Қаралық ғылыми­практикалық конференция I том

 

 

402 

 

ӘОЖ  378.1.147 (5Қ) 

 

Камиева Г.К.

1

, Мауленова Г.Ж.

 2

 

1 

педагогика ғылымдарының кандидаты,  

Қазақ және орыс тілдері кафедрасының доценті,  

"КазГЮУ университеті" АҚ,  Астана қаласы, Қазақстан  

e-mail: gulmir_kk@mail.ru  

2 

Филология магистрі, Қазақ және орыс тілдері кафедрасының аға оқытушысы,  

"КазГЮУ университеті" АҚ,  Астана қаласы, Қазақстан 

e-mail: gumish_m@mail.ru  

 

ТІЛ САБАҒЫНДА СТУДЕНТТЕРДІҢ КӘСІБИ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН 

ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ  ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫНЫҢ ОРНЫ 

 

Abstract. The role of the research work in the formation of the professional interests of the 

students in the language lessons is discussed in this article. In addition, the idea that the scientific 

research will develop the students' cognitive skills, increase the active participation of the 

learners, help to expand their knowledge independently and increase their own interests is 

examined. 

Key words: professional interest, scientific work, development of skills, search, cognitive 

abilities, creation of debates, critical thinking, creativity skills. 

 

Қазіргі  таңда  білім  берудің  бағыты  жеке  тұлғаның  құзыретін  дамыту  үшін,  ең 

алдымен оның  жеке құзыреттілігіне негізделген студенттің дарындылық, ғылыми зерттеу 

жұмыстарында  қабілеттерін  анықтай  отырып,  тəрбиелеу  мақсаты  негізге  алынып    отыр. 

 

Бүгінгі студент ­ қоғамның ертеңгі мүшесі. Сондықтан тіл сабағында студенттердің 

кəсіби  қызығушылығын  қалыптастыру үлкен  жауапкершілікті  қажет  етеді.  Студенттерге 

тиянақты  да,  сапалы  білім  беру  ол  ізденіс  арқылы,  студенттің  құштарлығы  мен 

қызығушылығы арқылы, сабақта жаңашылдық   əдістерді пайдалану  арқылы студенттерді 

өздігінен  еңбек  етуге,  алған  білімін  жаңа  материалдармен  ұштастыра  білуге 

дағдыландыру.  Ғылыми  жұмыс  жазу  барысында  студенттің  бойында  ізденіс  əрекетін 

ұйымдастыру, проблеманы тану жəне оны шеше білу дағдысын қалыптастыру. 

Кəсіби  қазақ  тілін  оқыту  əдістемесі  теориялық  білім  берумен  қатар  болашақ 

мамандыққа баулиды. Білікті маман дайындау, білім беру – қоғам дамуының негізгі жолы. 

Осыған  орай  қазақ  тілінен  берілетін  базалық  білім  таңдалады.  Қажетті  базалық  білімде 

ерекше орынды жоспарлау мəселесі алады, себебі бүгінгі студент ертеңгі маман, іскерлік 

қарым­қатынас  жағдайында  жол  таба  білуге  үйрету  маңызды  болып  саналады.  Бүгінде 

оқытудың  барлық  түрін  кешенді  қарастыру,  оларды  бір­бірімен  байланыстыру  мақсаты 

басым.  Бүгінгі  күн  талабы  –  маманның  кəсіби  бағыттылығын,  іскерлігін  қалыптастыру. 

 

Ғылымның  барлық  саласында  білім  мазмұны  өзгеріп  отырған  қазіргі  əлемдік 

жаһандану кезінде студенттердің  ғылыми­зерттеу  əрекетінің  жүйесін  ұйымдастыру  – оқу 

үдерісін  жетілдірудің  негізгі  шарты  болып  табылады.  Қазіргі  таңда  оқу  үдерісіне, 

студенттердің ғылыми жоба жазу қызметін негіздеу ерекше мəнге ие болып отыр. Ғылыми 

жоба  жазу    барысында  пəн  оқытушылары  студенттерді    өз  бетімен  көп  ізденуге, 

шығармашылық    қабілеттерін  арттыруға,  зерттеуді    үйретуге    бағыт­бағдар  береді.  Кез 

келген  тақырып  бойынша  ең  алдымен  сол  тақырыптың  қазіргі  таңдағы  өзекті  мəселе 

екендігіне  көңіл  бөлінеді.  Бекітілген  тақырып  бойынша  ғалымдардың  осы  тақырып 

төңірінде  жүргізген  зерттеулері    жинақталады,    талданады,  сұрыпталынады.  Тақырыпқа 

 

 

403 

 

қатысты  сауалнама,  сұқбат  жүргізе  отырып,  осының  нəтижесі  талданып,  қорытынды 

жасалынады.    Ғылыми­зерттеу  жұмысын  жүргізу  студенттердің  танымдық  қабілеттерін 

дамытады, білім алушылардың белсенділігін жəне өздігінен білім алу қабілетін арттыруға, 

танымдық қызметтің əдіс­тəсілдерін игеруге, қызығушылығын арттыруға септігін тигізеді.  

Студенттер  оқытушылар,  яғни  жоба  жетекшілерінің  басшылығымен  таңдап  алған 

жоба  тақырыптарының  қазіргі  таңдағы  өзекті  мəселе  екендігін,  оның    ерекшіліктерін, 

маңыздылығын  сезіне  отырып,  алуан  түрлі  əдіс­тəсілдерді  қолдана  отырып,  алдарына 

қойған  мақсат­міндеттерін  жүзеге  асырып  отырады.  Жоба  жазу  барысында  студенттерге 

шығармашылық  мүмкіндіктер  беріледі.  Оқытушының  көмегімен  студент    ғылыми 

жұмыстың  өзектілігін,  шығармашылық  аясын  айқындайды,  осы  міндеттер  бойынша 

студенттерге  қосымша ізденуге жағдай жасалынады. 

 «Тіл  қарым­қатынас  құралы.  Сондықтан  оған  тəн  белгілерді  сөйлем  шекарасынан 

шығып,  тыңдаушы,  сөйлеуші  жағдай,  стиль  сияқты  уəждемелерді  қамти  отырып, 

анықтауға болады» [1, 24].  

Тіл – адамдардың бір­бірімен пікір алмасып, қарым­қатынас жасайтын құралы. Сол 

себепті  оның  қоғамдағы  атқаратын  қызметі,  алатын  орны  ерекше.  Еліміздің  өркениетті 

елдердің  қатарына  қосылуы,  мəдениетіміздің  гүлденуі  –  тілдің  қоғамдық  əлеуметтік 

қызметімен тығыз байланысты. 

Бүгінгі  таңда  қоғамдық,  əлеуметтік,  экономикалық,  саяси  жағдайларға  байланысты 

мекемелерде, кəсіпорындарда қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде үйренуге деген сұраныс 

күннен­күнге  артуда.  Студенттер  –  еліміздің  болашағы,  олар  елімізді  дипломатиялық 

қарым­қатынастарда  танытатын  болашақ  мамандар.  Осыған  байланысты  қазақ  тілін 

оқыту,  студенттердің  алған  білімдерін  кəсіптік  өндіріспен  байланыстырып  үйрету  –  енді 

қолға алынып жатқан тың мəселелердің бірі. 

Сондықтан  күнделікті  өмірдегі  сұранысқа,  өзгерістерге  байланысты  ғылым,  білім 

саласында  түрлі  жаңалықтар  енгізілуде.  Бүгінгі  таңда  елімізде  ақпарат  беретін 

құралдардың  көзі  техникаландырылған,  автоматтандырылған  деңгейде  көтеріліп  отыр. 

Студенттер  түрлі  ақпарат,  деректерді  ғаламтор  желісі,  техниканың  басқа  түрлері  арқылы 

қабылдай 

отырып, 

тілдік 

қарым­қатынаста 

пайдаланады. 

Мұндайда 

сөйлесім 

əрекеттерінің  түрлері  негізгі  қызмет  атқаратындығы  сөзсіз.  Берілген  ақпаратты  ой 

елегінен  өткізе  отырып,  студенттердің  бір­бірімен  пікір  алмасып,  ой  бөлісуі  сөйлесім 

əрекетінің бір түрі – айтылым əрекетін игерумен тығыз байланысты. Сөйлесім əрекетінің 

түрлері: оқылым, тыңдалым, жазылым, айтылым, тілдесім – тілдік қатынасты қамтамасыз 

ете келіп, ұлт пен ұлтттың, халық пен халықтың түсінісуіне əсер ететін ерекше үдерістер 

екені  белгілі.  Олардың  əрбір  түрі  жеке  зерттеу  нысандары  бола  келіп,  тілдік  қарым­

қатынаста маңызды рөл атқарады. 

Осы  тұрғыдан  мамандыққа  сай  қазақ  тілін  сапалы  оқыту  –  қазіргі  уақыт 

сұранысынан  туындап  отырған  өзекті  мəселелердің  бірі  болып  табылады.  Осы  тұрғыдан 

келгенде  ғалым  Б.Қасым  аталым  немесе  сөздің  лексикалық  мағынасы  мен  семантикасы 

туралы:  «Сөздің  лексикалық  мағынасы  таным  теориясымен  тікелей  байланысты.  Яғни 

адам затты қаншалықты жақсы таныса, затты белгілейтін  сөздің  мағынасын соншалықты 

анық,  айқын  біле  алады.  Себебі  сөз  мағынасы  –  белгілі  бір  заттың  не  құбылыстың  адам 

санасындағы  жалпыланған  бейне.  Зат  бейнесі  сөз  мағынасының  негізін  құрайды,  яғни 

жалпыланған  бейне  арқылы  сөз  мағынасын  түсініледі  жəне  мағына  арқылы  келесі 

тыңдаушыға жеткізіледі. Сөз мағынасын қалыптастыру үшін  сөздің мағынасын сөйлеуші 

ғана  емес,  қоғамдағы  басқа  адамдар  да  солай  түсінуі,  солай  ұғынуы  керек.  Сонда  ғана 

адамдар  бірін­бірі  түсінеді,  бірімен­бірі  қарым­қатынас  жасай  алады»  мамандыққа 

қатысты тілді меңгертуде мынандай талаптар қою керек деп есептейді: 

 

 

404 

 

­ студенттерді кəсіби мамандығы бойынша тілдесуге үйрету; 

­  мамандыққа  байланысты  тілдік  қатынасқа  түсу  үшін  əр  түрлі  жағдаяттар  құру 

арқылы тілдік қатынастың қажеттілігін түсіндіру; 

­  дұрыс  сөйлеу  қатысымның  түрлерін  үйрету.  Сонымен  қатар  мамандыққа 

байланысты  мəтіндерді  меңгерту  арқылы  студентті  болашақ  мамандығымен  кеңірек 

таныстыруға мүмкіндік туады [2, 17]. 

Ғалым  З.С.Күзекова  "Екінші  тіл  ретіндегі  қазақ  тілі  оқулығы  теориясының 

лингвистикалық  негіздері"  деп  аталатын  ғылыми  еңбегінде  "Сөйлеу  үшін  ең  басты 

материал – сөз. … сөзді жүйесіз меңгеру – қазақша сөйлетуге де қазақша түсінуге де əкеле 

алмайы.  Барлық  тіл  үшін  осылай.  Өз  ойын  жеткізу  үшін  (базалық  деңгей  үшін)  қазақ 

сөздерінің  үш  сатылы  топтастырылуын  ұсынамыз",­  дей  отыра,  сөздерді  мағыналық 

топтарға, əрбір мағыналық топты сөздер блогына бөліп көрсетеді [3, 18]. 

Әдіскер  Қ.Қадашева  "Жаңаша  жаңғыртып  оқытудың  ғылыми  əдістемелік  негіздері: 

өзгетілді  дəрісханалардағы  қазақ  тілі"  деген  докторлық  диссертациясында  мамандық 

тіліне  бейімдеп  оқытуда  жаңаша  жаңғыртып  оқыту  əдістемесінің  əдіс­тəсілдерін  ұтымды 

пайдалануға  болатындығын,  тіл  үйренушілердің  өз  саласында  тілді  қолдану  қызметінде 

лексикалық  минимумды  анықтау  қатысымдық  қажеттілікті  қамтамасыз  ететін  ерекшелік 

екендігін  көрсетті.  Заңгер  мамандығына  бейімдеп  оқытуда  автордың  өз  тəжірибесінен 

алынған үлгілері толық баяндалып, кəсіби бағыттағы материалдың негізінде пікірлесімдік 

қарым­қатынасты  қалыптастыруға  жаттығулардың  əсері  зор  екені  айтылады.  Сонымен 

қатар  өзгетілді  дəрісханалардағы  үйренушілерге  мамандығы  бойынша  тілдік  база  жасау 

мəселесіне  тоқтала  отырып,  оның  мақсаттарын  ашып  көрсетеді  [4,103].  Бұл  ғылыми 

еңбектегі  тиімді  əдістердің  үлгілерін  күнделікті  сабақ  барысында  түрлендіріп  қолдануға 

болады. 

Соңғы  жылдары  əдіскер­ғалымдар  қазақ  тілін  қарым­қатынас  құралы  ретінде 

меңгертумен  қатар,  студенттердің  кəсіптік  мамандығын  ескере  отырып  игертудің  тиімді 

жақтарын қарастыруда. 

Тілді мамандыққа қатысты оқытудың тиімді тұстары: 

­ білім алушылар қазақ тілін меңгеру арқылы кəсіби қатынас құралы ретінде қолдана 

алуы; 

­ кəсібіне байланысты жинақталған сөздік қорды тəжірибеде мамандығына қатысты 

ой­пікірлерін нақты жеткізу дағдысы қалыптастыру. 

Қазақ  тілінің  кəсіби    мамандыққа  бағытталған  лексикасы  мен  терминологиясын 

оқыту  əдістемесі  сала  мамандықтарына  байланысты  таңдап  алынған  лексиканы  үйрету 

үшін,  біріншіден,  тіл  үйренушіге  жаңа  сөзді  қолдануға  жағдай  туғызу;  екіншіден,  сөздің 

мағынасын  айқындап,  дұрыс  қолдан  амал­тəсілдерін  игерту  (сөз­сөз  тіркестері­сөйлем­

мəтін);  үшіншіден,  сөздер  мен  сөз  тіркестеріне  қатысты  грамматикалық  тұлғаларды 

функционалды  мақсатта  байланыстыра  үйрету;  төртіншіден,  сөздердің  қатысым­

прагматикалық мақсатын ескерген дұрыс. 

Сабақ барысында ғылыми­зерттеу жұмыстарына қойылатын талаптар: 

­  студенттердің  ойы  мен  түсінігін  қалыптастыруға  көмектесу,  сонымен  қатар  оны 

ашық түрде айтуға үйрету; 

­ студенттерді алдын­ала болжау, тұспалдау, тақырыпқа қатысты балама түсінік бере 

білуге үйрету; 

­  студенттерді  зерттеу  жұмыстарын  шағын  топтарда  талқылау  арқылы  жүргізуге 

мүмкіндік беру; 

 

 

405 

 

­  студенттерге  бекітілген  тақырыптар  бойынша  өзінде    бар  түсініктерді  басқа  да 

құбылыстармен  ұштастыруға  жəне    алған  мағлұматтарын  кеңінен  пайдалануына 

мүмкіндік беру.  

 Ғылыми­зерттеу 

жұмыстарына 

студенттердің 

шығармашылық 

қабілеттерін 

дамытуда қолданылатын əдіс­тəсілдері: 

­  қазіргі таңда өзекті тақырыптар төңірегінде пікірталас тудыру;  

­  логикалық ойлауын дамытатын ойындармен берілген тапсырмаларды орындау; 

­  қиялдау нəтижесінде сурет салғызу; 

­  жинақталған мақала немесе белгілі бір лексикалық мəтіннің бөліктерін анықтау;   

­  өткізілген пікірталас негізінде алған əсерлерін эссе түрінде жазғызу; 

­  жазылған эсселерін бір­біріне тексерту арқылы пікірлерін білдіру жəне т.б.  

Студенттердің  қабілеттерін  арттырудың  бір    жолы  ­  өздігінен  өздігінен  жұмыс 

істеуге баулу, өз ойын тұжырымдауға дағдыландыру.  Үнемі жүргізілген осындай жұмыс 

түрлері студенттерді шығармашылыққа баулуға, қиялын ұштауға, өз бетінше ізденуге зор 

əсерін  тигізеді.  Сондықтан  студенттерді  ізденушілікке  баулу,  оған  зерттеу  дағдысы  мен 

білігін игеру бүгінгі білім беру саласының маңызды міндеті болып саналады. 

Ғылыми­зерттеу  жұмыстары  студенттің  интеллектуалдық  дамуының  өсу  деңгейін 

арттыратындығы  сөзсіз.  Еңбектерге  ғылыми  сипаттама  беруді  үйренеді.  Ғалымдардың 

тəжірибесі  негізделген  материалдарды  іздестіріп,  танымдық  белсенділігін  арттырады. 

Ғылыми  еңбектермен  жұмыс  жасау  əдістерін  арттырады.  Ғылыми  жұмыстардың 

теориялық  жəне  тəжірибелік  аспектілерін  шешуге  шығармашылық  белсенділік  көрсетіп 

ғылыми  нəтижесін  алады.  осының  нəтижесінде  қоғамдық  өмірге  бейімделген 

интеллектуалды  жеке  тұлға  қалыптасады.  Еліміздің  ғылыми  дəрежесін  жоғары  деңгейде 

көтеретін ұрпақ даярланады. Ғылыми­зерттеу жұмысы əрдайым ізденіске жетелейді жəне 

күнделікті ғылыми­зерттеу жұмысына əсер ететін өзіндік білімін жетілдіреді, жинақтаған  

білімдерін əртүрлі ғылыми­зерттеу жағдайларына пайдалана білуге  жəне ұтымды нəтиже 

алуға  бағыт  береді.    Жеке  тұлғаның    қалыптасуында  өз  бетінше  шешім  қабылдауға 

дағдыланады.     

Жоғары  оқу  орнында  студенттерді  даярлау  үздіксіз  өздігінен  білім  алуға,  ғылыми 

зерттеудің қазіргі əдістерімен таныстыруға жəне сыни тұрғыда ойлау мен ойлау қызметін 

дамытуға сүйенеді. 

Ғылыми­зерттеу жұмысын орындаудың  негізгі мақсат­міндеттері: 

­ студенттің шығармашылық кəсіби ойлау дағдыларын қалыптастыру; 

­ білім беру, оқу, тəрбиелік, ғылыми жəне тəжірибе үдерістерінің байланыстылығын 

қамтамасыз ету; 

­  студенттің  жеке  тұлға  ретінде  шығармашылық  дамуына  жағдай  жасау  жəне 

дамыту; 

­  талдау, салыстыру, жүйелеу, жалпылау əдістерін меңгеру; 

­ ғылыми зерттеулердің нəтижелерін өңдеу жəне бағалау; 

­ ғылыми əдебиет жəне ақпарат көздерімен жұмыс жасай білуге дағдылану; 

­  ғылыми­зерттеу  жұмысының  ғылыми  құндылығына,  оның  шынайылығын, 

мазмұндылығы мен тəжірибелік тиімділігіне жауапкершілік сезімін тəрбиелеу; 

­  зерттеу  жұмысы  барысында  оқытушы,  яғни  жетекшімен  шығармашылық 

байланысты нығайту.  

Студент  ғылыми­зерттеу  жұмысын  орындау  барысында  өздігінен  жоспар  құруға, 

тақырыпқа,  яғни  зерттеп  отырған  мəселеге  қатысты  қажет  əдебиеттерді  іріктеуге, 

конспект  жасауға,  алған  нəтижелерін  талдауға,  тəжірибе  жүргізуге,  есеп  дайындайға 

дағдыланады. 

 

 

406 

 

Студенттердің  ғылыми­зерттеу  жұмыстарын  жүргізу  кезінде  шығармашылық 

əлеуетін  белсендендіретін,  тиімді  əдістер  негізінде,  студенттермен  пікірталастар  жүргізу 

жəне  ұйымдастыру,  пікірталастарға  қатысуға  мамандарды  тарту,  зерттеу  жобаларын 

дайындауға студенттерді тарту, студенттерді жобалық оқыту шеңберінде шағын зерттеуші 

топтарының  жұмысына  тарту  сияқты  жұмыс  түрлері  жүргізіледі.  Бұл  əдістер 

студенттердің  логикалық  ойлауын  дамытуға,  олардың  оқуда  дербестігін,  жаңа  ойларды 

ұсынуды  ынталандыруға  мүмкіндік  туғызады.  Егер  студенттер  ғылыми­зерттеу 

қызметінің  сан  алуан  түрлеріне    қатыстырылса,  ғылыми­зерттеу  жұмысы  нəтижелі 

болады,  яғни  оқытудың  барлық  кезеңінде  ғылыми  қызметін  орындауда  болашақ 

мамандарды 

даярлауды 

жүйелі 

жəне 

мақсатты 

жүзеге 

асыру, 

ғылыми 

қызығушылықтарын, 

қабілеттерін, 

мүмкіндіктерін 

жəне 

студенттердің 

ғылыми 

жұмысының  тəжірибесінің  есебінде  шығармашылық  топтарын  құру,  оларды  ғылыми 

жұмыстың  əдістемесімен  таныстыру,  өзіндік  пікірлерін  білдіруге  жағдай  жасай  отырып 

ынталандыру керек. 

Студенттің  ғылыми­зерттеуде,  оны  орындауда  əрқайсысының  зерттеу  ептіліктері 

мен дағдыларының нақты тізбесін меңгеруі байқалады. Жобаны, жақсы қорғау үшін емес, 

ең  негізгісі  қызықты  зерттеу  жұмысын  жасай  білуге  үйренулері  керек,  яғни,  қажет 

əдебиеттерді  өздігінше  іздеу  жəне  іріктеу;    ғылыми  əдебиетті  конспектілеу  жəне  талдау;  

ғылыми  жаңалықпен  жұрт  алдына  шығу;  зерттеу  мəселесі  бойынша  тəжірибелік­

эксперименттік  жұмысын  жүргізу;  зерттеу  тақырыбы  бойынша  құжаттаманы  зерттеу; 

жұмыстың кіріспе бөлімін жаза білу; дұрыс мақсат қоя білу жəне т.б. 

Студенттердің  ғылыми­зерттеу  жұмысы  ұжыммен  өзара  қарым­қатынасын  жасауға, 

студенттерді  ғылыми  тұрғыда  танытуына,  олардың  ұйымдастырушылық  қабілеттерін 

көрсетуге мүмкіндік береді, студент өздігінен жетіледі.  

Қазіргі уақытта студенттердің ғылыми­зерттеу жұмысының дамуы мақсатында жəне 

білім беруде инновациялық үдерістерді ендіру үшін де кең көрініс пайда болды. 

  Кəсіби қазақ тілін оқытудың мақсаты – студенттерді мамандық саласына қарай жиі 

кездесетін  лексиканы,  ғылыми  терминдерді,  күрделі  синтаксистік  құрылымдарды 

қолдануға  үйрету.  Өз  мамандығы  бойынша  хаттар,  баяндамалар,  пікірлер,  эссе  жазуға 

үйрету, радио, теледидардан ақпараттар тыңдап, түсінуге машықтандыру. 

­ Күнделікті тұрмыстық жəне кəсіби сөйлеу  жағдаяттарында сұхбат түрлеріне еркін 

араласып, сөйлесу, əңгімені қолдау дағдыларын қалыптастыру. 

­ Әртүрлі стильде жазылған мəтін, өз мамандықтарына сəйкес еңбектер мен ғылыми 

зерттеулерді оқып, негізгі ақпараттарды ала білу дағдысын қалыптастыру; 

­ Өзі туралы ақпаратты, түйіндеме, рецензияларды, құттықтау хаттарын жаза білуге 

дағдыландыру. 

 ­  Теледидар,  радио  арқылы  берілген  ақпараттарды,  тіл  иесінің  табиғи  айтылған 

сөзін, өз мамандығы бойынша сұхбаттарды түсіне білуін қалыптастыру; 

 ­  Монолог  түрінде  берілген  мəтіннің  жеке  мағыналық  бөліктері  бойынша  негізгі 

ойды, ақпаратты есту тыңдау арқылы түсіне білу дағдысын дамыту. 

­  Қазақ  тіліндегі  кəсіби  бағдарлы  жарнамаларды,  ісқағаздарды,  нұсқауларды  оқып, 

түсіну, қалыптастыру; 

­ Аударма, кəсіби бағыттағы сөздіктерді пайдалана білуге үйрету; 

­ Қазақша дұрыс, мəнерлеп сөйлеу машығын қалыптастыру; 

­ Ауызекі сөйлеу стилі, көркем əдеби стиль, публицистикалық, ғылыми стильдердің, 

сондай­ақ кəсіби тілдің қолдану жағдайларын айыра білуге үйрету; 

 ­  Белгілі  бір  кəсіби  қатынас  саласындағы  танымдық­қатысымдық  міндетті  шешуге 

керекті ақпарат тыңдау арқылы түсіне білуге дағдыландыру; 

 

 

407 

 

­  Өз  мамандығы  бойынша  ғылыми  мəтіндерге  пікір  беруге,  ғылыми  мақала, 

баяндама жазуға машықтандыру. 

  Сондықтан  кəсіптік  білім  беруде  өтілетін  тақырыптар,  соның  ішінде  ғылымның 

соңғы жетістіктерін басшылыққа алынуы тиіс. 

   

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1  Төлегенов  О.  Қазіргі  қазақ  тіліндегі  жалпы  модельді  жəне  мақсат  мəнді  жай  сөйлем 

типтері. Алматы; Мектеп, 1968. 178­б. 

2 Қасым Б., Османова З. т.б. Кəсіби қазақ тілі. –Алматы, 2010. –112 б. 

3 Күзекова З. Қазақ тілі. – Алматы, 2001. 

4  Қадашева  Қ.  Жаңаша  жаңғыртып  оқытудың  ғылыми  əдiстемелiк  негiздерi:  өзгетiлдi 

дəрiсханалардағы қазақ тiлi: Пед. ғыл. докторлық дисс... – Алматы, 2001. – 301 б. 

 

 

УДК372.881.111.1 

Kassymova G.M.

1

, Medeuova A.E.

 2

 

1

Doctor ofPedagogicalSciences, AssociateProfessor, Suleyman DemirelUniversity,  

Almaty, Kazakhstan, e-mail: guln-k@mail.ru 

2 

МА., Suleyman DemirelUniversity, Almaty, Kazakhstan, e-mail: a.s.i.93@mail.ru 

 

SETTING QUESTIONS IN DEVELOPING CRITICAL THINKING IN THE CONTEXT 

OF SOCIOCULTURAL COMPETENCE FORMATION  

 

Аннотация. 

Данная 

статья 

посвящена 

формированию 

социокультурной 

компетентности  у  студентов  бакалавриата,  изучению  организации  данного  процесса,  и 

подбору  подходящих  упражнений.  Особое  внимание  уделяется  методам  развития 

критического мышления. В статье также рассматриваются вопросы, типология вопросов и 

способы их составления, как основные методы развития критического мышления. 

Ключевые слова: мышление, интеллект, критическое мышление, креативный склад 

ума, социокультурная компетентность. 

 

Introduction 

Teaching culture has been the subject of discussions among linguists and English teachers 

for many years. Some teachers believe that teaching culture will enable language learners to be 

engaged  authentically  with  the  culture  of  a  particular  native­speaking  community  [1,  p.155]. 

After we understand the significance of teaching culture, we need to perceive the importance of 

sociocultural factors and their applicationsto critical thinking in teaching culture since they play 

an incredibly important role in learning and using a new language better and easier. In this sense 

the critical thinking in the teaching process could help greatly  as it  holds considerable promise 

for  our  system  of  education,  as  critical  thinking  is  self­guided,  self­disciplined  thinking  which 

attempts to reason at the highest level of quality in fair­minded way. It means that students, who 

think  critically  with  the  good  understanding  and  forming  the  sociocultural  competence, 

consistently attempt to live rationally, reasonably, emphatically [2, p.13]. 

In  our  opinion,  critical  approach  has  a  great  potential  in  the  development  of  students’ 

sociocultural competence. Development of students’ sociocultural competence presupposes: 

—  understanding of the fact that all people show culturally­conditioned behavior; 

—  realization  that  social  differences  (age,  sex,  social  class,  place  of  living,  etc.)  greatly 

influence the way people speak and behave; 

 

 

408 

 

—  formation of tolerant attitude to other cultures; 

—  familiarization with conventional behavior of different cultures representatives in various 

situations;  

—  realization by students their own cultural behavior and acquiring skills to analyze it; 

—  development of the ability to recognize cultural connotations and decode them; 

—  teaching students to recognize, distinguish and productively apply cultural codes for the 

best results of communication; 

—  improving  students’  ability  to  define  how  their  own  socio­cultural  belonging  influences 

their behavior  and teaching them to  correct their  own acts  according to situations [3, p. 

55]. 

  At  the  English  lessons  we  propose  to  analyze  critically  the  cultural  knowledge  and 

behavior  (ideas,  cultural  products,  and  cultural  behavior).  There  are  three  main  groups  of 

exercises, which help us to do it: 

1.  Exercises that help to develop the sense of cultural context and give students background 

knowledge:  recognizing  cultural  images  and  symbols,  working  with  cultural  products 

(souvenirs, money, headlines, poems, etc.), exploring values and attitudes, exploring song 

lyrics, analyzing associations and cultural artifacts, determining contextual clues. 

2.  Exercises  that  help  students  to  learn  reading  visual  signs.  These  tasks  help  students  to 

read  and  interpret  cultural  signs  in  foreign  products,  analyses  stereotypes,  decode 

messages, understand non­verbal means of communication.  

3.  Exercises where students are proposed to compare cultural experience of the country of 

studied  language  and  the  one  of  their  own  culture.  Such  exercises  presuppose  making 

cultural  commentaries,  analyzing  of  the  spiritual  and  commercial  values  of  both 

countries,  comparing  connotative  meanings  of  the  sign  in  different  cultures,  explaining 

cultural behavior, etc. [4, p.32]. 

In  the  process  of  teaching  English  considerable  attention  should  be  paid  to  the  study  of 

cultural  codes  and  their  semiotic  analysis.  It  will  help  students  to  acquire  proper  sociocultural 

competence, background knowledge and communicate successfully with representatives of other 

cultures. 

жүктеу/скачать 9,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: