Тарихи реконструкциялар клубын құру және
қазақ халқының тарихындағы едәуір маңызды
оқиғаларды тарихи реконструкциялауды жүргізу
бойынша ұсынымдар
Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» және
«Ұлы даланың жеті қыры» атты бағдарламалық мақалалары Қазақстан
қоғамының рухани жаңғыру саласындағы кең зерттеу және ұйымдастыру-
тәжірибелік қызметінің бастамасы болды.
«Рухани жаңғыру» бағдарламасының 6 бағытының бірі, жалпы
қоғамның, сондай-ақ әрбір қазақстандықтың санасын жаңғыртудың басты
бағыттарын айқындайтын ұлттық бірегейлікті сақтауға арналған.
«Рухани жаңғыру» қазақстандық қоғамдық даму институты дайындаған
«Рухани жаңғыру» бағдарламасын іске асыру қорытындысы бойынша
баяндама деректеріне сәйкес, Бағдарламаны іске асырылғаннан бері 2 жыл 9
айда, осы бағытта 4 826 іс-шара өткізілді, оның ішінде демеушілік қаражатқа
жобалар мен іс-шаралардың жалпы санының 5,7% іске асырылды.
Көптеген өңірлерде іске асырылған іс-шаралардың негізгі форматтары
шығармашылық кездесулер, ұлттық салт-дәстүрлерді білуге конкурстар
өткізу, ұлттық спорт түрлерін ұйымдастыру, театр қойылымдары және т. б.
болып табылады.
Көптеген өңірлерде осы бағыт шеңберінде түрлі жұмыс форматтары
қолданылды:
- технология сабағында 6-7-сынып оқушыларын киіз басуды үйрету;
- ауыл мектептерінің оқушыларына арналған
«композиторлар
музыкасындағы өлке тарихы» әңгімесі. Іс-шараны Балалар өнер мектебінің
тәрбиеленушілері педагогтармен бірге өткізді, онда қазақстандық
композиторлардың
өмірбаяндары
туралы
сөз
қозғалды,
олардың
шығармашылығымен танысты, олардың шығармалары орындалды (5000
астам тыңдаушы);
- «Үздік оқырман отбасы» облыстық байқауы. Байқауға қатысушылар,
отбасы мүшелері «кітап және менің отбасым» видеоролик/ мультимедиялық
көрсетілімін, «біздің отбасымыздың сүйікті кітабы» сахналық қойылымын
және басқа да тапсырмаларды таныстырады;
- «Менің отбасым - менің қуанышым!» отбасы дәстүрлерін нығайтуға
бағытталған;
- «Уақыт алыс және жақын: қазақтың салт-дәстүрі - «Салт дәстүр-
таусылмайтын байлығым» циклынан алынған этнографиялық интерактивті
жоба, оның міндеті қазақ халқының салт-дәстүрлерін насихаттау: «Қызықты
оң босағаға отырғызу», «Құда түсу», «Босаға майлау», «Құрсақ тәрбиесі»,
сондай-ақ шығармашылық ұжымдардың өнер көрсетуі;
- «Асыл әжелер» ұжымының ашылуы»;
95
- «Қазақтану» білім беру лекторийі «Қазақ фольклорының мұрасы және
музыкалық өнері»студенттеріне арналған.
Осылайша, ұлттық мәдениетті дамыту жөніндегі іс-шаралар ауқымды
қамтылуын көрсетеді және халық арасында кең үн қосуда (іс-шаралардың
жалпы санының 19,7% - ы және қатысушылардың жалпы санының 28% - ы).
Алматы облысында Алтын Орданың 750 жылдығына арналған Орбұлақ
шайқасын тарихи қайта құру қызықты форматтардың бірі болды. Мұндай іс-
шаралар халықтың дүниетанымына үлкен серпіліс береді, халықтың рухын
көтеріп, жастардың патриоттық көңіл-күйін дамыта отырып, өзінің ұлттық
кодына деген құрмет пен тануды көтермелейді.
Осыған байланысты өскелең ұрпақтың отансүйгіштігін тәрбиелеуде
және ұлттық бірегейлікті дамытуда осындай форматтарды дамыту және жаңа
форматтарды іздеу қажет. Мектептерде, ТжКБ және жоғары оқу орындарында
тарих, өлкетану, мәдениет және өнер бойынша қолданылып жүрген
бағдарламаларға, пәндер мен жобаларға тарихи қайта жаңартудың қоғамдық
қозғалысы тәжірибесін дамыту маңызды.
Бұл қозғалыс ХХ ғасырдың соңғы онжылдығында алдымен Еуропада
қалыптасты (Лихтенштейнде тарихи ортағасырлық ұрыс Халықаралық
қауымдастығының бас кеңсесі орналасқан). Қазақстанда ол өткен ғасырдың
1990-шы жылдарының соңынан дамыды. Бұл қозғалысқа біздің елімізде
қолдау көрсетіп, оның ізбасарларын бағдарламаның құндылықтарына тарту
қажет.
Тарихи қайта құру ұжымы ересек адамдар үшін де, жастар үшін де тарту
орталығына айналады, олардың қызметі ғылыми зерттеулерді, тарихты
зерттеуді, қолөнерді дамытуды, салауатты өмір салтын, спорт жарыстарын,
фестивальдерді, ойын-сауық іс-шараларын ұйымдастыруды, оның ішінде
маңызды тарихи оқиғаларды қайта құруды біріктіреді.
Қазақстандық ұжымдар ең алдымен VIII ғасырдан бастап, Түркі
қағанатынан Қазақ хандығына дейін түрлі кезеңдердегі түркі соғыстарын
зерттейді және қайта жаңғыртады, ақпаратты қалпына келтіру үшін барлық
дереккөздерді жинайды.
Мұндай ұжымдардың қызметін қолдау, осы тәжірибені зерттеу және
мультипликациялау өте маңызды. Ұжым қызметі үшін қолдаушы ұйымдар
музейлер болуы тиіс. Мұндай ынтымақтастық мұражай экспозицияларының
сапасын жаңа деңгейге шығаруға көмектеседі, сондай-ақ ата-бабаларымыздың
өмір сүру жағдайы мен тәжірибесін зерттеу үшін ғана емес, тұрмыс
элементтерін, өмірлік қағидаттарды, құндылықтарды, жетістіктерді жаңғырту
үшін де жағдай жасайды.
Тарихи қайта құру ұжымды дамыту және олардың қызметіне жастар мен
мектеп оқушыларының кеңінен қатысуы әскери-патриоттық тәрбиенің
тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Тарихи қайта жаңартудың спорттық
құрамдастарын дамыту, тарихи ортағасырлық ұрыс бойынша жастар мен
оқушыларға арналған секциялар құру халықты ұлттық бірегейлікті
нығайтатын «Рухани жаңғыру» қағидаттарын көрсететін қоғамдық
96
қозғалыспен кеңінен қамту үшін жағдай жасайды. Бұл қозғалысқа студенттік
жастарды, оқушыларды, өлкетану ұжымдарын, ЖОО жанындағы зерттеу
ұйымдарын тарту қажет.
Орта ғасырдағы қайта құрудағы негізгі бағыт түркі халықтарының
тұрмыс-тіршілігін, костюмдерін, сауыт-саймандарын және қару-жарағын
зерттеу болып табылады: Түркі қағанаты, Қыпшақ хандығы, Қараханид
мемлекеті, Ұлық Ұлыс (Алтын Орда), Могулистан, Қазақ хандығы. Осы
қызмет аясында ұжымдар ақпарат алмасу, тарих пен тарихи қайта жаңартуды
танымал ету үшін бейінді мамандармен және ұйымдармен кездесулер,
семинарлар, көрмелер өткізеді. Ұжым мүшелері өз жобалары шеңберінде
сауыт және тұрмыстық заттарды кейіннен қайта құру үшін ғылыми
материалдарды зерделейді, өз өлкесінде тарихи қайта жаңартуларды жүргізуге
қатысады.
Салауатты өмір салтын насихаттау және спортты дамыту үшін заманауи
спорт бағыттарын таңдауға болады:
1) тарихи ортағасырлық шайқас – ортағасырлық қару-жарақтың болат
спорттық макеттері, сауыттар қолданылатын шайқас. Бұл спорттың қарқынды
дамып келе жатқан түрі. Ортағасырлық тарихи шайқас Халықаралық
Қауымдастығы (HMBIA) 40-тан астам елдің басын қосқан, оның ішінде
Қазақстан да бар.
2) заманауи қылыш соғысы (Modern Sword Fighting) - жеңіл полимерлік
материалдардан жасалған «спорттық семсер» және «спорттық қалқан»
ортағасырлық сұқпалы қарудың қауіпсіз имитаторларын қолдана отырып,
спортшылардың жекпе-жегін немесе топтық жекпе-жегін білдіретін спорттық
жекпе-жектің толық түйіскен түрі.
Қазақстанның барлық өңірлерінде тарихи қайта жаңартуларды ұдайы
жүргізу, халықаралық турнирлерге, әлем чемпионаттарына қатысу,
Қазақстанда осындай іс-шараларды өткізу ішкі және халықаралық туризмді
дамыту, іс-шаралардың кең ауқымын қамтитын жобалар желісін
қалыптастыру үшін негіз болады, бұл шағын және орта бизнесті, әлеуметтік
кәсіпкерлікті дамыту үшін жағдай жасайды.
Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің
қолдауымен «Рухани жаңғыру» қазақстандық қоғамдық даму институты»
КеАҚ жүзеге асыратын өзгерістің сарарлары жобасын іске асыру шеңберінде
әлеуметтік жобалардың акселераторы құрылды. Бүгінгі таңда оған қатысу
үшін 70-ке жуық өтінім берілді. Оның жұмыс бағыттарының бірі туристік
және мәдени-спорттық бағыттағы жобалардың кластерлерін қалыптастыру
болады.
Осылайша, тарихи қайта жаңғырту клубтарын құру және тарихи қайта
жаңғыртуды жүргізу жастар арасында патриотизмді дамыту жөніндегі
маңызды бағыттардың бірі болып, ұлттық бірегейлікті қалыптастыру
жөніндегі жұмысты жаңа деңгейге көтеруге мүмкіндік береді.
97
Тарихи қайта құру ұжымдарын құру және тарихи қайта құру
жұмыстарын жүргізудің мақсаты-ата-бабалардың тарихын, салт-дәстүрлерін
зерттеуге тарту арқылы ұлттық бірегейлік пен патриотизмді қалыптастыру.
Достарыңызбен бөлісу: |