Қaзaқcтaн pecпубликacы бiлiм жәнe ғылым миниcтpлiгi «Ш. Eceнoв aтындaғы кacпий мeмлeкeттiк тexнoлoгиялap жәнe инжиниpинг унивepcитeтi» pмқК



бет7/7
Дата16.05.2022
өлшемі234,79 Kb.
#34685
1   2   3   4   5   6   7
Байланысты:
user file 5db9eed601354 (1)

2.Тұрақты метафоралар

А. Айғабылұлы қазақ тіліндегі метафора арқылы ауыспалы мағына туғызу тәсілін үш түрге бөледі:

жаңа мағына тудырады

көркем образ жасайды

Сөзге эмоционалды-экспрессивті мән үстейді

ОККАЗИОНАЛ МЕТАФОРА

Мысалы:

Махаббаттың құйыны

Қыз көрпесін ысырды.

Махаббаттың құйыны

Ұйқының туын ұшырды..

Бұл өлең жолдарындағы ұйқының туы окказионал метафорасы махаббат сезімінің әсерінен адам ұйқысының қашуын бейнелеу мақсатында қолданылған. Мұндағы адамның физиологиялық жағдайын, яғни демалыс түрін оқырман қауымға жеткізуде автор ту символымен сомдаған.

Мысалы:

Анадайдан оны көріп бүлкілдеп,

Жорытады атың. Көзіңе де жылтың кеп,

Қуаныштың домбырасы кеудеңе

Майда қоңыр күй тартады шіңкілдеп (Дүние ғапыл).

Поэтикалық мәтінде табиғат пен адамның белгілерін, қасиеттерін өзара араластырып, бір-біріне ұқсатып, балама жасау құбылысы туындайды. Жоғарыдағы өлең шумақтарындағы қуаныштың домбырасы метафорасы Ә.Кекілбаевтың өзіндік таным ерекшелігімен туған. Мұндағы «домбыра» әуен ұғымымен байланысты түсіндірілу керек.

ҚОРЫТЫНДЫ

Тілдік (сөздік) метафора



Поэтикалық метафора

Метафора - көркем шығармаларда ойды астарлы түрде, əсірелеп жеткізу үшін, сонымен қатар шығарманың көркемділігін, бейнелілігін арттыру үшін қолданылатын əдебиеттегі тілдік құбылыс.

Ғылыми еңбектер жазған

А.Сыбанбаева

А.Қазанбаева

И.Мұратбаева

Қолдану сипатына қарай:

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ƏДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1.Тіл білімі сөздігі (Ред. Э.Д.Сүлейменова). Алматы: Ғылым, 1988. - 544 б.

2.Салқынбай А., Абақан Е. Лингвистикалық түсіндірме сөздік. -Алматы: Сөздік - Словарь, 1998. - 320 б.

3.Қоңыров Т. Қазақ теңеулері. - Алматы: Мектеп, 1978. - 178 б.

4.Нұржекеева Л. Қазақ метонимияларының лингвистикалық табиғаты: Автореф. дис. ... канд. филол. наук. -Алматы, 1991. - 166 б.

5.Хасанов Б. Қазақ тіліндегі сөздердің метафралы қолданылуы. Алматы, 1966. – 412 б.

6..Барлыбаев Р. Қазақ тілінде сөз мағынасының кеңеюі мен тарылуы: Автореф. дис. ... канд. филол. наук. - Алматы, 1963. - 206 б.

7.Арутюнова Н.Д. Теория метафоры // Метафра и дискурс. Москва: Прогресс, 1980.

8.. Ю.Л. Роль метафорических слов и выражений в развитии словарного состава языка: Автореф. дис. … канд. фи- лол. наук. - М., 1951. - 25 c.

9.Балақаев М.Б. Қазақ әдеби тілі. Алматы: Ғылым, 1987. - 269 б.

10.Зайсанбаева Г.Н. Метафоралы аталымдар когнитивті бағытта // ҚР ҰҒА-ның Хабарлары. Тіл, әдебиет сериясы. 2004. №1. - 50-54 бб.

11.Сыбанбаева А. Метафраның тілдік болмысы жəне концептуалды метафралар. - Алматы: Қазақ ун-ті баспасы, 2002. - 162 б.

12.Қасым Б. Қазақ тіліндегі заттың күрделі атауларының теориялық негіздері. - Алматы: Қазақ ун-нің баспасы,- 313 б.

13.Кəрібаева С.Е. С.Мұқанов поэзиясындағы авторлық метафралар (когнитивтік аспект): Филол. ғыл. д-ры... дис. автореф. - Астана, 2010. - 22 б.

14.Ахманова О.С. Очерки по общей и русской лексикологии. - М.: Учпедгиз, 1957. - 295 с.

15.Томашевский Б.В. Стилистика: Учеб. пособие. - 2-е изд., испр. и доп. - Л.: Изд-во ЛГУ, 1983. - 288 с.

16.Бельский А.А. Зарубежная драматургия: Сб. ст. / А.А. Бельский. - Пермь: Пермский гос. ун-т им. А.М.Горького, 1989. - С. 5-27.

17.Язикова Ю.С. Анализ метафор стиля повести М. Горького «В людях» // Учен. зап. Дальневост. ун-та. – . 5. - 127 с.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет