Ақтөбе 2008 Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 0,69 Mb.
|
Учебник психология на каз.
| Психика- даму процесінде пайда болған материя қасиеттерінің бірі. Органикалық емес материяның мүндай қасиеті болмайды: ол түсіне дс, ойлай да алмайды. Органикалық дүние көлемінде де материяның бэрінде бірдей психика бола бермейді. Түсіндіре жэне ойлай алатын материяға жсту үшін тірі табиғаттьгң ұзақ уақыт дамуы керек болды. Адам психикасы жоғары дәрежеде ұйымдаскан материяның ерекше қасиеті-мидың қасиеті. Бұл қасиет- айналадағы дүниені бейнелендіру. Дүниеге материалистік көзқарас материяның дамуы жөніндегі ғылымға негізделеді. Тіршіліктің пайда болуы, яғни тірі немесе органикалық материяның шығуы-материяның дамуыкдағы белгілі бір кезең больга саналады. Органикалық емес материядан пайда болған тірі материяның өзінің өлі материяға карағанда ерекше қасиеттері бар. Бүл касиеттердің ішіндегі сң бір бастысы-тітіркенушілік. Сонымен психика тірі материяның барлығында бірдей бола беретін қасиет емес. Ол органикалык материяның жоғарғы формаларының қасиеті болып табылады.
Сана- объективті шындыкты тану, адам психикасының ең жоғарғы түрі. Сана адамның өзіне, табиғатка, басқа адамдарға қарым-қатынасын сезіне алдына мақсат қоя білуге, оны жүзеге асыруға мүмкіндік жасайды. Сана эрбір жеке адамға тән дара қасиет. Жеке санамен қатар өмір сүрген ортаға байланысты қалыптасатын қоғамдық санада болады, адам сапасының мазмұнына оның өскен ортасы, қоғамдық болмыс ықпал жасап отырады. Адамның психикасы, санасы оның қоғамдық қызметтері мен түрмыс жағдайларына байланысты дамиды. Қарастыруға оңай болу үшін психологияның негізгі түйіндері үш категорияға біріктіріледі: психикалыц процестер, психикалыц күйпер, психикапьщ ерекшеліктер, қасиеттер. Әдетте, психикалық процестерге таным процестері жатады: түйсік пен кабылдау - сезім мүшелерін тікелей эсер ететін затгар мен тітіркендіргіштер бейнесі; елестеу мсн ойлау - адам санасында жалпыланған жэне өвделінген жай санада болмайтын шындық ерекшеліктерініц бейнесі; эмоциялық процестер (сезімдердің пайда болуы, кажеттілікті етеуге байланысты динамикасы т.б.). Пспхшалъщ процестер деп, сезімді бастан кешіру (көңіл-күй, аффект), зейін (зейінділік, зейінсіздік), ерік (сенушілік, сенбеушілік, күдік) жэне тағы басқаларын айтады. Тұлға ерекшеліктері немесе психикалық касиетке: акыл, ойлау сапалары; мінезде, темпераментте және қабілетте бекінген ерік сферасының түрақты ерекшеліктері; белгілі жолмен әрекет жасауға калыптаскан жэне кайта пайда болатын турткілер, сезім ерекшеліктерін (ашушаңдық, сентиментальдъіқ) және т.б. айтуға болады. Бүл психиканың барлық көріністерінің үш категорияға белінуі шартты турде «психикалық процесс» туйіні психологиямен анықталатын деректің динамикасын, процессуалдығын айқындайды. «Психикстьщ ерекшелік» немесе «психикалыц қасиет» түйіні психикалық деректің түрақтылығын, оның қүрылымындағы қайталануы мен бекінуін білдіреді. Бір ғана психикалық дерек, мысалы аффект, яғни жүйке жүйесінің ерекше козуынан туындайтын күшті эмоция, психикалық процесс ретінде де (себебі, мұнда сезім дамуының динамикасы көрсетіледі және бірін-бірі кезек алмастыратын кезендер айқындалған), психикалық күй (себебі, ол белгілі уақыт аралығындағы психикалық эрекет сипатын бейнелейді) жэне адамның психикалық ерекшеліктерінің көрінісі ретінде (мұнда түлғанын үстамсыздық, ашушаңдық, кекшіл сипаттары) аныкталады. Психологияның негізгі сүрактарын қарастырудың жольш түлға әрекетінің даму принципі ашады. Тек осы ғана жалпы психологияны мазмұндаудың негізі болуы тиіс. Бүл принцип тұлғаның қарым-катынаста және эрекегге зерттелуін, олардың негізгі көрінісін талқылауды, адам түлгасы мен іс-эрекетінің танымдық, эмоционалдық жэне ерік сферасының қарастырылуын алдыңғы қатарға кояды. жүктеу/скачать 0,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|