Қазақ тілді емес мектептерде тілдерді дамыта оқыту әдістері
Тақырыбы: Астана-арман қала
жүктеу/скачать 6,06 Mb. Pdf көрінісі
|
Тақырыбы: Астана-арман қала. Мақсаты: 1. Білімділік: өткен материалдарды қайталау арқылы оқушының меңгерген білімдерін тексеру. 2. Дамытушылық: сауатты оқу, сөйлеу дағдыларын дамытып, қалыптастыру. 3. Тәрбиелік: Өз қалаларына деген сүйіспеншіліктерін арттыру, патриоттық сезімге тәрбиелеу. 55 Сабақ түрі: қайталау сабағы. Әдіс-тәсілдер: сұрақ-жауап, топтастыру. Көрнекілік: Астана туралы суреттер, «Бәйтерек» суреті, «Септіктерді анықта» кестесі.
Сабақ барысы: І Ұйымдастыру. 1. Амандасу 2. Оқушыларды түгендеу 3. Сөйлеу сәті - Қазір қай жыл мезгілі? - Қыс айлары қандай? - Сен қай қалада тұрасың? - Астана Қазақстанның нешінші астанасы? - Астана сөзіне қандай синонимдер білесіңдер? - Тақтаға назар аударайық (тақтада еліміздің әр жылдардағы 4 астанасының суреттері көрсетілген). - Қызылорда, Алматы, Орынбор, Астана - осы қалаларды не біріктіреді? - Қазақстанның бірінші астанасы қалай аталды? Жылдарын ата. - Екінші астананы ата. Бұрынғы атауы қандай? - Үшінші елорданы ата. Жылдарын ата. - Төртінші астананы ата. Бұрынғы атауларды атап шық. - Сабақ мақсатымен таныстыру.
56 Тақтамен жұмыс. Тапсырма: Елорда сөзін септеу, сөйлем құрастыру. А.с Не? Елорда. Қазақстанның Елордасы-Астана. І. с Ненің? Елорданың Елорданың көшелері кең, таза. Б. с Неге? Елордаға. Ертең мен Елордаға барамын. Т.с Нені? Елорданы Мен Елорданы жақсы көремін. Ж.с Неде? Елордада. Елордада әдемі ғимараттар бар. Ш.с Неден?Елордадан Елордадан кеше ұшақпен келдім. К.с Немен? Елордамен Біз Елордамен мақтанамыз.
Житель – тұрғын Центр – орталық Будущее – болашақ Священный – қасиетті Столица – елорда, астана, бас қала. Здание – ғимарат Гостиница – қонақ үй ІІ қатар Облик города – қала келбеті Гостеприимный – меймандос Четко, ясно – айқын Особенно – өзгеше Размер, площадь – көлем Улица – көше Жилой дом – тұрғын үй ІІІ қатар Представители наций – ұлт өкілдері Памятник – ескерткіш Раскрыть объятия – құшақ жаю Высотный – зәулім Знаменитый – әйгілі Независимый – тәуелсіз
57 Красивый – әдемі, сұлу. Дәптермен жұмыс. «Септіктерді анықта» кестесі. ІІІ Қорытынды. Өздік жұмыс. Оқушылар арнайы таратылғанқағаздарға 10 минуттың ішінде «Астана-арман қала» атты эссе жазады. Оны жазып болған соң, оқып тақтаға іледі. Оқушылардың жұмыстарынан елордамыздың символы шығады. Ол-«Бәйтерек». ІV Үйге тапсырма. 5 жолды өлең жасау. (Астана) V Бағалау. Оқушылардың білімін нәтижелеу. «Сен білесің бе?» (Мақал-мәтелдер сайысы) Сөздер
Атау септік
Ілік септік
Барыс септік
Табыс септік
Жатыс септік
Шығыс септік
Көмектес септік
Байтеректің + ескерткіш + саябақтан + Қонақ үйге + театрды
+ + Қалада Астанамен +
58 Мақсаты: Оқушыларды белгілі бір тақырыпқа байланысты мақал айта білуге, жасырылған жұмбақтың шешімін табуға үйрету. Ұйымдастыру. Сайыс басталмас бұрын әділқазылар алқалары сайланады. Әрі қатты, әрі тәтті өмірге, Келген жоқпыз кешке бекер еруге. Тиістіміз болашақтың алдында Тік түрегеп, тура жауап беруге. Білікті бірді жығар, Білімді мыңды жығар,-дегендей оқушылардың тапқырлығы мен ой-өрісін тексеру мақсатында сайысымызды бастаймыз.
Сайысқа қатысушы топтар өздерін таныстырып, ұраның, төлбелгісін, атын айтады.
Мақал-мәтелді аяқта 1. Балалы үй – базар, ...(баласыз үй – мазар) 2. Мектеп – кеме, ...(білім – теңіз) 3. Отансыз адам – ...(ормансыз бұлбұл) 4. Отан оттан да. ... (ыстық) 5. Ел іші – ... (алтын бесік) 6. Атаңның баласы болма, ... (адамның баласы бол) 7. Кісі елінде сұлтан болғанша, ... (өз еліңде ұлтан бол) 8. Адам тастай берік, ... (гүлдей нәзік) 9. Жүз сомың болғанша, ... (жүз досың болсын) 10.Досы жоқ адам – ... (тұзы жоқ тағам) 11.Құс – қанатымен, ... (ер – жолдасымен) 12.Бірлік бар жерде ... (тірлік бар) 13.Жері байдың ... (елі бай) 14.Еңбексіз өмір – ... (сөнген көмір) 15.Өмір – үлкен ... (мектеп) 16.Оқусызбілім жоқ, ... (білімсіз күнің жоқ) 17.Алтын алма, ... (білім ал) 18.Арман – адамға ... (қанат) 19.Ананың көңілі – балада, ...(баланың көңілі – далада) 20.Қонақ келсе – ...(құт келер) 59 ІІІ сайыс. Мақал – мәтел білгіштері Белгілі бір тақырып бойынша көп мақал-мәтел айту. Әр топ тақырыбы жазылған билетті таңдайды. Топта жауап болмаса, қарсыластарға мүмкіндік беріледі. 1. Отан, ел, жұрт, жер 2. Отбасы, ата-аналар, үй 3. Білім, кітап, мектеп 4. Тіл, сөз 5. Достық, бірлік, ынтымақтастық 6. Еңбек, еңбекқорлық ІV сайыс. Аудармашылар Берілген тақырыптарға сәйкес мақал-мәтелді еске алу. 1.денсаулық. 2. жұмыс. 3.отбасы. Бірінші топ Кітап – білім бұлағы (Книга – источник знаний) Көп сөз – күміс, аз сөз – алтын (Слово – серебро, молчание - золото) Екінші топ Көз – қорқақ, қол – батыр (Глаза боятся, руки делают) Жүз сомың болғанша, жүз досың болсын (Не имей сто рублей, а имей сто друзей) Үшінші топ Істемеген тістемейді (Кто не работает, то не ест) Желмен келген желмен кетер (Как пришло, так и ушло) Төртінші топ Жігіт жодасынан белгілі (Скажи мне, кто твой друг...) Қыстың қамын жаз ойла, жаздың қамын қыс ойла (Готовь сани летом, а телегу зимой)
Бесінші топ Қойшыны таяғы асырайды, қасқырды аяғы асырайды (Волка ноги кормят) Қазанға не салсаң, шөмішіңе сол ілінер (Что посеешь, то и пожнешь)
Сөзжұмбақты дұрыс әрі жылдам шешу. Мақал-мәтелдерді керекті сөздермен толықтыру, тор көздерді толтыру. Берілген кестеде сөздер түрлі жолдармен жасалған: олар «сынады», оңнан солға қарай, солдан оңға қарай, астынан үстіне қарай, үстінен астына қарай жазылады.Сендердің тапсырмаларың – барлық сөздерді табу, оларды сызып, қалған әріптерден жасырынған сөзді табу. 60 1. _ _ _ _ отбасынан басталады. 2. Отансыз адам – ормансыз _ _ _ _ _ _. 3. Ел іші – алтын _ _ _ _ _. 4. Білім – арзан, білу – _ _ _ _ _ _. 5. _ _ _ _ _ – білім бұлағы. 6. _ _ _ – қанатымен, ер – жолдасымен. 7. Бірлік бар жерде _ _ _ _ _ _ бар. 8. Еңбексіз өмір – сөнген _ _ _ _ _. 9. Көз – қорқақ, қол – _ _ _ _ _. 10. _ _ _ _ _ _ – кеме, білім – теңіз. 11. _ _ _ – бәйтерек, бала – жапырақ. 12. _ _ _ _ атасын білмеген – жетімдіктің белгісі. О Т А Б Е С Қ Ы М Б Ұ Н А К І К А Б А Л Б Ұ Л Т І Т Қ І М Ө К П А І Т Ұ Р Б А Т С Л Р Т С Е М Р Ы К І Е Ж А К Т Е П Ы І Т А Т Мақал – сөз __ __ __ __ __. Қорытынды (Әділқазылар сөзі). Марапаттау Садуақасова Әлия Маратқызының «Музыка әлемі» тақырыбындағы сабақ жоспары.
61 7-сынып Тақырып: «Музыка әлемі» қайталау сабағы Мақсаты: Білімділік:Қазақ халқының музыка, кино өнері туралы алған білімдерін бекіту. Дамытушылық: Оқушылардың сөйлеу, ойлау дағдыларын дамыту. Тәрбиелік: Қазақ халқының музыка, кино өнеріне деген сүйіспеншіліктерін арттыру.
Амандасу, оқушыларды түгендеу. - Қайырлы күн! - Бүгін аптаның қай күні? - Бүгін сәрсенбі - Сәрсенбі қандай күн? - Срсенбі сәтті күн. - Қазір қай жыл мезгілі? - Қазір қыс мезгілі. - Қыс мезгілі туралы қандай өлең білесіңдер? - Абайдың «Қыс» өлеңін білеміз. Оқушыларға модуль бойынша сөздерді орыс тілінде сұрап, дұрыс жауап берген оқушыны отырғызу. духовный– рухани радовать – қуанту участвовать –қатысу конкурс – байқау известный – танымал гордость – намыс певец - әнші исполнитель кюя – күйші известный – атақты личность – тұлға торжественно – салтанатты
Тақтада көрсетілген қазақ жұлдыздарын анықтаған соң, олар туралы қосымша сұрақ қою: М.Исабекова, Р.Рымбаева, Дос - Мұқасан, Домино, Жігіттер тобы және т.б. Оқушылар білген мәліметтерін айтады. 62 ІІІ Сұрақ-жауап - Есімше дегеніміз не? - Есім сөздердің орнына қолданылатын сздерді есім сөздер деп атаймыз. - Қандай жұрнақтар арқылы жасалады? - ған/ген, қан/кен, ар/ер, р/с, шы/ші - Қандай шақтар арқылы жасалады? - Осы, өткен, келер шақ арқылы жасалады. Тақтамен жұмыс Тапсырма: нүктенің орнына тиісті есімшелердің жұрнақтарын қой: Біл...ім – сол күй.Оқы...дарыңыз Құрманғазы туралы ма?Бұл әнді орында... Әлібек Дінішев. Ақындар айтысы Қазақ Филармониясында бол.... «Жас қанат» байқауына жас әншілер де қатыс... Құрманғазының алғашқы ұстазы – белгілі күйші Ұзақ бол.... Айт...қаныңыз дұрыс болды. Жұппен жұмыс Оқушылар қиылған қағаздардан әншінің, не күйшінің атын дұрыс жинап, кім екенін айтуы керек. Асылбек Еңсепов, Құрманғазы Сағырбайұлы, Дина Нұрпейісова, Тәттімбет Қазанғапұлы, Р.Рымбаева, Нұржамал Үсенбаева, Дос– Мұқасан, Мақпал Исабекова, Ә.Дінішев. 63 «Кім жылдам?» эстафетасы. Оқушылар берілген тақырып бойынша сұрақтар құрастырып, бір–біріне қояды. 1. «Күйшілер» - Күй деген не? - Күй – көне музыкалық шығарма, өнер туындысы. - Күйлер осы заманға дейін қалай сақталған? - Олар ауыдан ауызға көшіп, біздің заманымызға жеткен. - Қандай күйшілерді білесің? - Құрманғазы, Дина, Дулеткерей, Қазанғап, т.б. күй өнерінің шеберлерін білемін. 2. «Әншілер» Сергіту сәті «Кім жүйрік» эстафетасы. Берілген сөздерден синонимдік қатар жасау керек. І қатар ІІ қатар
ІІІ қатар 1. Парыз Елорда Демалады
2. Қасиетті
Отан Көне
3. Анықтау
Әдемі Әйгілі
4. Дос
Сыйлау Алғашқы
5. Мекен
Кемеңгер Үлкен
Өздік жұмыс. 5 жолды өлең Күйші
Белгілі, шешен Ойнайды, тартады, жазады. Күйші – домбырамен күйді тартты. Домбыра.
64 Тест «5» 10 сұраққа дұрыс жауап берсе «4» 9-7 сұраққа дұрыс жауап берсе «3» 6-5 сұраққа жауап берсе «2» 1-4 сұраққа жауап берсе 1 Бұл күй қалай аталады? А) Адай Ә) Балалық шақ Б) Хафиз 2. Бұл күйді қандай топ орындайды? А) Ұлытау Ә) Муз арт Б) Дос –Мұқасан 3.Бұл әннің орындаушысы кім? А) Н.Үсенбаева Ә) Р.Рымбаева Б) Р.Бағланова 4. Бұл әнді қандай топ орындайды? А) Дос– Мұқасан Ә) До–ми–но Б) Муз арт 5. Бұл әнді кім орындайды? А) Құрманғазы Ә) Ұлытау Б) Азия 6. Р.Рымбаева қай жерде дүниеге келді? А) Ақмола Ә) Семей
Б) Алматы 7. Құрманғазының күйін белгіле. А) Кішкентай Ә) Бұлбұл Б) Салқоңыр 8. Д.Нұрпейісова 9 жасында кіммен танысады? А) Ұзақ Ә) Құрманғазы Б) Дәулеткерей 9. «Біржан–Сара» операсының авторы кім? 65 А) М.Төлебаев Ә) Ж.Шанин Б) Ш.Қалдаяқов 10. Т.Қазанғапұлы қай жерде дүниеге келді? А) Қарағанды Ә) Орал Б) Батыс Қазақстан V Үйге тапсырма. Өзінің сүйген әншісі туралы тұсаукесер жасау. VІ Бағалау Оқушылардың білімінтесттің қорытындысымен нәтижелеу. Сабақтың тақырыбы. Қызыл кітап Сабақтың мақсаты: Білімділік: Қызыл кітаптың мазмұны мен қызметі туралы түсінік беру. Дамытушылық: Ойлау
шеберліктерін дамытып, жазылым жаттығу
жұмыстарын орындату арқылы қазақ тілінде ауызекі сөйлеу тілін дамыту. Тәрбиелік: Өз бетінше жұмыс істеуге дағдыландыру, қоршаған ортаны аялап, құрметтеуге, табиғатқа деген сүйіспеншіліктерін арттыру. Сабақтың типі: жаңа білімді меңгерту Сабақтың түрі: аралас сабақ Сабақтың әдіс-тәсілі: проблемалық әдіс, көрнекілікті қолдану әдісі,
ситуациялық әдіс. Сабақтың көрнекілігі: суретті плакаттар, техникалық жабдық, сөзжұмбақ Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі 1. Сәлемдесу. Түгендеу. 2. Сабаққа дайындау.
Ойлы болсаң озып көр «Табиғатты қорғаңдар!» тақырыбына тұсаукесер дайындап келу ,етістіктерді тауып, қай шақта тұрғанын айту.
суреті).
ІV.Ой шақыру: 1. Тақтадан не көріп тұрсыңдар? 2. Бұл кітаптың түсі қандай? 3. Кітаптың түсі неге қызыл? 66 4. «Қызыл кітап» туралы не білесіңдер? V. Жаңа сабақ Сөздікпен жұмыс Саны сирек – азаю – (көп) Құрып бара жатқан – жойылу – (бар) Қамқорлыққа алу – қорғау – (аялау) Парақ – кітаптың беті
Бүгін осы кітап туралы білеміз, ол туралы айтып үйренеміз. 1974 жылы «Қызыл кітап» ашылған. Оның мақсаты – саны сиреп, құрып бара жатқан аң, құстарды, өсімдіктерді қамқорлыққа алып, арнайы кітапқа тіркеу. Мұндай кітапты «Қызыл кітап деп атайды». Оның қызыл және сары парақтары бар.
Қызыл парағына құрып бара жатқан, сары парағына саны аз аң-құстар, өсімдіктер жазылады. «Қызыл кітапта» сүтқоректі жануарлардың 62 түрі тіркелді. Соның ішінде Қазақстанда тіршілік ететін 7 сүтқоректі жануар және 23 құстың түрі бар. «Адамдардың табиғатсыз күні жоқ, табиғаттың оны айтар тілі жоқ» деп ақын жырлағандай, адам да – табиғаттың баласы. (құрып кеткен жануарлар туралы қысқаша айтып кету, интерактивті тақтадан көрсету «Стеллер сиыры, Туран жолбарысы, Дронт») Мәтінді қорытындылау: Кітап қай жылы ашылған? Мәтінде қандай кітап туралы баяндалады? Қызыл кітаптың қандай беттері бар? Кітаптың мақсаты не?
жазыңдар. Арал теңізі ... . Ашылған теңіз түбінен миллиондаған тонна тұз ... . Тұз бүкіл әлемге ... . Ондағы тоғайлар, жануарлар, шалғындар ... . Аралды қорғау үшін қоғамдық комитет ... . Адам таза ауамен ... . Ағаштар ауаны ... . Сирек кездесетін өсімдіктер мен жануарлар «Қызыл кітапқа» ... . Керекті сөздер: құрылды, тазартады, енгізілген, демалады, таралады, тартылып барады, құрып барады, ұшады. VI. Ауызекі тіл сайысы. «Сөз көркі – мақал» дегендей, табиғат, қоршаған орта тақырыбына қаншалықты мақал-мәтел білдіретін байқау. VII. Ой толғаныс кезеңі: Сөздерді пайдалана отырып, өз пікірлеріңді білдіріңдер. 67 Ия, жоқ, емес, келісемін (согласно), келіспеймін, басқаша ойлаймын, мүмкін емес. Үлгі: Жоқ, Алматының ауасы лас. Алматының ауасы таза. Атмосфера тазалығы – бүгінгі күннің басты мәселесі емес. Қазақстанның ең үлкен көлі – Зайсан көлі. Қазақ даласында құландар көп. Қазақстанда бес-ақ қорық бар. Қарағай Республикамыздың барлық жерлерінде кездеседі. Алматыда жабайы алмалар көп. Қарағай, шырша, қайыңдар Алтайда өседі. VIII. «Табиғаттың панасы – біздің мына өзіміз» дей отырып, сурет бойынша ат қойып, шағын мәтін құраңыз. ІХ. Қорытындылау Ойын – ой өсіреді. 3-тапсырма: Сұрақтарға ойланып, жауап берелік! (оқушылар бір-біріне сұрақ қойып, жауап алады). 1. Табиғатты неге қорғау керек? 2. Өсімдіктер мен жануарларға қалай қамқорлық жасайсыңдар? 3. Мектеп, үй ауласындағы ағаштарды қалай қорғайсыңдар? 4. Өсіп тұрған гүлді жұлуға бола ма? 5. Үй жануарларына қалай көмектесесіңдер?
Кітап
Қызыл, мемлекеттік Тіркеледі, енгізіледі, жазылады 1974 жылы «Қызыл кітап» ашылған. Білім ошағы. Табиғат әдемі, тамаша, көркем қорғау, аялау, тазалау Табиғатты қорғау біздің міндетіміз. Қоршаған орта
Табиғаттың атынан адамдарға хат жазып келу (шағын шығарма). ХІ. Бағалау Оқушыларды қиынды қағаздар арқылы бағалаймын. Кім көп қиынды қағаз жинаса, сол оқушыға жоғары баға қойылады.
68 Ақмола облысы Степногорск қаласындағы №6 гимназия мұғалімі Қайыркенова Жанардың сабақ үлгісі. Сабақтың тақырыбы: Сегіз қырлы, бір сырлы өнерпаздар. Сабақтың мақсаты: а) білімдік: Өтілген тақырыптарды қайталау арқылы оқушылардың меңгерген білімдерін тексеру, тиянақтау, бекіту. ә) тәрбиелік: Қазақтың ұлттық музыка өнеріне өшпейтін мұра қалдырған өнерпаздарды үлгі тұтуға, оларды қастерлеп, мақтаныш етуге тәрбиелеу. б) дамытушылық: Логикалық ойлау қабілетін дамыту, өз ойларын жүйелеп айту дағдысын қалыптастыру, сөздік қорын байыта отырып қазақ тілінде еркін сөйлеуге жаттықтыру.
семантикалық карта. ТҚЖ (компьютер, мультимедиялық құрал)
а) сәлемдесу; ә) оқушыларды түгендеу;б) сұрақ-жауап; 2) Мұғалімнің кіріспе сөзі. Балалар, сендер сал-серілер туралы не айта аласыңдар ? Ой қозғау Сал-серілік өнердің негізін салушылар Дәстер сал Дүйсен сері Үлгілі ісін жалғастырған Сегіз сері (Мұхамед Қанапия) шәкірті Біржан сал мектебінен шыққан Ақан сері Жаяу Мұса 69 Құпия сандар сырын ашу. Ақан серінің шын аты? Ол қайда туылған? Әке-шешесі қандай адамдар болған? Ол қайда оқыған? Өлеңді неше жасынан бастап жазған және басты тақырыптары қандай? «Ақ көйлек», «Алтыбасар» өлеңдері кімге арналады? Не себепті ол Ақтоқтыға үйлене алмайды? Ақан жастайынан неге құмар болады? Құлагер қалай қаза табады? Ақан серінің мектебінен шыққан серіктері. Ақан серінің «Құлагер» деген өлеңінен үзінді Ақан сері әрі ақын, әрі сазгер, әрі әнші болған екенін білеміз. Сендердің назарларыңа оның «Мақпал» әнін ұсынамыз. Математикалық тәсілмен Құлагер деген сөзге талдау жасау. Ой толғаныс Әкесі Тұрлыбай 20 жас 1865 жыл. Лирикалық туындылары Лирикалық әндерінің кейіпкерлері Біржан сал Атасы Қожағұл
1831 ж. Көкшетау обл. Ербол деген жер «Біржан-
Сара» операсы
мектебі 70 Венн диаграммасын толтыру. Сал Сері
Болжау стратегиясы «Бүгінгі ұрпақтан хат» Оқушылардың Ақан сері мен Біржан салға жазған хаттарын тыңдау. Мен 21 ғасыр жастарының атынан сал-серілерді түсінбеген сол замандағы халықты Асқан талантының арқасында Біржан Арқада асқақ әншілік дәстүрін қалыптастырады. Жаяу Мұса, Үкілі Ыбырай, Балуан Шолақ сияқты әнші ақындар осы Біржанның шәкірттері. Бұларды да сегіз қырлы, бір сырлы өнерпаздардың қатарына жатқызуға болады деп ойлаймын. Ал, қане, олар туралы не біледі екенсіңдер бәйге ойыны арқылы тексеріп көрейік. Бәйге 1. Жетісуда Ақан сері мен Біржан салдың шығармаларын таратушы- 2. Үкілі Ыбырайға: «Ауылда, үйде жүріп, өнер таппайсың, алысқа көз жібер» деген
3. Баянауыл тауындағы Жасыбай көлінің жағасында туылған өнерпаз- 4. Балуан Шолақтың шын аты- 5. Жаяу Мұсаның атын алып қойған байлар- 6. Үкілі Ыбырайдың атақты әні- 7. Жаяу Мұса бұл қалада орысша оқыған- 8. С.Сейфуллиннің «Көкшетау поэмасындағы әнші, ақын әрі сазгер- 9. Жаяу Мұса туралы жазылған романның авторы- 10. Үкілі Ыбырайдың қандай тілді жақсы білген? Келесі өнер иесі, өнер падишасы- Тәттімбет. (Үлестірмелі қағаздар таратылады. Оқушылар сөйлемдер құрастырады.) жүктеу/скачать 6,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|