Қaзaқ тiлiнiң Өзектi мәселелерi qazaq tiliniñ Özekti mäseleleri

Бекмағамбетов Шанжархан
165
жаңаша мән беріп, нәтижесінде қазірде фонология теориясы деп 
аталып жүрген мәселені жарыққа шығарды.
Н.С. Трубецкой: 
«Сонымен, Бодуэн фонеманы ашса, Щерба оның мағына ажыратушылық 
қызметін ашты деп айтуға болады» - деген мәлімдеме жасады [4-42]. Яғни 
бұл жерде ғылымдағы беделді адамдар тілдік мағынаның пайда болу 
негізін «түсіндіру үшін» «жоқтан» «бар» жасап, яғни фонема дегенді 
ойдан шығарып, тілдік ақиқатқа қиянат істеп отырғанын аңғарамыз. 
Мәселе мынада: фонеманы түсіндірушілер оның мағына ажыратушылық 
қызметін айтады. Бірақ генетикалық тіл ғылымы сөз құрамындағы жеке 
дыбыстардың сөз мағынасын ажыратушылық қызметі болмайтындығын 
дәлелдеп отыр. Тіпте, жоғарыда айтып өткеніміздей, тілде жеке-дара 
дыбыс дегеннің өзі жоқ және болуы да мүмкін емес.
Айталық, 
ал, ел, ол, іл
тәрізді сөздердің мағыналарын бір-бірінен 
ажыратып, фонематикалық қызмет атқарып тұрғандар қазірде
«дауысты 
дыбыстар»
деп танылып жүрген 
а, е, о, і
дыбыстары ма? Тек мәселенің 
ішкі байыбына бармай, сырттай қарағанда ғана, осылай көрінетіні рас. 
Бірақ генетикалық тіл ғылымы мәселені мүлде басқаша түсіндіреді. Яғни 
бұл дараланған дауысты дыбыстардың сөз мағынасының жасалуына еш 
қатысы жоқ. Сөз мағынасының жасалуы да, өзгеруі де жұп элементті тіл 
дыбыстарының семантикалық сипаттарымен байланысты екен. Осыны 
“дауыссыз дыбыстар” деп аталып жүргендер туралы да айтуға болады: 
Мысалы: 
ол, от , оқ, ор
сөздеріндегі мағына ажыратып тұрғандар : 
л, т, 
қ, р 
“дауыссыздары” ма? –деген сұраққа да біз дәл жоғарыдағы тәрізді 
жауап береміз. Кезінде М.Оразов: 

жүктеу/скачать 1,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: