Аристотель

Аристотель

Бердимурат Айсулу

Философия саласына қадам басу жолы:

• Философия саласына қадам басу жолы
• Ол материализм мен идеализмнің аралығында екіұдай бағыт ұстанғанымен, оның философиясында
• материалистік сарын басым болды. Жалпы Аристотель философиясы антик алық ой жетістіктерін
• түбегейлі саралаған әмбебап жүйе болып есептелінеді.
• Аристотель грек колониясы, Фракия жағалауындағы Стагир қаласында дүниеге келді. Оның әкесі
• Никомах Македония патшасы Аминтаның сарай емшісі еді. 367 жылы Аристотель Афинаға
• барып,Платонға шәкірт болады.
• 343 жылы оны Македонияның патшасы Филипп баласы Александрдың тәрбиешісі етіп тағайындады.
• Ал, Александрдың өзі патша болып таққа отырғаннан кейін, Аристотель Стагирге қайтып келеді .
• 335 жылы Афинаға барып бір жола тұрақтап қалады.
• Осы кезеңде Аристотельдің ой жүйесінде Платон философиясына қарсы бағытталған негізгі
• қағидалар қалыптаса бастаған еді. Ол Афинада өзінің мектебін атты, ол Ликей немесе
• перипатетиктер ("қыдырып жүріп сұхбаттасу" деген мағынаны білдіреді) мектебі деп аталды.
• ғұмырының аяғына дейін осы философиялық мектепті көркейтуге күшін салған Аристотель оз
• Отанында көз жұмды. Себебі, антимакедониялық саяси және "дінбұзар" деген айыптың тағылу қауіпі
• туғанда ол Отанына қайтып келуге мәжбүр болған-ды. Аристотель Афинада еш азаматтық хұқы жоқ
• метэктік (шетелдік) жағдайда тұрған. Өзінің саяси көзқарасы тұрғысынан Аристотель Афина
• демократиясын жақтаушылардың қатарында бола алмады.

Аристотель философиясы:

• • 1. Теориялық сала - болмыс туралы ілімі, дүниенің түпнегіздері туралы
• пайымдаулар.
• • 2. Практикалық сала — адамдардың іс –әрекеті туралы тұжырымдар.
• • 3. Ақындық сала - көркемөнер, поэзияға көзқарастары.

Тіршіліктің төрт себебі:

• • Біріншісі — болмыстың мәні — ол нақтылы заттардың қандай
• болғандығын айқындайды (кескіндік форма) себеп;
• • Екіншісі — Материя және бастауыш (субстрат) — заттардың пайда болу
• және шығу тегі (материалдық себеп);
• • Үшіншісі - Қозғалыс себебі, қозғалыс бастауы;
• • Төртіншісі — Мақсаттық себеп.

Қозғалыстың төрт негізі:

• • 1. Сапалық (өзгеріс);
• • 2. Сандық (көбею немесе азаю);
• • 3. Орын ауыстыру (кеңістіктегі қозғалыс);
• • 4. Алғашқы түрдің қосындысы (пайда болу және жойылу).

• • Өзінің ілімін Аристотель мәнділікті болмыс деп қарастырудан
• бастайды да, оны сол болмыстың өзіне тән категориялары арқылы
• түсіндіруге тырысады, (түр-форма, мән, сапа, сан, материя, қозғалыс,
• уақыт, т.б.). Аристотельдің пікірінше, адамдар «қоғамдық
• жануарлар». Отбасының, қоғамның табиғи дамуының арқасында
• мемлекет пайда болады. Мемлекеттің табиғаттан айырмашылығы,
• онда көптеген әлеуметтік, т.б. қатынастардың өріс алғандығы.

Мемлекет туралы:

• • Оның пікірінше, мемлекеттің пайда болуына,ең алдымен, адамдардың
• бірігіп жұмыс құрып, өзара қатынас жасауға ұмтылуы себеп болды. Яғни
• Аристотель мемлекеттің шығуын табиғи дамудың нәтижесі деп түсінеді.
• Ол адамдардың басқа хайуанаттардан айырмашылығы – ой еңбегімен
• шұғылдануында деп тұжырымдайда. Саяси іс-әрекетке ерекше мән
• беріп, саясаттан тысқары қалған адамдар адамшылығынан айырылып,
• тағы айуандарға ұқсап кетеді, - дейді.

Саясатта:

• “Мейірбандық пен зұлымдық, әділеттілік пен әділетсіздік, т.б. отбасы мен
• мемлекеттің негізін қалайтын ұғымдарды сезім тұрғысынан қабылдау адамның ғана
• қолынан келеді”. Философ адамгершіліктің көзі енжарлық пен дәрменсіздікте емес,
• керісінше белсенделік пен жасампаздық деп дұрыс түсінеді. Адамның әділетті,
• жігерлі болуы оның игілікті ісімен тығыз байланысты.
• Александр Македонский Аристотель шәкірті болғандықтан, оған патша тағына
• отырғаннан кейін Александр Аристотельге ескерткіш орнатып, былай деп жазыпты:
• “Бұл ескерткішті Никомаха ұлы, данышпан, құдіретті Аристогтельге қойған
• Александр”. Кезінде ол Платонды өмірден идеяны жоғары қойғаны, нақты өмір оның
• көлеңкесі дегені үшін қатты сынға алды. Бірақ, Аристотель түр мен мазмұн
• арақатынасын зерттеп, алғашқыны түрге берген. Мәселен, кірпіш – түр, ал сол
• кірпіштің негізі болып, қалыпқа құйылған материал (батпақ) – материя, яғни мазмұн
• деп қарады. Ол формальды логиканың Аристотель ашқан 1.Дәлме-дәлдік; 2.
• қайшылық; 3. жоққа шығару заңдары.

««Назарыңызға рахмет!!»»