Ауа-райы мен оның негізгі құбылыстарын, ауа-райы мен климат арасындағы айырмашылықтары «Ауа райы»
жүктеу/скачать 28,55 Kb.
|
1 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Субтропиктік белдеу климаттары
- Материктік субтропиктік климат.
| Климатты құраушы факторлар. Атмосфераның төселме бет пен өзара күрделі әрекеттесуінің нәтижесінде климат қалыптасады. Климаттың қалыптасуындағы басты роль Күн радациясына — барлық атмосфералық процестер энергиясының тиісті.
Жер бетінде Күнрадиациясының бөлінуіпланетаның шар тәріздіпішініменанықталады— бұлклиматынбайланысты айырмашылықтарды түсіндіреді. Жердің, ара қатысты оның өсінің еңіс жағдайында қозғалысы жыл бойындағы Жер бетіндегі Күнжылуыныңәртүрлі. бөлінуін, климаттық . маусымдылығын, әр түрлі ендікте климаттың бірдейі ені анықтайды. Жылулық белдеулердің— Жер климатының пайда болуы осы арқылы түсіндіріледі, Клитаматағы бұл айырмашылықтар Жер бетіне Күн жылуының, байланысты және -төселме беттің сипатына тәуелді емес. Жер беті мүлде біркелкі болса, экватордан полюске» климаттың заңды өзгерісін анықтай отырып, олар да орын алғап болар еді. Әр текті төселме беттің ықпалы Күн жылуының атмосфераға әр келкіқабылданып,берілуі,атмосферағаылғал отыруы, ауа қозғалысына ықпалы біржылубелдеуі түрлі климаттардыңқалыптасуынанықтайды.Жарық шектерімен климат белдеулері шектерінің дәл келмеуі түсіндіреді. Төселме бет дегеніміз климатқалыптасуының екі маңыздыфакторларының екіншісі. Су бетімен құрылық бетінің ықпалыдар түрлі болуы климаттартеңіздікжәнеконтиненттікболыпқалыптасады. Мұхиттың жұмсартатын ықпалынан айырылған.Орографияның ықпалы (Жер бетіндегі биіктіктср мен әркеліліктің өзара орналасуы) әсіресе таулы жерлерде ерекше болып келеді. Жоғарылаған сайын Күн радиациясының келуі арта түседі бірақ сәуле шығару да арта түседі, сондықтан температура төмендейді. Кейде қыста кері құбылысты, жоталар арасындағы шұңқырға суық ауаның келуінен туған температура инверсиясы байқауғаболады.Жауын-шашынныңмөлшері биіктікке белгілі бір шекке дейін артады да одан жоғары да кемиді. Бұл шек сан алуан, өйткені ол ауа ылғалдылыгы мен көтерілукезінде ылғалдың бөліну интенсивтігіне байланысты (Гималай 1000—1500 м, Орталық Кавказ — 2500 м). Жауын-шашын қатты түрдежауып, еріпүлгереалмайтынжерде, тауларда климатқа ықпал ететін мұздықтар пайда болады. Таулардағы климат айырмашылығына беткейлердің түрлі экспозициясы, үстемдік ететін желдерге қарағанда олардың әркелкі орналасуы ашады. Ауа. шағын қабатпен жайылғаңда, әсіресе суық ауа ыстарын тежепқалатынбарьерретіндетауларклиматқа елеулі ықпал етеді .Тауларда ауаның жергілікті. церкуляциясыөтежиі пайда болады. Таулардың атмосфера күйіне жасайтын ықпалына, горизонталь климаттық зоналылықты күрделендіре түсетін, климаттардың, вертикаль белдеулілігі байланысты. . Төселме беттің климатқа ықпалын қарастырып отырып, поляр аудандарына едәуір алаңды алып жатқан мұз басқан ауданға көңіл аудару қажет. Мұз бен қардың шағылыстыру қабілстінің үлкен екені белгілі (альбедо 0,9-ға дейін). Егер де мұздар Жерді тұтас жапқан болса, оның бетінде ауаның орташа температурасы шамамен 100° С-қа төмендейтіні (қазір бұл 15° С) есептеп шығарылған Поляр аудандарында мұздың басуы жоғарғы және төмгі белдіктер арасындағы температура контрастарын арттыра отырып ауа температурасын қатты төмендететіні айқын. Бұлардың климат зональдылығы күшейе түседі. Маусылдық қар басуы, өсімдік басуы және төселме беттің басқа ерекшеліктері климатқа ықпал етеді. Төселме беттің климатқаықпалыныңмасштабымейлінше сан алуан: жағдайдабұлматериктерменмұхитты екіншісінде жеке тау жоталарының, үшіншісінде орман массивтерінің т. б. ықпалы. Бұл ықпалдар біріне-бір үстемеленген климаттардың сипаттары болуға тиіс. Тропиктік белдеуде материктердің батыс жағалауларыың климатының қалыптасуына, пассаттарда болатын инверсияны күшейтетін, қоңыржай ендіктер тарапынан субтропиктік максимумның (антициклоппың) шығыс бөлігіндегі суық ағыстар мен ауа ағымы ықпал етеді. Нәтижесінде температуралық инверсия шекарасы кондеисация шекарасынан төмен орналасады да конвекция дамымайды , демек бұлт пайда болмайды және жауын-шашын жаумайды, Температураның жылдық жүрісі мұхмтта типіндегідей болады. Тұмандары өте жиі, бриздер дамығаи. Жоғарылаған сайын ауа температурасы әуелі біраз артады сонан соң төмендейді, жауын-шашын мөлшері артпайды. Континенттердің шығыс жағалауларының тропиктік климаты батысжағалауларының климатынан неғұрлым жоғарытемпературасымен және жауын-шашындарының көптігімен көзге түседі, Экватордан антициклонның батыс бөлігіне әкелінетіи жылы ағыс пен ауаның әсерінің нәтижесінде пассаттық инверсия әлсірсйді де конвекцияға кедергі жасамайды. Таудың жел жақ беткейлерінде жауын-шашын көп, бірақ жоғарылаған сайын бұлардың мөлшері көбеймейді, өйткені пассаттар төменгі қабатта ғана ылғалды болады. Желден ық жақ беткейлерде жауын-шашын аз. Субтропиктік белдеу климаттары. Қыста радиациялық режим мен циркуляция сипаты қоңыржайбелдеулердегісияқты дерлік, жазда тропиктік белдеулердегідей қалыптасады. ТропиктікбелдеуменсалыстырғандаКүн радиациясының жылдық мөлшері азаяды (шамамен 20%-ке), оның маусымдық ауытқулары елеулі келеді. Жазда мұхиттар үстінде антициклоидар, материктер үстіндй төмендеген қысым облысы жақсы байқалады. Қыста субтропнк тік белдеуде циклондық әрекет басым келеді. Материктік субтропиктік климат. Жазы ыстық, құрғақ айларының орташа температурасы 30° және жоғары максималдысы 50°-тан асады. Қысы біршама суық, жауын-шашынды. жүктеу/скачать 28,55 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2