Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министірлігі Облыс, аудан, мектеп (толық атауы) Ғылыми жоба тақырыбы: Мағжанның жастарға үндеуі «Мен жастарға сенемін»
жүктеу/скачать 286 Kb.
|
| ІІ.Негізгі бөлім
Қазақ әдебиетінің жарық жұлдызы 20 ғасырдың басында әдебиет көгінде жарқырап тұрған жарқын жұлдыздардың бірі Мағжан Жұмабаев 1893 жылы 25 маусымда Солтүстік Қазақстан облысының Булаев ауданында орта табысы бар үлкен отбасында дүниеге келді. Әкесінің аты-Бекен, анасы-Гүлсім. Бекен мен Гүлсім отбасында 7 ұл мен 2 қыз тәрбиеленді. Әкелік қамқорлықтың арқасында барлық балалар қажетті бастауыш білім алды. Олардың ішінде Мағжан, Қалижан және Сабыржан жоғары білім алуда. Ол кезде әрбір ата-ана мұндай молшылыққа қол жеткізе алмады, бірақ Бекен балаларының болашағы үшін бәрін жасады. Мағжан төрт жасынан бастап Шығыс тілдері мен әдебиетін оқи бастайды. Алайда Мағжанның өлеңдері жас кезінен сақталмаған. Қызылжардағы Багильев медресесінде орта мұсылман білімін алғаннан кейін ол араб, парсы және түрік тілдерін үйренуді жалғастыруда. 1910 жылы Мағжан Уфа қаласындағы ең жоғары мұсылман мекемесі Галия медресесіне оқуға түсті. Бірақ, татар әдебиетінің классигі болған ұстаз Ғалымжан Ибрагимовтың ұсынысы бойынша Мағжан өз білімін жетілдірудің басқа жолдарын іздейді. 1912 жылы Қазанда Ибрагимовтың көмегімен алғаш рет жас Мағжанның шығармалары жарық көрді. Осы кезеңде Міржақып Дулатов пен Ахмет Байтұрсыновтың басшылығымен Мағжан орыс тілін үйренеді. Сонымен, орыс және еуропалық әдебиеттермен танысады," Қазақ"газетімен жұмыс істейді. 1913 жылы Мағжан Омбы мұғалімдер семинариясына оқуға түсті. Осы жылдар ішінде Омбыда Мағжан" Бірлік " қоғамын құруға белсенді қатысады," Балапан"қолжазба журналын редакциялайды. Поэзиядағы алғашқы қадамдардан кейін Мағжан жарқын және ерекше Таланттың құпияларын ашады. 1912 жылы жарық көрген "Шолпан" өлеңдер жинағының арқасында Мағжан есімі барған сайын танымал бола бастады. Жұмабаевтың шығармашылық жолының бірінші кезеңі 1910 жылдан 1917 жылдың ақпанына дейінгі кезеңді қамтиды. Ұлт-азаттық күрестің себептері ақын өз өлеңдерінде тарихқа жүгінген сайын күшейе түседі. Ақпан төңкерісінен кейін Жұмабаевтың есімі қазақ зиялылары арасында ақын ретінде белгілі болды және Мағжан "Алаш" партиясы облыстық комитетінің құрамына қабылданды. Ол осы партияның қазақстандық конгрестерінде Құрылтай жиналысының депутаттығына кандидат болып сайланғанымен, белсенді саяси қызмет атқарған жоқ. Кейінірек, өзінің шығармашылық мансабының екінші кезеңінде, 1917 жылдың ақпанынан 1931 жылға дейін Жұмабаев өзінің көзқарасындағы стереотиптерден арылуға тырысады. Журналистикамен айналысады, білім беру саласында жұмыс істейді. 1922 жылы" Педагогика" атты еңбегін жариялады. Мағжан Омбыда жарияланған "Бостандық туы" газетінің редакторы болып жұмыс істеді, 1921 жылдан бастап Петропавл қаласында тұрды. Жұмабаев өмірінің қарқынды және шығармашылық жемісті кезеңі 1922 жылы Ташкентке көшумен байланысты. Онда ақын" Батыр Баян" поэмасын, Түркістан туралы өлеңдер топтамасын, Ақан сері, Бұқар Жырау, Әбубәкір Диваев туралы мақалалар жазды. Сондай-ақ, " Ақ жол " газетімен және " Шолпан" журналымен жұмыс істеді. Ташкентте 1922-23 жж. қазан айында Жұмабаевтың екі өлеңдер жинағы жарық көрді. Бұл жинақтар ақынның талантының ерекшеліктерін айқын көрсетеді. Жас кезінен бастап Орыс тілін үйреніп, орыс әдебиеті мен мәдениетіне еркін бойлай отырып, Мағжан қазақ поэзиясына өзіндік ерекшелігімен, дарындылығымен келеді. Біздің әдебиетте түркі тақырыбын алғаш рет Мағжан көтерді. Бұл тақырыптың пайда болуының тағы бір себебі бар. Сонымен бірге түркі ұлт-азаттық көтерілісінің жетекшісі Мұстафа Кемал атағы берілді. 1920 жылы Түркия тәуелсіздік декларациясын жариялады. Бұл жеңіс қазақты да қуантып, көңіл-күй сыйлады. Мағжанның осы Түркістан поэмасында жеңіс айқын көрінеді. Бұл өлеңнің поэтикалық жолдарында ақынның өз еліне, жеріне деген шынайы сезімдерін байқауға болады. Ақын халық ағарту ісіне "Педагогика", "Бастауыш мектепте ана тілін оқыту"атты шығармалар жазды. Ол Гете, Гейн, Лермонтов, Горький шығармаларын қазақ тіліне аударды. Сол кезеңде ұлтшылдық, түркіизм туралы айыптаулар толқыны басталды. Бұл жала 1923-26 жылдары Мәскеу әдеби-өнер институтында оқып жүргенде Мағжанның соңынан ерген жоқ. Мағжан Мәскеу Шығыс баспасында да жұмыс істеді. 1927 жылдың жазында Мағжан Жұмабаев Отанына оралып, Петропавлда, Бурабайда оқытушылық қызметпен айналысты. Сонымен бірге ол жаңа өмірді дәріптейтін патриоттық өлеңдер сериясын құрастырды. Жұмабаев балалар әдебиетін жасауға белсенді қатысты, оқулықтар жазды. 1929 жылы Жұмабаев жалған айыппен 10 жылға бас бостандығынан айырылды. Солтүстікте жазасын өтеп жатқан Мағжан мерзімінен бұрын босатылып, 1935 жылы Максим Горькийдің өтініші бойынша босатылды. Алайда даңқты ақынның бостандығы ұзаққа созылмады. Орта мектепте орыс тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі болып жұмыс істеген Жұмабаев Сәкен Сейфуллиннің шақыруымен Алматыға келді. 1937 жылы 30 желтоқсанда ақын жала жабылып, Жұмабаев тағы да қамауға алынды. Кеңестік жүйемен жалған және депрессияға ұшыраған қазақ ақыны 1935 жылы 19 наурызда Сталиндік зындандарда өлім жазасына кесілді. жүктеу/скачать 286 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|