ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ҚАЗАҚ ФИЛОСОФИЯСЫ - «Бақытқа жету жолында барлық халық бір-біріне көмектесетін болса, жер беті түгелімен берекеге толады».
- ӘЛ-ФАРАБИ
- Әл- Фараби (870-950)-
- ұлы ғалым. Ол- ұлы ойшыл, философ. Әл- Фараби есімі дүние жүзі мәдениеті мен ғылымының тарихынан берік орын алады. Оны «Екінші ұстаз», шығыстың
- Аристотелі деп атаған.
- Әл-Фараби дүниенің мәңгілігін мойындады, танымның болмысқа тәуелділігін растады, ақыл-парасат туралы ілімді саралады.
- ӘЛ-ФАРАБИ БОЛМЫСТЫҢ АЛТЫ САТЫСЫН АТАП КӨРСЕТЕДІ:
- Әль Фараби философиялық көзқарасы
- Қазтуған жырау (XV ғ.) –
- ерлік жырларын шығарушы жорық жырауы. Ол өмір, атамекен, туған ел жайлы және әскери тақырыптардағы сан алуан мол мұра қалдырған.
- Бұхар жырау (1684-1781 жж.) ─ қазақ халқы тарихындағы ұлы тұлғалардың бірі. Ол қазақ мемлекетінің саяси тарихындағы белгілі оқиғаларды, қазақ халықтың салт-санасын, ой-өрісін, тілек-мақсатын, қайғы-қасіретін, қуаныш-сүйінішін жырлаған.
- Ақтамберді жырау (1675- 1768) заманының ірі қайраткері. Жырларындағы негізгі сарын - ерлікке үндеу, жауға қарсы күреске жігерлендіру. Ол жау табанында қалған жерлерді азат етуді аңсайды, бүкіл қазақ болып бірігіп атқа қонуды армандайды.
- Асан Қайғы (ХV ғ.)
- Жәнібек пен Керейдің ақылшысы, философ, Оны Шоқан: «Көшпелі ноғай, қазақ ұлысының философы» деп атады. «Жерұйық» оның орындалмаған арманы.
- Доспамбет жыраудың (XV ғ.) –
- Отан қорғау, елге, жерге деген сүйіспеншілікті бейнелейтін жырларында қырым, ноғай, қазақ жұртының іргесі бүтін, ешкімге бас имейтін ел болып отырған заманды аңсау сарыны байқалады.
- ХІХ ғасырда қазақ жеріндегі феодалдар, дін иелері халықтың
- санасын революция идеологиясынан алшақ ұстады. Қазақ жерінде прогрессивтік қоғамдық-саяси, философиялық ой-пікірлер, осы идеологияға қарсы күресте туып, шынығып қалыптасты.
- ХІХ ғ - ХХ ғ. ҚАЗАҚ ФИЛОСОФИЯСЫ
- ХІХ ғ - ХХ ғ. ҚАЗАҚ ФИЛОСОФИЯСЫ
- ӨКІЛДЕРІ
- Ш. Уалиханов,
- Ы. Алтынсарин, А.Құнанбаев,
- Ш.Құдайбердіұлы, А.Байтұрсынов, Ә.Бөкейханов, М.Дулатов және т.б.
- Адамды толық ететін – ақыл, жүрек, қайрат
- А.ҚҰНАНБАЕВ
- Абай Құнанбаев –
- қазақтың ұлы философы, ұлы гуманист. Оның өлеңдері мен қара сөздері философиялық салиқалы ойларға, терең мағыналы толғауларға толы. Адам мен Құдірет, Жан мен Тән, Өмір мен Өлім оның негізгі мәселелері.
- Шәкерім Құдайбердіұлы - Абайдың имани гүл ілімін «Үш анық» кітабында ұят туралы ілімге айналдырды. Шәкерім сол кездегі еуропалық ағымдардан деректер келтіре отырып, этикалық максимализмге негізделген ар-ұятты дәріптеу ілімін жасады.
- 1995 ж. ЮНЕСКО тарапынан
- ұлы ойшылдың 150 жылдығы бұкiл адамзат көлемiнде атап өтiлiп,
- қазақ халқының мерейiн биiк шыңға көтердi. Абайтану бүгiнгi таңда тек қана қазақ зиялыларының үлесiнде ғана емес, сонымен қатар, бүкiл дүниежүзiлiк құбылысқа айналды.
- АБАЙ ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ ӨЗІНДІК САРЫНЫ:
- Адамның белсенділігін
- көрсете отырып, Абай құдай адамды ақылды немесе ақымақ, мейірімді немесе қатал, бай немесе кедей еткен жоқ. Бәрі адамның өзіне, оның ақылына және қоршаған ортасына байланысты.
- Абайдың пікірінше, құдай - әлемнің алғашқы себебі немесе түпнегізі. Құдай әлемді жаратты, сонан соң ол оның дамуына араласпайды, яғни әлем өзіндік заңдарына сүйеніп дамиды. Құдай адамды да жаратты. Бірақ ол күнделікті ісіне араласпайды.
- АБАЙ дүниетанымының
- өзегі, күре тамыры – АДАМ. Адам Абай үшін таным процесінің мәнін түсіндіргенде – философиялық нысан, жақсылық пен жамандықтың мағынасын алып, «Адам бол» этикалық принципін негіздеген уақытта этикалық нысан болып табылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
