Шыныжасағыш халькогендер және халькогенидті жүйелер (бинарлық және одан да күрделі халькогенді жүйелер)
Халькогендер S, Se, Te
Қос жүйелер
Үштік жүйелер
Төрттік жүйелер
Бестік жүйелер
Шынытектес халькогенидтерде оксидті шынылармен салыстырғанда тікелей бір-бірімен байланыспаған бөлшектерінің өзара әрекеті едәуір әлсіз, себебі халькогендердің қатысуымен болған байланыстары анағұрлым ковалентті. Халькогенидті шыныларда сфералық алыстан әсер ететін кулондық өзара әсерлердің мүлдем болмауы және ковалентті гомео- немесе гетерополярлық, донорлы-акцепторлық және диполь-квадрупольдық түріндегі химиялық байланыстардың жақыннан әсер ететін күштерінің көптеп түзілуі сәйкес құрылымдық бірліктердің ішіндегі ғана атомаралық өзара әсерді алдын ала анықтайды. Басқаша айтқанда, ХЖШ-дағы химиялық өзара әсердің энергиясын бағалағанда Маделунг коэффициентін 1-ге тең деп алуға болады. Құрылымдық бірліктер мен олардың байланыс бойынша емес, атомдар бойынша шектелуін таңдау локальды жақыннан әсер ететін байланыстардың бөлшекаралық күштермен өзара байланысының барлық жиынтығын түйістіруге мүмкіндік береді. Мұндай әдістер құрылымдық бірлік түрінде өрнектелген құрылымды-химиялық құрамы және шынытектес заттардың физика-химиялық қасиеттерінің аддитивті қатынасын қолдануға жол ашады. Ф шынылардың кез келген қасиетінің жалпы өрнегі фіқұрылымдық бірліктің сәйкес қасиеттерінің мәні мен Мі мольдік-көлемдік концентрациясының көбейтінділерінің қосындысына тең:
фі мәні шынытектес күйдегі Фо (қарапайым заттар немесе химиялық қосылыстар)таза компонентінің сәйкес қасиетінің [Мо] таза фазадағы осы компоненттің мольдік-көлемдік концентрациясының қатынасына тең, яғни
мұндағы ρ0– таза компоненттің тығыздығы; Мо - оның мольдік массасы. Мұндай аддитивті тәуелділік шынытектес заттардың микроқаттылығы, сыну және Ленжевен диамагнитизм көрсеткіштері үшін бекітілген.
