Білгенгемаржан Жа зу шы ның кең құ лаш ты, өзек ті шы ғар ма сы – бес кі тап тық «Қы зыл же бе»
хамсасы (бестік мағынасында). Қа зақ хал қы ның біртуар ұлы Тұ рар Рыс құ лов ту ра лы
бұл кө лем ді ту ын ды оның тағ ды ры ар қы лы қа зақ хал қы ның ба сы нан кеш кен қи лы
қи лы ке зең де рін қам ти ды. «Қы зыл же бе» – ха лық тың ыс тық ықы ла сы на бө лен ген
шы ғар ма. Жа зу шы бұл ро ма нын да Тұ рар Рыс құ лов тың дүниеге келген, жүр ген же рін,
әсем та би ға тын аса бір ше бер лік пен, ке ре мет көр кем ой мен шы найы су рет тей ді.
Әр бір адамның дөң ге лен ген та рих та әр түр лі оқи ға лар ға куә бо лып қа на қой май,
сол күр де лі оқи ға лар ға ті ке лей қа тыс ты жә не жа сау шы бо лып та рих та қа ла ты нын
оқыр ман ның ал ды на тар та ды. Тұ рар Рыс құ лов си яқ ты күр де лі тұл ға ны әде би ет ке
әке луі: жа зу шы ның үл кен із де нім паз ды ғы, та ри хи оқи ға лар ды та ра зы ла уы үл кен
ер лік ке па рапар десек, асы рып айт қан дық емес. Шын мә нін де Шер хан Мұр та за
Тұ рар Рыс құ лов си яқ ты ел тұт қа сы бо ла біл ген аза мат ты әде би ет тен ді ру ар қы лы
қа зақ әде бие ті не үл кен бір сом ту ын ды қо са оты рып та ны тып бер ді. М.Әуе зов «Абай
жо лы» ро ма ны ар қы лы қа зақ хал қы ның ға сыр лық та ри хын дү ние ге паш ет се, Шер хан
Тұ рар бей не сі ар қы лы қа ра мақай шы лық қа тұ нып тұр ған қа зақ хал қы ның та ри хын
да ғы ең күр де лі, ең ау ыр ке зе ңін шы найы су рет тей біл ді.
«Қазақэнциклопедиясы» Түйінде Қалайойлайсың? Үйдеорында Шер хан Мұр та за даң ғыл жол мен да быр лы да дү бір лі тір лік ке бас қой ып, қам сыз ғұ
мыр ке шер мүм кін ді гі нің бә рін Қы зыл же бе дей дірдір ет кен шын дық соқ па ғы ның қа
тер лі са па ры на ай ыр бас тап, бір сәт те сыр бер мей, жел өтін де гі құ зар шың ға ту ра ке ле
жа тыр. Бі реу лер бұл соқ пақ пен жү руін жүр се де, о бас та ғы бол мысқа сие тін ша па ны
ның өңін ай нал дыр ған дай оң ды рып, шын ды ғы ның қа ді рін қа пе лім де жо ғал тып ала ды.
Су рет кер ре тін де де, Аза мат ре тін де де адал дық, бау ыр мал дық, жы ғы лып жат қан
ға жа на шыр лық се кіл ді о бас та ғы ада ми қа си ет те рі нен тан бай, та сыптас қын да май
не ме се сар қы лыпсуал май, өзөзі нен оқ шау лан бай, шын дық тың соқ па ғы тағ дыр лас
бол мыс пен ке ле жат қан Шер хан аға мыз бү гін гі таң да ғы іші де, сыр ты да қы рық құ
бы лып жат қан за ман да ме нің кө зі ме со нау ер те де, қа зақ ты Қа зақ атан дыр ған дәу ір
де ту ып, қа зір гі қа зақ тар ға үл гі етер тұл ға боп кө рі не ді.
ФаризаОңғарсынова