Қазақстан республикасы 45minut kz – 45minut org

тартылады. Алуан турлі қуырдақ, қазақшает, бұқпа, көмбе, сырбаз секілді тағамдар дастарқанымыздың қадірін 
арттырады. Ұлт тағамдарының негізі болып табылатын сүттің орны бөлек. Сүт тағамдарын халық бір сөзбен «ақ» деп 
атайды. Сүттен қымыз, шұбат, қатық, малта, май, ірімшік, құрт, сүзбе, қаймақ, айран сияқты тағамдар жасаған.
Сүт тағамдарының қасиеті мол, әрі денсаулыққа пайдалы.
Ұннан жасалатын тағамдар: бауырсақ, шелпек, құймақ, күлше, таба нан.
«Дәнді шашпа, нанды баспа» деп халқымыз нанды құрметтеген.
I-Топ. Ұннан жасалған тағамдар “Алтын дән”
II-Топ: Еттен жасалған тағамдар “Береке” 
III – Топ. Сүттен жасалған тағамдар. “Дастарқан”

Кезең. Мақал-мәтелдер жарысы
II- Кезең. Дәптермен жұмыс

Фонетикалық талдау
I-топ. “Қонақ”    II-топ. “Сыбаға”      III-топ. “Сарқыт” 
Сергіту сәті
Секіреміз топ-топ,
Шапалақтап көп-көп.
Иілеміз оңға қарай,
Бір, екі, үш
Иілеміз солға қарай,
Бір, екі, үш
Тез қозғалып осылай.
Жаттығулар жасайық,
Жақсылықты үйреніп.
Жамандықтан қашайық.
2-тапсырма. Сөз таптарына талдау.
Ит үреді. Тиіндер ағаштан ағашқа секіреді. Мақта бағалы өсімдік. Жанат гүлге су құйды.
III-Кезең. Қай топ жұмбақты тез табады? 

Сиырдан алынатын сусын.

Піспеген нан.

Түйе сүтінен алынатын сусын.

Майға қуырылған шеңбер нан.

Айраннан алынатын, жейтін өнім.

Өңделген бидай.

Бидай, арпа қосылып жасалған сусын.

Ұйыған сүттен жасалатын қою сусын.

Бие сүтінен жасалатын сусын.

Бидай, күріш, тары – бұлар дәнді. 
IV-Кезең. Қорытынды кезең

Сызба бойынша жұмыс.  Шарты: Үш топ өзінің тағамдарын жинау.
Үй тапсырмасы:   Мәтіндіоқып, аудару, асты сызылған сөздерді септеу.
Қазақтың дастарханы 
Қазақта дастарқаннан үлкен ешнәрсе жоқ. Дастарқаннан аттамайды. Дастархандағы тағамнан ауыз тимей кетуге болмайды. 
Қазақтың ұлттық дастарханында тамақтардың үш түрі болады. 
Олар: ет, сүт, нан тағамдары. Ет тағамдарына бесбармақ, қуырдақ, қарта, қазы, жал, жая жатады. Сүт тағамдары - ірімшік, 
құрт, май. Дәннен жасалған тағамдар - тары, қуырған бидай, жент, талқан. Нан тағамдары- бауырсақ, шелпек.
Тамақ ішуге шақырғанда, тамақты көп күттіруге болмайды.
* * * * *
Батыс Қазақстан облысы Теректі ауданы Федоровка жалпы орта білім 
беретін мектебі қазақ тілі пәні мұғалімі Аманғалиева Жеміс Ғалымжанқызы 
Сабақ жоспары.
Сыныбы   7
Күні   05.02.2016
Сабақтың тақырыбы
Келер шақ.Болжалды келер шақ.
Мақсаты
Келер шақтың түрлерін,сонын ішінде болжалды келер 
шақты меңгереді.
Күтілетін нәтижелер
А:Келер шақ,болжалды келер шақ туралы біледі.
 В: Жаттығу,шығармашылық жұмыстар орындау арқылы 
келер шақты,болжалды келер шақты ажырата алады.
С: Тақырыпты өз ара талқылайды,бір қорытынды 
шығарады.
Сабақтағы тапсырмалар
№2,3,4,5,6,7,8
Керекті жабдықтар
Оқулық,әдістемелік құрал, слайд,ресурс 
парақтары,бланкілер және т.б
Сабақ барысы:
Сабақ 
кезеңдері
Уақыт
ы
Мұғалім әрекеті
Оқушы әрекеті
104

Кіріспе
5 минут
Ұйымдастыру.Амандасу. Тренинг. "Есімдер өрнегі"
Оқушыларды үштікке бөлу.
 Тренинг арқылы сабаққа 
кіріседі.
Тұсаукесер
5 минут
"Сөзжұмбақ" арқылы  жаңа сабақтың тақырыбын ашу.
Сұрақ-жауап
1. Есімше морфология саласы бойынша қай сөз табына 
жалғанады?
2.Етістік нешінші сөз табы?
3.Етістікке қандай жұрнақтар жалғану арқылы есімше 
жасалады.
Негізгі бөлім
25 
минут
"Қарлы кесек" әдісі бойынша жаңа тақырыпты меңгеру.
* Әр топ өкілі берілген тақырыбын әңгімелейді.Олардың 
әңгімесін тыңдаушылары сызба,жоспар,тезис түрінде жазып
алады.
*  "Сызбаны сөйлет"  ойыны.Ойыншылар тақтада өздерінің 
сызба конспектілерін қорғайды.
1-тапсырма.  Елбасының "Қазақстан-2050 " стратегиясы 
қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты жолдауынан 
екі үштікке бөлек-бөлек  үзінді беріледі.Сол үзіндіден келер 
шақта тұрған етістіктерді табу.
Оқулықпен жұмыс.
117-жаттығу.Көшіріп жазып,болжалды келер шақты 
білдіріп тұрған етістіктің астын сызыңдар.
І -үштікке: (Асан қайғы) өлеңінен үзінді.
ІІ-үштікке: (Омар Хаям) өлеңінен үзінді.
118-жаттығу. Берілген келер шақ етістіктерін 
жекеше,көпше түрде жіктеп жазыңдар. 
І-үштікке: Келер,жазар.
ІІ-үштікке: Көрінбес,оқыр.
Сергіту сәті:
1. Осы шақ болса-тіке тұрамыз.
2. Өткен шақ болса- отырамыз.
3. Келер шақ болса-бір орында жүреміз.
2-тапсырма: Ән тыңдату. "Көк тудың желбірегені".Өлеңді 
тыңдағанда қандай сезімде болдыңыздар? Етістіктерді 
тауып,болжалды келер шаққа айналдырыңыздар.
Жекеше түрде.
І ж-келермін,жазармын
ІІ ж-келерсін,жазарсын
        Келерсіз,жазарсыз
ІІІ ж-келер,жазар.
Көпше түрде.
І ж-келерміз,жазармыз
ІІ ж-келерсіңдер,жазарсыңдар
келерсіздер,жазарсыздар.
ІІІ ж-келер,жазар.
Жекеше түрде.
І ж-көрінбеспін,оқырмын.
ІІ ж-көрінбессің,оқырсың
        көрінбессіз,оқырсыз
ІІІ ж-көрінбес,оқыр.
Көпше түрде.
І ж-көрінбеспіз,оқырмыз.
ІІ ж-
көрінбессіңдер,оқырсыңдар
көрінбессіздер,оқырсыздар.
ІІІ ж-көрінбес,оқыр.
Қорытынды
10 
минут
Шығармашылық жұмыс: "Тәуелсіздікке тартар сыйым"
Табыс критерийі ұсынылады.
Кері байланыс "Бес саусақ"
Үйге тапсырма. Оқулықтан 119-120-жаттығуларды орындау
Оқушылар сұрақтарға жауап 
береді,сабақта өткен 
материалды 
қайталап,бекітеді.
Сабақтың өзіндік талдауы
Сабақ бойынша өзгертулер
Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы, Аксукент ауылы Бабыр атындағы
№7 ЖОМ III деңгейлі, бастауыш сынып мұғалімі  Есмаханова Гульмира
“Мұғалім өзінің білімін үздіксіз  көтеріп отырғанда ғана мұғалім. Оқуды, ізденуді тоқтатысымен
оның мұғалімдігі де жойылады,” дегендей, ұрпақ тәрбиесі –келешек қоғам тәрбиесі. 
Біздің басты мақсатымыз  әрбір оқушының және тұлғаның қадамына жол ашу болып отыр. Қазіргі
таңда заман талабына сай сапалы білім, саналы тәрбие беру басты мәселе.
Біз өз сабақтарымызда оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдерді тиімді пайдалана отырып,
оқушыларымыздың еркін сөйлеуге, ойын нақты жеткізе  алатын  және басқаларды тыңдай білуге
дағдыландырып келеміз.  Сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамыту  арқылы белсенділікке, жан-
жақтылыққа, іздемпаздыққа  бейімдейміз.Блингвалды оқыту арқылы оқушылардың сөздік қорын арттырудамыз.  Бұрынғы 
дәстүрлі сабақта тек мұғалім ғана бағалайтын болса, ал енді оқушылар бірін-бірі бағалау құқығына ие болды, 
жауапкершілігі, сабаққа деген қызығушылығы артты.
Өз ойымызды Ж.Ж.Руссоның:  “Ұстаз болу –өз уақытын аямау, өзгенің бақытын аялау”, -деген сөзімен аяқтағымыз келеді. 
Пәні:   қазақ тілі   Күні:   16.01.16.  Сабақтың тақырыбы : Сөз таптары.
Жалпы мақсаты: Оқушылардың сөз таптары туралы алған білімдерін одан әрі тереңдету,іс-әрекет барысында сөз таптарын
таба білуге машықтандыру.
Күтілетін нәтиже: Зат есім,сын есім,етістік туралы біледі,оларға сұрақ қоя алады,ажыратады, мәтіннен табады.
Оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер: серпілген сұрақ, пазл, бестармақ,сөздер үйлесімдігі.
Кезең
дер
уақыт
ы
Мұғалімнің іс-
әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
ресурстар
105

Ұйым
дас тыру 
кезеңі
2-мин
Амандасу, әр 
мұғалім өзін 
таныстырады. 
Балалар, бүгін бізге 
сабаққа қонақтар 
келіп отыр. Бүгінгі 
сабақта өзіміздің 
білімді, мәдениетті 
екенімізді 
көрсетейік.
Ал қазір бізде қай 
сабақ?
Қазақ тілі бізге не 
үшін керек?
Арайланып таң атты.
Алтын сәуле таратты.
Жарқырайды күніміз.
Жарқырайды даламыз.
Қайырлы күн достарым,
Қайырлы күн қонақтар.
Қазақ тілі-өз жұлдызың көктегі
Қазақ тілі – көгіңдегі шамшырақ
Қазақ тілі – өмірің де өлең де
Қазақ тілі тамыр жайған терең де
Қазақ тілі – болашаққа жетелеп
Ұрпақтары танытады әлемге
Интербелсе
нді тақта,
слайд.
Психоло 
гиялық 
дайын
дық,
ағыл
шын 
тілінде, 
топтас
тыру 
3-мин
Сабаққа дайындау. 
Good morning, my 
dear pupils!
I’m glad to see you 
too.
How are you?
Are you ready for the 
lesson?
Who tells me, what 
date is it today?
What day is it today?
What is the weather 
like today?
What season is it 
now?
Оқушыларды 
шаттық шеңберге 
шақырамын.
Smile to teachers,
Smile to sun,
Smile to friends,
Smile to guests,
Smile to me.
1234567
All good children go 
to heaven.
Some fly East, some 
fly West.
Some fly over the 
cuckoo/s nest.
«Пазл» әдісі арқылы 
топтастыру.
Good morning, good morning
Good morning to you.
Good morning, good morning
We are glad to see you!.
We are OK !
Сұрақтарға жауап береді.
Оқушылар бір-біріне жылы көңіл-күйін білдіреді.
   
