Көшпелілердің тұрмыс-тіршілігі мен өмірі

Көшпелілер тұрмысы. Жинақы тұрғын үй құрылымы, соған сәйкесті үй мүліктері мен
киім-кешек үлгілері, тіпті, еуропалықтар тұрмысына да дендеп енді. Еуразия
жазығының шығыстан батысқа қарай көсілген ендігінде олар ру-тайпалық
бірлестіктен бастап өзара конфедеративті қарым-қатынасқа негізделген көшпелі
империялар құруға дейінгі саяси интеграцияның күрделі үрдістерін өткерді. Әсіресе,
мыңдаған жылдарға созылған нәсілдік-генетикалық бірігулердің, геосаяси және
әлеуметтік-мәдени байланыстардың мекені болған апайтөс кеңістіктің батысы мен
шығысын тұтастырған Тұран жазығының тұрғындары — протоқазақтардың өте ерте
кезеңдерден көшпелілікті отырықшылық тұрмысқа, мал бағуды егіншілікке үйлестіре
жүргізгені, көне қытай жазбаларында айтылған.

1. Қыстау- көшпенді халықтардың қыз мезгілінде жылы мекенге қоныс аударуы.
2. Көктеу- көктемгі қоныс,шөптің жаңадан қаулап шыққан кезінде, көктем айларында мал
жаятын өріс.
3. Күзеу – салқын түскенде, күз айында қыс жақындай бере қоныстанатын, қыстауға жақын
жайылым.
4. Жайлау- жаз жайлауда отыратын қазақтар үшін, жайлау жерінің шөбі шұйгін, жері
құнарлы, су мол,салқын жер болуы керек. Жайлауда-киіз үймен,әр үй ат шаптырым жерде
алшақ тұратын болған.
Көшпелілердің жыл мезгіліне қарай көші қоны

Киіз үй – көшпелі халықтар, дәстүрлі малшылар мен аңшылар ойлап тапқан көне шатыр. Киіз
үйдің мың жылдық тарихы бар. Ол тіпті жазба тіл пайда болғанға дейін бар. Тұрғын үйдің бұл
түрі көптеген халықтар арасында әлі де қолданылады. Осы күнге дейін көптеген адамдарды
қызықтыратын бұл ағаш пен жүн құрылымының ерекшелігі неде?
Киіз үй сөзінің нақты шығу тегін анықтау өте қиын, өйткені бұл шатыр алғашқы жазба деректер
пайда болғанға дейін ойлап табылған. Бұл сөз Батысқа орыс тілінен енген. Ресейге
Еуразиядағы түркі халықтарынан келген. «Киіз үй» сөзі оннан астам тілде кездеседі және
«халық» немесе «адам аумағы» дегенді білдіреді.
Киіз үйдің дизайны мен құрылысы оның өмір сүрген ғасырлар бойы өзгеріссіз қалды. Шыңғыс
хан империясының күшеюінен көп бұрын киіз үй дәстүр бойынша бірнеше қабат мал терісімен
немесе киізбен жабылған. Қой жүнінен киіз жасалды, ол жүн талшықтарындағы
микроскопиялық ойықтар бір - бірімен тығыз байланысып, өте берік матаны құрады.
Бұл қойының жүнін тоқуға болмайтындықтан жасалды. Мұндай киізді киім тігуге де
пайдаланған. Киіз үйдің киіз жабыны су өткізбейтін болуы үшін киізге май сіңдірілген. Ол
сондай - ақ оны суық түнде киіз үйлерді жылытатын тамаша оқшаулағышқа айналдырды. 

жүктеу/скачать 343,12 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: