц а л ғ а ш к ы сөзі нен к е й і н - а к т ү р а д ы . М ы с а л ы :
«— С а н д ы қ т ы ц а у з ы н а ш а бс-р, оке! — д ег е н еді И т б а й Б а й -
с а к а л ғ а , Қ ю т ы р к ә л г е а т т а н а р д а .
— Не г е , ш ы р а ғ ы м ?
— А к ш а түседі...
— Меден ш ы р а ғ ы м ?
— Ж ү р т т а н .
— Н е а к ш а ?
— Б а л а с ы н к а л д ы р а м д ес ем , а к ш а т үгі л к е у д е с і н д е г і ж а н ы н
берср...».
М ы н а с о ң ғ ы х а б а р Б а й с а к а л д ы тіпті қ у а т т ы п :
« Е г е р , — д ед і б а л а с ы н а , — реті келсе, е л д і ң к ә бі н б о с а т ы п
а л ы и к а л с а ң қ а йт е д і ! Сода>н кейін м а л ы н кім а я й д ы д ей с ің ? »
Б ү л — л и ы ғ а р м а и ы ң ө з і н д і к үнін, ы р ғ а ғ ы н , т ы н ы с ы н б е л г і л е у -
ге қ ы з м е т ететін, ж а з у ш ы с т ил і н а й к ы н д а й т ы н е р е к ш е л і к т е р і д і ң
бірі.
А.втор с у р е т т е у і н д е Б а й с а к а л д ы ц к о р қ а ул ы- ғ ы мен а я р л ы ғ ы
б а л а с ы И т б а й д а н а с ып түседі . « А к ш а н ы ц ж ү з і н ы с т ы к көруі», 
с а у д а д а н т ү с к е н п а н д а меш « з а л а л д ы » е се пт еп о т ы р у ы ( «з и я н»
сө з і н і ң о р н ы н а к о л д а н а т ы н « з а л а л » — сол ке з г е тән н о р м а ) ,
« а л ы м - с а л ы к т а н , п а р а д а н а к ш а
т ү ссе т і пт і к у а н у ы » , « И т б а й -
дың... к е л у ш күтіп о ш а р ы л ы п ж а т ы п а л ғ а н т опт ы ж ы л ы к а б а к -
пен к а р с ы а л ы п , . . . ж ы л а н д а й ж ы л м а ц д а у ы » Б а й с а к а л д ы ң о б р а-
зын а ш а т ы н д е т а л ь д а р . Оіның өз с ө з д ер і д е ез б ейне сі н т о л ы қ т ы -
р а түседі .
Қ о р қ а у т о п т ы ң б ейне сі н б о л ы с інісі Е л і к б а й о д а н әрі т о л ы к -
г ы р а д ы . Ж а з у ш ы о н ы ң о б р а з ы н бі р- екі с ө й л е м н е н - а қ ж а с а й д ы .
« Е л і к б а й а ш ы к а й т қ а н е т і н і ш к е а и і ы қ ж л у а п беріп, ат с ат а -
тын а д а м д а й а ш ы қ с а у д а ғ а кірісті». « Б і р е р а д а м м е н с а у д а л а с -
қ а н н а и кейін Е л і к б а й «бір кісі/нің ж а с ы н т ү з е уг е ж ү з сом» д еген 
т а к с а ш ы ғ а р д ы » .
А л ғ а ш к ы с ө й л е м д е «а т с а т а т ы н а д а м д а й » т е ң е у і м е н қ а т а р ,
84

« а ш ы қ » сөз і ні ң ү ш рет к а й т а л а н у ы с ө й л е м и і н з к с п р е о с и « т і к кл- 
систі н к ү ш с й т с д і . Е кі н ші
с ә й л е м д е де Е л і к б а й д ы и
і а р л ы к
б о л м ы с - б і т і м і
т а й ғ а т а ң б а
б а с қ а н д а й
ө р н е к т с л г с н
( т і л д і к
қ о р ғ а « т а к с а » с ө з і н і ң а л ғ а ш енуі де с е й л е м н і н әс е рі н кү ше й-
т е ді ) .
К ұ л а р д а п өзге, б ө л і м д е а у ы л а т қ а м і и е р л е р і н і ң бейне сі б ар .