Пазл  құрастыру арқылы үш топқа топтасады
Зат есім, сын есім, етістік 
Сөздер 
жазылған 
қағаз
Үй 
тапсыр
масын 
қайта
лау,қы
зығушыл
ықты 
ояту.
2-мин
Сонымен балалар 
үйге өткен 
тақырыптағы 
ережелерді жаттауға
бергенмін.Қазір біз 
өткен тақырыптар 
бойынша сөзжұмбақ
шешеміз.Тақырып 
аты шығады.
Әр топқа сөзжұмбақтың сұрақтары беріледі,топпен шешуін 
табады.
Б А С Т А У Ы Ш
Қ А Р А Т П А С Ө З
Т Ұ Р Л А У С Ы З
С И П А Т Т А У
П А Й Ы М Д А У
Д Ұ Ш П А Н
Т У Ы Н Д Ы С Ө З
Ж А Л А Ң
Т Ү Б І
Р
С Ы З Ы Қ Ш А
Слайдта 
көрсетіледі
.
Ой 
5-мин
Серпілген сұрақтар 
Сұрақтарға жауап бере отырып,сөз таптарын еске түсіреді.Зат
Суреттер,с
106

қозғау,
жаңа 
сабақты 
меңгер
ту.
арқылы оқушы ойын
жинақтау. Балалар, 
сендер қандай сөз 
таптарын 
білесіңдер? Зат есім 
дегеніміз не? Ол 
қандай сұраққа 
жауап береді? Сын 
есім дегеніміз не?  
Ол қандай сұраққа 
жауап береді?Етістік
дегеніміз не? Ол 
қандай сұраққа 
жауап береді? Осы 
сөз таптарын 
ағылшын,орыс 
тілінде де еске 
түсірейікші.
есім,сын есім,етістік,сан есім.
Интербелсенді тақтадағы сөздікпен танысады оқиды,еске 
алады.
Сөздікпен жұмыс
Зат есім- существительное - The Noun 
Сын есім – прилагательное -  Adjective 
Етістік – глагол - Verb 
Сан есім – числительное - The Numeral 
лайдтар 
арқылы 
ережелер 
көрсетіледі
.
Кім жыл
дам? 
Ойыны.
8-мин
Әр топқа сөйлем 
беріледі,бірақ бір 
сөзі түсіп қалған 
соны табады.Көп 
нүктенің орнына 
қандай сөз қоюға 
болады,қай сөз 
табына жатады? Осы
жерден ереже 
шығарайықшы.
Сөз таптары екенін 
білу үшін не істейді 
екенбіз?
Топпен жұмыс жасай отырып қажетті сөзді табады,әр сөзге 
сұрақ қояды.
1 топ: Кішкентай балалар...........  .
2 топ: Кішкентай ......... жүгірді.
3 топ:.............. балалар жүгірді.
Сөз таптарының ережесін шығарады. Оқулықтағы ережемен 
танысады.
Қағаз,марк
ер,оқу
лық, 
топтық 
бағалау 
бағдар
шам 
арқылы.
Мағынан
ы тану, 
сурет
пен 
жұмыс.
12-
мин
Сурет беріледі,әр 
топ 3 сөйлемнен 
құрастырады,бір 
сөйлемін 
ағылшын ,орыс 
тіліне аударады.
Топтаса отырып,жұмыс нәтижесін қорғайды.
Әр топ құраған сөйлемдерін жазады.
Плакат,
маркер,сур
ет,топ
тық 
бағалау 
саусақ  
арқылы.
Сергіту 
сәті, 
орыс 
тілінде.
2-мин
Мұғалім  музыка 
ырғағымен 
көрсетіп,айтады.
Ой сергітеді,шаршағандарын басады.
  « Бес
тар
мақ» 
әдісі
5-мин
Доп,алма,ана сөздері
беріледі.
Бес жолды өлең құрастырады.
Маркер,қағ
аз, топтық 
бағалау 
бағдар
шам 
арқылы.
  Қоры
Тынды
лау 
«Сөздер 
үйлесімді
гі» әдісі
3-мин
Сөздер жазылған 
тапсырманы береді.
Әрбір сөздің үйлесімдігін табады.
Маркер,
форматты 
қағаз.
Үй 
тапсыр
масы
1-мин
3-жаттығу, сөз 
таптарына ертегі 
құрастыру.
Күнделіктеріне жазады.
Кері 
байла
ныс
1-мин
бағалау терезесі
Әрбір әйнекке өз пікірін жазады.
Стикер,сма
йликтер.
Бағалау
1-мин
Оқыту үшін бағалау 
және оқуды 
бағалау.Сабаққа 
белсене қатынасқан 
оқушыларды 
мадақтау.
Жинаған смайликтерін есептейді. Өз бағасын шығарады.
1,2 -3 баға
3,4-4 баға
5,6-5 баға
Қағаз 
,смайлик
107

  Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданы, Жетісай қаласы
«№2 Ш. Уәлиханов атындағы жалпы орта мектебі» КММ
 қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің жоғары санатты мұғалімі  
Қалдыбаева Күланда Тұрдыбайқызы 
                                               
 Пәні: қазақ тілі                    Сыныбы:  7 «А»
Сабақтың  тақырыбы :         Сын есімнің түрленуі
Сабақтың мақсаты:            а) Сын есімнің түрленуі туралы түсінік 
                                                 беру,сабаққа деген  қызығушылығын арттыру  
                                                 және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету ;
                                                 ә)  Өз бетінше ізденуге,ойлау қабілетін арттыруға 
                                                 ықпал ету,өз ойын еркін жеткізуге баулу,жылдам 
                                                 жауап беруге дағдыландыру,сөйлеу тілдерін  
                                                 жетілдіру, шығармашылық қабілеттерін дамытуға 
                                                 жол ашу,ойлау қабілеттерін,сөздік қорларын    
                                                 дамыту  ;                                                                                                                                                     
Тәрбиелік:                              оқушылардың мемлекеттік тілге деген құрметін   
                                                арттыру, оқушыларды өз Отанын, елін сүюге,  
                                                мақтан тұтуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі :                                аралас сабақ
Сабақтың әдісі :                               сұрақ – жауап, талдау, түсіндіру
Сабақтың көрнекілігі :                   суреттер, мысалдар, тірек сызбалар 
Пәнаралық байланыс :                   әдебиет, бейнелеу өнері
Сабақтың барысы :  
                                    а)  Ұйымдастыру кезеңі :
   Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін 
сабаққа аудару.
Бағалау белгісімен оқушыларды таныстырып өту.
                                    ә)  Үй тапсырмасын сұрау :
   Зат есімнің сөйлемдегі қызметі. 45-жаттығу. Берілген сөздерді септеп, зат есімдерді қатыстырып, бірнеше сөйлем құрау.
«Кім жылдам?» ойыны
1.Зат есімнің сөйлемдегі атқаратын қызметі қандай? 
2.Зат есімнің септелуі деген не? 
3. Зат есімнің мағыналық белгісі дегенді қалай түсінесің?
4. Зат есімнің жіктелуіне мысал келтір?
5. Зат есім атау мен ілік септіктерінен басқа септіктер тұлғасында тұрып,қандай қызмет атқарады?
                                    б)   Жаңа сабақты түсіндіру:
Сын есімнің не екенін сурет арқылы топтастыра отырып, ережесін шығарып алайық.
қызыл
жақсы (сапасы)
(түсі)
қатты (сыны)
                                      Алма (қандай?)
дөңгелек (көлемі)
тәтті (дәмді)
                        
      Заттың сынын, сапасын, дәмін, түсін, көлемін білдіретін, қандай? деген сұраққа жауап беретін сөз табын сын есім 
деп  атаймыз.
     Сын есім құрамына қарай дара және күрделі;тұлғасына қарай негізгі және туынды  болып  бөлінеді.
Мысалы: көк, көкшіл, қып-қызыл,қара ала,бойшаң,жұқа,оқымысты,тап – таза,тәтті.
     Сын есімнің мағынасына қарай түрлері болатынын біз білеміз. Олар: сапалық және қатыстық сын есімдер. 
  Сапалық сын есімдер     деп  мағынасы жағынан заттың әр алуан сыр – сипатын білдіретін, атап айтқанда, түрі мен 
түсін,көлемі мен аумағын,дәмі мен исін тағы басқа қасиеттерін білдіретін сөздерді айтамыз. Мысалы: ақ,сұр,жасыл,жақсы, 
жаман,ащы,тәтті. 
 Қатыстық сын есім  деп басқа сөз таптарынан  жасалған сын есімдерді айтамыз.. Мысалы: қына-лы, алақан-дай, жиде-
л,бой-шаң,өнер-л,шөп-ті.
                   Сын есімнің шырай формасына  енуі сын есімнің  түрленуі деп аталады. 
      Біртектес түр мен түстің,сапа мен белгінің, иіс пен дәмнің әр қилы реңдерін шырай дейміз. . 
      Сын есімнің екі түрлі шырайы бар: салыстырмалы және күшейтпелі шырай
Суреттерге қарап, мысалдар арқылы ережесін шығару.
Салыстырмалы шырай – бір заттың сындық белгісін екінші затпен салыстырғанда я  кем, я артық екенін білдіретін шырай 
түрі. Мысалы: ауырырақ, кішірек,ақшыл, жылылау.
Күшейтпелі шырай – заттың біркелкі сындық белгілерін күшейте немесе кеміте түсетін  шырай түрі. Мысалы: сап-сары, 
өте жарық, аса маңызды,қап – қара,кіп – кішкентай,ап – ауыр.
108

  Шырайдың жасалуының өзіндік ерекшелігі бар:
1.Сын есімнің шырайлары сапалық сын есімдерден ғана жасалады. Біртектес сынның әртүрлі дәрежеде болуы тек сапалық 
сынға тән, ал қатыстық сында ондай қасиет болмайды. Мысалы: үлкен-үлкенірек-аса үлкен. Ал таулырақ,таулылау, аса 
таулы деп айта алмаймыз.(тау сөзі зат есім, яғни басқа сөз табынан болып тұр, демек бұл қатыстық сын есім)
2.Шырай түрлері сапалық сын есімге: а)қосымшалар жалғану арқылы; ә) күшейткіш буын қосарлануы немесе күшейткіш 
үстеулер тіркесуі арқылы жасалады.
Мысалы: салыстырмалы шырай: қызыл-дау, қызыл-ырақ; Күшейтпелі шырай: қып-қызыл, тым қызыл, өте қызыл, ең 
қызыл, аса қызыл.
  «Кітап  - алтын қазына» (оқулықпен жұмыс )
49-жаттығу. Берілген сын есімдерді түрлі реңге түрлендіріп көріңдер. Қайсысы түрленеді, шырай түрін анықтаңдар.
Әдемі-әдемілеу, әдемірек, өте әдемі;  Көк-көкшіл, көгілдір, көкпеңбек, тым көк.
Жүдеу, сулы, денелі деген сөздер бізде түрлене ме? Жоқ, олар қатыстық сын есім.
«Біліміңді байқап көр»
Көп нүктенің орнына қарсы мәндес сөзді тауып, оларды түрлендіру.
Семіз – арық. (С.т-арықтау, К.ш-өте арық, тым арық)
Жаңа-көне (көнелеу, өте көне, ең көне)
Қараңғы-жарық (жарықтау, өте жарық, жап-жарық)
Сұйық-қою (қоюлау, өте қою, қоп-қою)
Жуас-пысық (пысықтау, өте пысық)
Үлкен-кіші (кішілеу, кішірек, өте кіші, тым кіші)
50-жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқып, ішінен сын есімдерді теріп жазып, шырай жасаймыз.
Сұлу,  қолаң қара, бұйра, әдемі, көк, қап-қара, әп-әсем.
«Кім тапқыр?»  
1.Өзі қысқа,
   Өзі нұсқа,
   Сөз қаймағын есіңде ұста. (мақал)
2. Қорыққанда жел аяқ 
   Отырғанда томардай-ақ.  (қоян)
3. Өзі суық,
  Өзі өткір, 
  Өзі үскірік (жел)
Тапсырма.  Берілген сын есімдердің біртектес сапалық белгілерін көрсететін жұрнақтарды жалғап жазыңдар.
Ақ. Арзан. Қызыл. Қысқа. Тәтті.Жұмсақ.Қалың
«Сыңарын тап» ойынын ойнату.
Ақ-лау, көк-қай
Үлкен-ше, сар-шіл 
қоңыр-ғылтым ,жақсы-ғыш
Толық-деу, жұқа-қай 
Жеңіл-ша ,жуан-лау 
Боз-тау, терең-деу

жүктеу/скачать 8,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: