Қазақ тілі (фонетика, лексика)
Дыбыстардың өзгеруі мен үндесуі
жүктеу/скачать 0,83 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Дыбыстардың өзгеруі мен үндесуі. Тіл дыбыстары, әдетте жеке-дара күйінде айтылмай, сөз ішінде немесе сөздердің аралығында бір-бірімен тірксіп, сөз ара тізбектелген түрде қолданылады. Сөздердің құрамындағы немесе сөздердің аралығындағы дыбыстар біріне-бірі ықпал етіп, бірімен-бірі өзара үндесіп айтылады. Сөз құрамында дауысты дыбыстардың бір-бірімен өзара үндесіп айтылатыны сияқты, дауыссыз дыбыстар да бір-біріне әсер етіп өзара үндесіп айтылады. Дыбыстардың өзгеріп үндесуі олардың айтылуда бір-біріне артикуляциялық жақтан әсер етуінің нәтежесінде іске асады. Түркі тілдерінде дауыстылардың үндесуі сөз ішінде жуан дауысты дыбысы бар буыннан кейін, соған сәйкес жуан дауыстының келуі (тау-лар, тоғай-лар), жіңішке дауысты дыбысы бар буыннан кейін соған орай жіңішке дауыстының келуі (көл-дер, өзен-дер) түрінде болады. Ал түбір сөздің соңындағы қатаң 17 дауыссыздан кейін қосымшаның да қатаң дауыссыздан басталуы (қонақ- қа,қонақ-тар) немесе ұяң дауыссыздан кейін қосымшаның да ұяң дауыссыздан басталуы (қаз-ға, қаз-дар) дауыссыздың бір-біріне ықпал етіп, өзара үндесуі болып саналады. Дауыстылардың бір-бірімен өзара үндесуі сингорманизм деп аталады да, дауыссыздардың бір-біріне ықпал етіп өз ара үндесуі ассимиляция деп аталады. жүктеу/скачать 0,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|