Арман пв баспасы

16
Мі­не,­қы­зық!
«Ұлы ақынның жазушылық еңбегінің тұсында туған үлкен бір белгісіндей әрі мол, 
әрі бар жағынан көркем, келісті шыққан зор шығарма», – деп, кезінде М.Әуезов әділ 
баға берген Абайдың осы өлеңіне еліктеп, 1915 жылы Сұлтанмахмұт Торайғыров 
алты шумақ, сегіз тармақтан тұратын «Алты аяқ» деген өлеңді туғызса, 1935 жылы 
Қасым Аманжолов та осы тәсілмен «Шықтым өмір шыңына» деген өлең жазған.
Кі­тап­–­асыл­қа­зы­на­
1. Абай. Шы ғар ма ла ры ның екі том дық то лық жи на ғы. – Ал ма ты, 1957. / Абай. 
Өлең дер, поэма лар, ау дар ма лар мен қарасөз дер. – Ал ма ты: Жі бек жо лы, 
2005. – 488 б.
2. Өмі рә лиев Қ. Абай афо риз мі. – Ал ма ты: Қа зақ стан, 1993. – 128 б.
«Қа­лың­елім,­қа­за­ғым,­қай­ран­жұр­тым»­өле­ңі
Осы мен өзім – қа зақ пын. 
Қа зақ ты жақ сы кө рем бе, жек кө рем бе?
Егер жақ сы көр сем, қы лық та рын
қос та сам ке рек еді.
Абай
Ақын­қа­лың­елі
–
­қа­за­ғы­на­не­айт­қы­сы­кел­ген­екен?
1886 жы лы он бір бу ын ды қа ра өлең ұй қа сы мен жа зыл ған бұл өлең де 
ха лық мүд де сі, ақын ның өзі өмір сүр ген қо ғам ның та ри хи шын ды ғы бей не ле-
не ді. Абай «Қа лың елім, қа за ғым, қай ран жұр тым» де ген бір сөй лем ге сон ша ма 
үл кен ма ғы на ны сый ғыз ған. Мұн да ту ған хал қы на де ген шек сіз сүй іс пен ші лік 
се зі мі жа тыр. Оны «Бет бер ген де шы рай ың сон дай жақ сы, Қай дан ға на бұ зыл ды 
сарт ша сыр тың» де ген өкі ніш ті сө зі нен де бай қау ға бо ла ды. М.Әуе зов те: «Жо-
ғын жоқ тап, мұ ңын мұң дап отыр ға ны – «қа лың елі, қа за ғы»... Оны «қай ран 
жұр тым» деп, бар жа ны мен ын ты ға сүйеді», – деп көрсетеді. 
Абай дер ті – ел ді гі нен ай ыры лып, бе ре ке сі қаш қан қа лың елі қа за ғы ның 
та ри хи тра ге дия сы. Ре сей им пе рия сы ның ота ры на ай на лып, «өз ма лын өзім-
ді кі дей ал май», етек бас ты күн кеш кен қа за ғы ның ау ыр ха лі жа ны на ба тып, 
қа нын қай нат ты. Ұлт тық мі нез пси хо ло гия сы на түс кен өз ге ріс ті Абай қо ғам 
қа сі ре ті мен бай ла ныс ты ра ды.
Ға сыр лар бойы көш пе лі тұр мыс кеш кен, тір ші лі гі нің тие гі төрт тү лік мал 
бол ған ха лық ты күш теп оты рық шыл дық қа көн ді ру қа зақ же рі не үлкен қа сі рет 
әкел ді. Пат шалық Ресейдің қа зақ да ла сын би леу жө нін де сол кездегі үш дүр кін 
жа са ған ре фор ма сы ның (1822, 1824, 1868) әу елі ел дік ұйыт қы мыз ды жой ып, 
ұлт тық тұ тас тық тан, со дан кей ін әр ұлы сы мыз ды бөл шек теп, әр бө лек гу бер-
ния ға те ліп, аумақтық тұ тас тық тан ай ыр ға нын кө ре міз. Әсі ре се Ре сей 

жүктеу/скачать 3,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: