Рецепторлар және олардың жіктелуі

Рецепторлар орналасу орнына, морфологиялық ерекшеліктеріне, мамандану сипатына қарай бірнеше топқа жіктеледі. Орналасу орнына қарай олар сыртқы (экстеро-) және ішкі (интеро-) рецепторлар болып бөлінеді. Экстерорецепторлар тітіркендіруді қабылдау ерекшеліктеріне байланысты алшақтық (дистанциялық) және жанаспалы (контактық) болып жіктеледі. Алшақтық рецепторлар тітіркендіргіш әсерін белгілі бір ара қашықтықтан қабылдай береді (мысалы, көру, есту, иіс талдағыштарының рецепторлары). Жанаспалы рецепторлар тітіркендіргішпен тікелей жанасқанда ғана қозады. Интерорецепторларды ішкі ағзалардың висцерорецепторлары мен бұлшық ет проприорецепторлары құрайды.

Мамандану сипатына қарай рецепторлар фото-, механо-, хемо- және ноцирецепторлар (ауырсынту әсерлерін қабылдайтын) болып бөлінеді.

Қозу ерекшеліктеріне қарай рецепторлар тікелей сезінетін және сатылы сезінетін болып жіктеледі. Тікелей сезінетін рецепторлар (тері, бұлшық ет, ішкі ағза, иіс талдағыштарының рецепторлары) әсерді тікелей қабылдайды, ал сатылы сезінетін рецепторлар - арнаулы маманданған эпителийлік немесе глиялық рецепциялық торшалар арқылы қабылдайды. Бұл торшалар қозуды негізгі рецепциярлық торшаларға синапстық байланыс арқылы бағыттайды. Рецепторлардың бұл түріне есту, дем, көру, тепе-теңдік талдағыштарының қабылдаушы құрылымдары жатады.