əдiлеттiлiк, өйткенi, мемлекеттi дұрыс басқару үшiн қара қылды қақ жаратын əдiл заңдар болуы қажет. Баласағұнның айтуынша: «Кiсiге үш дүние пайдалы. Iзгi iс немесе мiнезi түзулiк.
ұят, үшiншiсi – əдiлдiк. Бұл үшеуi арқылы адам шын бақыт табады. Iсi iзгi болса, халық сүйедi. Iсi əдiл болса, төрге шығады. Екiншiсi – бақ- дəулет. «Барлық iзгi нəрсеге байқап көр»,- дейдi ұлы бабамыз.
ақыл-парасат. «Бiлiк бердi – адам бүгiн жетiлдi. Ақыл бердi – талай түйiн шешiлдi.
қанағат-ынсап.
«Құтты бiлiктегi» «бiлiк» сөзiнiң екi мағынасы бар. Оның бiрi «бiлiм»
болатын болса, екiншiсi «билiк ету», «елдi басқару». Соңғы мағынада ойшыл:
“Бек халықты тек бiлiкпен сендiрер. Барлығын да ақылына жеңдiрер. Дана келсе елдi ұзақ билегiң. Заңды ұстап, бұрсын елге бүйрегiң», - дейдi. Өзiнiң дүниеге деген көзқарасында Ж.Баласағұн рухты бiрiншi орынға қояды. Адам ақыл-парасаты бар ерекше пенде, ақыл адаммен қоса жаратылады. Сондықтан, дұниеде адам зерттеп бiлмейтiн нəрсе жоқ. Адамның ақыл- парасаты құдiреттi. Өзiнiң шығармасында Ж. Баласағұн имандылық, əдептiлiк, жалпы тəлiм-тəрбие жөнiнде де тамаша өсиеттер қалдырды. Оның ойынша, адамдардың қарым-қатынасында үш жаман нəрсе бар:
|