О л а р ғ а тән с и п а т т а р : ұ л ы қ т а р ғ а
ж а ғ ы м п а з д ы қ , с к і ж ү з д і л і к ,
ж е к е б а с ы н ы ң қ а м ы н к ө з д е у ш і л і к , ж а л т а қ т ы қ т. б. О л а р б а л а -
л а р ы н б о с а т ы п а л ы п қ а л у ү ш і н қ о р к а у л а р д ы н . к өмей і н т ы ғ ы н -
д а у ғ а ұ м т ы л а д ы . О л а р д ы ң ө м і р л і к қ а ғ и д а с ы н ө з д е р і ш ы ғ а р г а н
м а қ а л д а р ы б ей н е л е йд і : « Қ ұ р ғ а қ а я қ қ а б а т а ж ү р м е й д і » , И т б а й -
д ы ң өт і рігін б і ле т ұ р а к ө л г і рс ид і : « А л д а с а д а ғ а ң кетейін, ел 
үші н т у ға н е рі м- а й ! »
Б ү л а р — бірігіп ел б о л у ғ а , т ы ғ ы р ы қ т а н ж о л т а б у ғ а д э р м е н -
сіз, халык, қ а м ы үші н 
к ү р е су г е д а у а с ы з ж а н д а р .
О о н д ы қ т а н
о л а р з о р л ы қ қ а қ а р с ы т ұ р а а л м а й д ы ,
«сүрке к ү й г а н і рк і т т с й»
ы д ы р а й д ы . Б і р а қ о л а р д ы ң а р а с ы н д а б і р е н - с а р а н б о л с а д а ха- 
л ы қ қаімын о й л а й т ы н д а р д а ж о қ емес. « Ж ү р т к а н ж ы л а ғ а н д а ,
біз қ у а н ғ а н н а п не б о л а д ы ? » Б ұ л көп нәрсе ні а ң ғ а р т а т ы н с ұ р а қ .
« К ө п ш і л і к т і ң түсі с уы қ» б о л у ы д а а л д а ғ ы б о л а т ы н б і р а з ж а й -
д а н х а б а р береді.
О қ и ғ а ш а р ы қ т а у ше г і н е е оңғ ы, б - б ө л і м д е ж е т е д і . Х а л ьг қт ы ң
қ а й н а ғ а н ы з а - к е г і б о л ы с ш а ң ы р а ғ ы н о р т а с ы н а т үсі рі п, И т б а й -
дын. б ас ы н ш а б а д ы . Үкі мді о- рындаушы И т б а й д ы ң б ұ р ы н г ы ж а л -
ш ы с ы — Т е м і р б е к , к ө м е к ш і с і — қ а з і р г і ж а л ш ь г с ы Б ү р к і т б а й .
Х а л ы қ кегіне с у а р ы л ғ а н а к б а л т а өз мі нд е т і н о р ы н д а п т ы н а д ы .
О с ы о қ и ғ а л а р д ы к ө р к е м б е й н е л е у д е ж а з у ш ы т ілдгк қ ү р а л д а р д ы
а л д ы н а қ о й г а н ма қс а т ь г на с а й п а й д а л а н а д ы .
«— О й б а й , ә к е ! — д ед і Е р ғ а з ы , ж ү г і р і п к і рі п. — Ке л і п қ а л -
ды. Қ а п г а п келеді...
И г б а й жүгірігі д а л а ғ а ш ы қ с а , а д а м емес, т а у көніігі ке ле
ж а т қ а н с ы к ы л д ы . Қо ю қ а р а б ұ л т т а й боп а с п а н і а к ө т е р і л г е н 
ш а ң н а н а д а м көрі н бей ді ».
Т е кст і қ ұ р а й т ы н с ә з д е р т ү ге л г е ж у ы қ х а л ы қ к а һ а р ы н ы н жо й -
қ ын к үші н б е й н е ле уг е қыз' мет етеді. З ә р е - қ ү т ы қ а ш к а и ке й і п к е р
сәзі, а вт ор се з і нд е г і т е ң е ул ер сол м а н с а т қ а ж ү м с а л ғ а н . Тө ме н -
.дегі е р е к ш е л е н г е н с ө з д ер мен т і р к е с т е р д і ц с с м а н т п к а с ы , пнтона- 
ц и я с ы мен д пна миі ка с ы осы күніті б ей не л е йд і :
« . . . ұ й ық т а п қ а л ғ а н И т б а й б і р еу ді и түр дег ен ж а ғ ы м с ы з  д ау-
і сына с л е г і з і п атып түрса, ш а ц ы р а к т а п к әрі нг он күп т үст еп ауып 
і б а р а д ы екен. О я т қ а н — Е р г а з ы .

жүктеу/скачать 4,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: