СОНЫМЕН ҚАТАР, ОСЫ ӘДІСТІ ЖЕТІЛДІРЕ ОТЫРЫП, КЛИМАТТЫҢ

 
СОНЫМЕН ҚАТАР, ОСЫ ӘДІСТІ ЖЕТІЛДІРЕ ОТЫРЫП, КЛИМАТТЫҢ
ӘРТҮРЛІ ТОПЫРАҚТАРДА ЖӘНЕ ӘР ТҮРЛІ ЖАСТАҒЫ
АҒАШТАРДЫҢ ЖЫЛДЫҚ ӨСУІНЕ БІР МЕЗГІЛДЕ ӘСЕРІН ЗЕРТТЕУГЕ
БОЛАДЫ. ЕУРОПАДАҒЫ ДЕНДРОХРОНОЛОГИЯ АЙТАРЛЫҚТАЙ
ЖЕТІСТІКТЕРГЕ ЖЕТТІ. БІРАҚ АРХЕОЛОГТАР ОНЫ ЖЕТКІЛІКСІЗ
ПАЙДАЛАНДЫ. АТАЛҒАН ӘДІСТЕРДІ ҚОЛДАНУ АЛГОРИТМІ ӘРБІР
КЕЛЕСІ ӘДІС БҰРЫН АЛЫНҒАН ДЕРЕКТЕРДІ ТЕКСЕРУДІ
ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕДІ ЖӘНЕ СОНЫМЕН БІРГЕ АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ
ЕСКЕРТКІШ ТУРАЛЫ АҚПАРАТТЫ ТОЛЫҚТЫРАДЫ. МЫСАЛЫ,
КӨРІНЕТІН ДИАПАЗОНДАҒЫ АЭРОФОТОТҮСІРІЛІМ ЕЛДІ
МЕКЕННІҢ ШЕКАРАСЫН АНЫҚТАЙТЫН ЛАНДШАФТ
ШЕКАРАЛАРЫН АЙҚЫН КӨРСЕТЕДІ. ӘРІ ҚАРАЙ, ЖЫЛУ БЕЙНЕЛЕУ
КАМЕРАСЫ ЖЕР БЕТІНІҢ ТЕМПЕРАТУРАСЫНЫҢ ТАРАЛУЫН
ТІРКЕЙДІ, ОЛ ГУМУСТЫҢ ҚАБАТЫНЫҢ КҮШІ МЕН ҚҰРАМЫН
СИПАТТАЙДЫ. 

КӨП ЖАҒДАЙДА МӘДЕНИ ҚАБАТТЫҢ МАКСИМАЛДЫ ҚУАТЫ БЕТТІК-
ТҮРЛЕНДІРІЛГЕН ҚАБАТТЫҢ УЧАСКЕЛЕРІНДЕ, АЛ ЕҢ АЗЫ
"
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ПЕРИФЕРИЯ"УЧАСКЕЛЕРІНДЕ БЕЛГІЛЕНЕДІ.
АУЫСТЫРЫЛҒАН МӘДЕНИ ҚАБАТТЫҢ ҚУАТЫ ӘДЕТТЕ АРАЛЫҚ
ПОЗИЦИЯНЫ АЛАДЫ ЖӘНЕ АЙТАРЛЫҚТАЙ ӨЗГЕРУІ МҮМКІН.
ФИТОИНДИКАЦИЯҒА НЕГІЗДЕЛГЕН ҰҚСАС АҚПАРАТ КӨП АЙМАҚТЫ
ТҮСІРУГЕ МҮМКІНДІК БЕРЕДІ. ӨСІМДІКТЕРДІҢ ТАБИҒАТЫН ӨЗГЕРТУ ӘР
ТҮРЛІ ҚУАТТЫЛЫҚТАҒЫ ҚАРАШІРІК ҚАБАТЫНЫҢ БӨЛІКТЕРІН БӨЛУГЕ
МҮМКІНДІК БЕРЕДІ. БҰЛ РЕТТЕ КӨП АЙМАҚТЫҚ СУРЕТТЕРДІ ӨҢДЕУ
НӘТИЖЕСІНДЕ АЛЫНҒАН КЕСКІНДЕРДЕ БЕТТІК-ТҮРЛЕНДІРІЛГЕН ЖӘНЕ
АУЫСТЫРЫЛҒАН МӘДЕНИ ҚАБАТ УЧАСКЕЛЕРІНІҢ КОНФИГУРАЦИЯСЫ
ЕГЖЕЙ-ТЕГЖЕЙЛІ КӨРСЕТІЛЕДІ.

АРХЕОЛОГИЯ АДАМ ӨМІРІНІҢ ДӘЛЕЛДЕРІН ЗЕРТТЕУМЕН
АЙНАЛЫСАДЫ, ХХ ҒАСЫР БАС КЕЗІНДЕ АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ
ЕСКЕРТКІШТЕРДІ ЗЕРТТЕУГЕ ОРЫНБОР МҰРАҒАТ
КОМИССИЯСЫ БЕЛСЕНДІ ТҮРДЕ АРАЛАСА БАСТАДЫ. ОНЫҢ
МҮШЕЛЕРІ ЕСКЕРТКІШТЕРДІ ЕСЕПКЕ АЛУ МЕН САҚТАУҒА
БАЙЛАНЫСТЫ КӨПТЕГЕН ЖҰМЫСТАР АТҚАРДЫ. ОСЫ
МАҚСАТҚА АРНАЛҒАН АРНАЙЫ АНКЕТАЛАР ҚҰРАСТЫРЫЛЫП,
МАҒЛҰМАТ ЖИНАСТЫРУ ҮШІН ЖАН-ЖАҚҚА ТАРАТЫЛДЫ. БҰЛ
ЕСЕПКЕ АЛЫНҒАН ЕСКЕРТКІШТЕР САНЫН ЕДЕУІР ТОЛЫҚТЫРА
ТҮСТІ. КОМИССИЯ ЖАНЫНДА МУЗЕЙ ЖҰМЫС ІСТЕДІ, ОНЫҢ
НЕГІЗІНДЕ КЕЙІНІРЕК ҚАЗАҚСТАН ОРТАЛЫҚ МУЗЕЙІ
ҚҰРЫЛДЫ. ОСЫ КЕЗДЕРІ И.А.КАСТАНЬЕ 1910 ЖЫЛҒА ДЕЙІН
БЕЛГІЛІ БОЛҒАН ҚАЗАҚСТАННЫҢ БАРЛЫҚ АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ
ЕСКЕРТКІШТЕРІНІҢ ТОЛЫҚҚАНДЫ ТІЗІМІН ТҮЗІП,
СЫНЫПТАМАСЫН ЖАСАДЫ. 

Әл  күнге дей н құндылығын жоғалтпаған оның «Древности
Киргизской степи и Оренбургского края» атты еңбег нде
Қазақстан көне мұрасын зерттеуд ң қорытындысы толымды
түрде баяндалды. Солтүст к-Батыс және Батыс Қазақстанды
зерттеген басқа зерттеуш лер арасынан Торғай мен Ақтөбе
уездер нде қазба жұмыстарын жүрг зген А.Л.Аниховскийд  және
де кездейсоқ табылған олжаларды жүйел  түрде хабарлап
отырған И.В.Аничковты да атап кетуге болады. Көптеген
қоғамдар Ресей орталық археологиялық мекемес  болып
табылатын Археологиялық комиссиямен тығыз байланыстар
орнатты, бұл мекеме археологиялық қазба жҧмыстарын
жҥрг зуге қҧқық берет н ашық парақтар берд  және соңынан
жұмыс қорытындыларын өз есептер нде жариялады.

Комиссия атынан 1894 жылы В.Селиванов Көкшетау мен
Атбасар қалалары маңында, 1898 жылы Г.Васильев Павлодар
облысындағы Большая Владимировка селосы жанында, 1905
жылы Н.Козырев Ақмола облысында, 1911 жылы
Ю.П.Аргентовский Петропавл қаласының төң рег нде, 1914
жылы Н.Я.Бортвин Петропавлдан оңтүст к-батысқа қарай 8 км
жерде қазба жұмыстарын жүрг зген. Кездейсоқ олжалар
туралы мағлұматтар жүйел түрде жарияланып тұрды, ал
Археологиялық комиссия хабарларындағы қосымшаларда –
түрл қоғамдар жиналыстарында тыңдалған баяндамалар
аңдатпасы және жерг л кт газеттерде Қазақстан археологиясы
жайлы бер лген ақпараттар жарияланып тұрды.

Қазақстан археологиясы тарихының кезең өткен ғасырдың 80-
жылдары басталды. Ол ұйымдастыру жұмыстарындағы
өзгер стермен сипатталынады. Облыстарда археологиялық
орталықтар қалыптасады, археологиялық жұмыстар кеңейе түсед .
Археологияның өзект проблемаларына арналған көптеген
мақалалар, монографиялық жұмыстар жарыққа шығады,
археологияның жаңа бағыттары қалыптасады, археологияда
жаратылыстану ғылымдарының әд стер қолданыла бастайды.
Айталық, 1981 жылы Алматыда Қазақстан мен Орта Азия
ортағасырлық қалаларына арналған бүк лодақтық жиын өтед .
Онда кей нг орта ғасырлар археологиясы сынды жаңа бағыт
дараланған ед . 

Археология басқа ғылымдардың деректер н пайдаланып
қана қоймай, оларды жаңа көздермен қамтамасыз етед .
Археологиялық барлау үш н табиғи ғылымдармен т келей
байланысты болмаса да, геология, орман шаруашылығы,
Топырақтану және т.б. кең нен қолданылатын әд с -
аэрофототүс р л м әд с  үлкен маңызға ие. Археологтар
аэрофототүс р л мдерд  Б р нш  дүниежүз л к соғыстан
кей н де қолданды және айтарлықтай жет ст ктерге қол
жетк зд . Македониядағы, Палестинаның оңтүст г ндег
және Месопотамиядағы ежелг  қоныстар зерттелд .
Археологияға арналған аэрофототүс р л м саласындағы ең
р  с-шаралардың ш нде О.Кроуфорд еңбектер н атауға
болады

АРХЕОЛОГИЯ ЖӘНЕ ПАЛЕОАНТРОПОЛОГИЯ ӨТЕ
ТЫҒЫЗ БАЙЛАНЫСТЫ. АДАМНЫҢ ФИЗИКАЛЫҚ
ТҮРІНІҢ ДАМУ ТАРИХЫ НЕГІЗІНЕН АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ
МӘЛІМЕТТЕРГЕ НЕГІЗДЕЛГЕН. АРХЕОЛОГТАР
ЖҰМЫСЫНЫҢ МАҢЫЗДЫ САЛАСЫ-АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ
БАРЛАУ. КЕЗДЕЙСОҚ АШЫЛҒАН ЕСКЕРТКІШТЕР
ҒАЛЫМДАРДЫҢ НАЗАРЫНА АЙНАЛҒАН УАҚЫТ ӨТТІ.
ҚАЗІР АРХЕОЛОГТАР ӨЗДЕРІН ҚЫЗЫҚТЫРАТЫН
ЕСКЕРТКІШТЕРДІ ІЗДЕУДІ ҮЙРЕНДІ. МІНЕ, ОЛАРҒА
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ КӨМЕККЕ КЕЛЕДІ.
ЖАҚЫНДА ГЕОФИЗИКТЕРДЕН АЛЫНҒАН
АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ БАРЛАУ ӘДІСІ ЭЛЕКТР
ӨТКІЗГІШТІГІН ЖӘНЕ ТОПЫРАҚТЫҢ ЖОҒАРҒЫ
ҚАБАТТАРЫНЫҢ КЕДЕРГІСІН ӨЛШЕУ АРҚЫЛЫ
ҚОЛДАНЫЛАДЫ. 

ОСЫ КӨРСЕТКІШТЕРДІ САЛЫСТЫРА ОТЫРЫП, СІЗ БІР ҚАБАТТЫ
БАСҚАЛАРДАН АЖЫРАТА АЛАСЫЗ ЖӘНЕ ТОПЫРАҚТА БЕКІНІСТЕР,
ҮЙЛЕР, АРЫҚТАР, ҚАБІР КАМЕРАЛАРЫ ЖӘНЕ Т.Б. ТҮРІНДЕГІ
АДАМДАРДЫҢ ІС-ӘРЕКЕТІНІҢ НӘТИЖЕЛЕРІН АНЫҚТАЙ АЛАСЫЗ.
БЕКІТУ ДӘЛДІГІ ӨТЕ ЖОҒАРЫ. МЫСАЛЫ, ОКСФОРДТЫҢ
ЖАНЫНДАҒЫ ДОРЧЕСТЕР НЕОЛИТТІК ҚОНЫСЫН ҚАЗУ КЕЗІНДЕ
ЭЛЕКТРОПОТЕНЦИОМЕТР ЖОСПАРЫ ЖӘНЕ АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ
АШЫЛУДАН КЕЙІНГІ ҚҰРЫЛЫС ЖОСПАРЫ ТЕК 2% 14
АЛШАҚТЫҚТЫ БЕРДІ . ОСЫЛАЙША, АРХЕОЛОГТАР "ЖЕР АРҚЫЛЫ
КӨРУГЕ" ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚЫЗЫҚТЫРАТЫН НЫСАНДАРДЫ АНЫҚТАП
ҚАНА ҚОЙМАЙ, ҚАЗБА ЖҰМЫСТАРЫН ЖҮРГІЗБЕЙ-АҚ
ЖОСПАРЛАРЫН ҚҰРУҒА МҮМКІНДІК АЛАДЫ.

Қорытындылай келе, археологияда
жаратылыстану әд стер н қолдануға көп көң л
бөлу керек. Бұл әд стер Кеңес
археологиясында маңыздылығы бойынша
лайықты орын алуы керек. Ең бастысы-
кадрлар туралы мәселе шеш лу ти с.
Археологиялық мекемелерде жаратылыстану
және техникалық ғылымдардың заманауи
әд стер н меңгерген ғылыми қызметкерлер
мен зертханашылар шеңбер н кеңейту қажет.
Жаңа әд стемен студенттер мен аспирант -
археологтардың оқу бағдарламаларына
белсенд енг зу қажет.Археологтардың
жаратылыстану ғылымдарынан алған зерттеу
әд стер мен құралдары оларға археологиялық
дереккөздерд ң жаңа, бұрын белг с з жақтары
мен қасиеттер н ашуға және оларды
толығымен пайдалануға мүмк нд к беред . 

Жаратылыстану әд стер н қолдану ежелг
қоғамдардың экономикасы мен экономикасын
зерттеуде үлкен перспективалар ашады. Бұрын бұл
мәселелер б зд ң археологиялық әдебиет м зде сирек
және тек схемалық түрде қозғалды, дегенмен әрб р
кеңес ғалымына археологиялық мәдениеттерд ң
этникалық құрамы туралы ұзақ схоластикалық
пайымдаудан гөр  тарихи заңдылықтарды түс ну үш н
экономикалық нег зд  зерттеу маңызды екен
түс н кт .Археология мен жаратылыстану
ғылымдарының өзара тығыз байланысы археологиялық
зерттеулерд  өр стету үш н жаңа кең мүмк нд ктерд
қамтамасыз етер  айдан анық.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАҚМЕТ!