Мемлекеттік заңды тұлғалар мүлігі

1. 
   республикалық бюджет қаражаттары;
   
2. 
   мемлекеттің алтын валюта қоры;
   
3. 
   мемлекеттің меншік құқығынан ерекшеленген мүлік түрі (жер, оның қойнаулары, өсімдік және жануарлар әлемі);
   
4. 
   республикалық меншікке жататын ерекшеленбеген мүлік түрі (қожайыны жоқ, кәмпескеленген, мемлекетке берілген) – қазыналық.
   

1. 
   жергілікті бюджет қаражаттары;
   
2. 
   коммуналдық меншікке жататын ерекшеленбеген мүлік.
   

Кез келген қоғамда мемлекет бірқатар факторларға: қоғам дамуның таңдап алған үлгісіне, саяси құрылысына, қалыптасқан дәстүрлерге, сыртқы факторларға қарай экономикалық қызметке қатысады. Жалпы мемлекеттің қоғамдағы экономикалық қызметі оның мына функцияларында білінеді:

1. 
   экономикалық дамудың қалыпты дамуына құқықтық базаны анықтау;
   
2. 
   монополиялық қызметті шектеу және бәсекелестікті қорғау;
   
3. 
   табыстар мен байлықты қайта бөлу
   
4. 
   экономиканы тұрақтандыру;
   
5. 
   ресурстарды қайта бөлу.
   

Рыноктық жүйе табыстар мен байлықты алғашқы бөлуле айтарлықтай теңсіздікті тудыратындықтан мемлекет оларды қайта бөледі. Мемлекет азаматтардың (үй шаруашылықтарының) табыстарын теңестіру үшін салық салудың, трансферттердің, жалақыны реттеудің, бағалардың жүйелерін пайдаланады.

Мемлекеттің экономиканы тұрақтандыру жөніндегі іс-қимылы экономикалық жағдаяттың ауытқулары туғызатын жұмыспен қамтылуы және өсуді ынталандыру жөіндегі шараларды қамтиды.

Экономикалық ресурстарды қайта бөлу екі жағдаятта рыноктық жүйенің жетілмегендігінен барып туады:

1. 
   бірқатар тауарларды өндірудің тепе-теңдік көлемінің олардың оңтайлы көлемінен ауытқуы;
   
2. 
   ресурстарды бөлуден рыноктың бас тартуы немесе қоғамдық тауарларды, игіліктерді және қызметтерді өндіру үшін оларды жеткілікті бөлмеу.
   

Құйылым шығындарын теңестіру үшін мемлекет ұсынымды шалатын мынадай реттеуші шараларды жүргізеді:

1. 
   қызметті заңнамалық шектеу немесе оны зиянды әсер болмайтын жағдайларға деткізу талабы; мұндай қызметтің нормалары мен стандарттарын сақтау шығындарды арттыруға және оңтайлы көлемінің сәйкестігіне жеткізеді.
   
2. 
   Құйылым шығындарына тең немесе жақын арнаулы салықтарды енгізу, бұл шаруашылық жүргізуші субъектінің жалпы шығындарын арттырады және тепе-теңдіктің жай-күйін қамтамасыз етеді.
   

Құйылым пайдалары кезіндегі мемлекеттің реттеуші іс-қимылдары сұраным мен ұсынымды көбейтуге бағытталған.

Мемлекеттің қаржысы мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, саяси функцияларын орындау үшін оны қажетті ақша ресурстарымен қамтамасыз ететін елдің қаржы жүйесінің маңызды сферасы болып табылады және олар экономика мен социумдағы сан алуан өзара байланыстарды қамтитын мемлекеттік сектордың өндірістік және әлеуметтік қатынастардағы іс-қимылмен байланысты.

Экономикалық мәні жағынан мемлекеттің қаржысы мемлекеттің, оның кәсіпорындарының қаржы ресурстарын қалыптастырып, алынған қаражаттарды мемлекет пен оның кәсіпорындарының функцияларын орындауға пайдалану үшін қоғамдық өнімнің құны мен ұлттық байлықтың бір бөлігін бөлу және қайта бөлумен байланысты болатын ақшалай қатынастарды білдіреді.

Мемлекет (өзінің билік пен басқару органдары арқылы), бір жағынан, жеке кәсіпорындар, ұйымдар, мекемелер, азаматтар, басқа жағынан, бұл сферадағы ақшалай қатынастардың субъектілері болып табылады.

Ішкі ұлттық өнімнің өсуімен салыстырғанда мемлекеттің шығыстары көлемінің озыңқы қарқынмен өсуі мемлекеттің қаржыларына тән сипат болып табылады. Бұл құбылыс XIXғасырдағы неміс экономисі Вангеррдің заңы – «Өспелі мемлекеттік белсенділік заңы» ретінде белгілі. Бұл заңға сәйкес өнеркәсіп саласы дамыған елдерде мемлекеттің шығындары өндіріс көлеміне қарағанда жылдамырақ өсуі тіс. А.Вангер мемлекеттік белсенділіктің өсуін үш фактормен байланыстырады:

1. 
   экономика дамуының нәтижесінде экономикалық тірліктің күрделенуімен және еңбек бөлінісінің тереңдеуімен; бұл мемлекет тарапынан тиімді және ұтымды экономиканы, құқық тәртібін, заң қызметтерін кеңейтуді қолдаудың қажеттігіне жеткізеді;
   
2. 
   техника мен технология дамуы капиталдың үлкен мөлшеріне қажеттілікті қажет етеді, бұл капиталды майда фирмалардың алдында артықшылықтары бар акционерлік компаниялар немесе мемлекеттік корпорациялар қамтамасыз ете алады; мемлекет монополиялардың қызметін реттеу үшін техникалық шарттар бойынша олар құрылатын өндірістерге қатысуы тиіс;
   
3. 
   көрсетілетін қызметтерден болатын пайда экономикалық бағалауға төзбейтін білім беру және денсаулық сақтау сфераларында мемлекет белсенділікті күшейтеді.
   

Түрлі фиксалдық құралдар арасында бөлгіштік қосалқы функция көбінесе тікелей мыналар арқылы орындалады:

1. 
   табысы төмен үй шаруашылықтарын қаражаттандыруды жоғары табыстарға үдемелі салық салумен ұштастыратын салықтық – трансферттік тәсімі арқылы;
   
2. 
   баламалы түрдегі бөлініс жалдаушылардан төмен табыс болатын тұрғын ұй сықылды қоғамдық шаруашылықты қаржыландыру үшін пайдаланылатын прогрессивті салықтар арқылы орындалуы мүмкін;
   
3. 
   ақырында, қайта бөлуге табысы төмен тұтынушылар пайдаланатын басқа тауарларды қаражаттандыруды көбінесе жоғары табысты тұтынушылар сатып алатын тауарларға салынатын салықтармен ұштастыру арқылы жету мүмкін.