Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы

150 
 
Қазақстан  Республикасының  тарихының  негізгі  кезеңдері  Қазақстанның 
әлемдік  тарихи  үдерістің  құрамдас  бөлігі  ретінде  оқытылады.  Осы  бағытта 
тарихи білім беруде Қазақстан тарихы бойынша «Мәдени мұра» бағдарламасы 
аясында жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде анықталған ғылыми деректерді 
оқу  үдерісіне  енгізуге  ерекше  назар  аударылады.  Мемлекет  басшысының 
«Қазақстанды  әлеуметтік  жаңғырту:  жалпыға  ортақ  еңбек  қоғамына  қарай  
20 қадам» атты мақаласында берілген тапсырмаларын іске асыру жөніндегі  іс-
шаралар жоспарының (бұдан әрі – іс-шаралар жоспары) 27-тармағын орындау 
мақсатында 11-сынып оқу бағдарламасы мазмұнында келесідей тақырыптармен 
жүзеге асырылады.  
«Қазақстан  –  2030»  стратегиясы:  барлық  қазақстандықтардың  өсіп-
өркендеуі,  қауіпсіздігі  және  әл-ауқатының  артуы.  «Қазақстан  –  2030»  және 
«Қазақстан  –  2050»  бағдарламалық  стратегияларының  тарихи  маңызы,  ұзақ 
жылдарға арналған басым мақсаттары және жүзеге асыру стратегиялары.  
Н.Ә.  Назарбаев  –  Қазақстан  Республикасының  тұңғыш  Президенті  
(1 
сағат),  Н.Ә.Назарбаев  –  Ұлт  көшбасшысы,  Тәуелсіз  Қазақстан 
Республикасының 
қалыптасуы 
мен 
дамуындағы 
Елбасының 
рөлі,  
Н.Ә. Назарбаев және Еуразия идеясы.  
Білім  мазмұнын  таңдауда  тәрбие  беру  компонентіне  ерекше  назар  аудару 
керек.  Мәтін  мазмұны  қазақстандық  қоғамның  негізгі  құндылықтарына  - 
қазақстандық  патриотизм,  толеранттылық,  «Mәңгілік  Ел»  патриоттық  актісін 
жүзеге асыру аясына бағытталу керек. 
«Қазақстан  –  2050»  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты» 
сратегиясының  негізгі  бағыттарын,  Қазақстан  Республикасының  Президенті 
Н.Ә.  Назарбаевтың  «Нұрлы  жол  –  болашаққа  бастар  жол»  атты  2014  жылғы  
11  қарашадағы  Жолдауын  іске  асыру  және  Қазақстан  Республикасының 
Тұңғыш  Президенті  Н.Ә.  Назарбаевтың  ұлттық  тарихты  дамытудағы  және 
тарихи  сананы  жаңғыртудағы  рөлін  айқындау  және  «Қазақстан  тарихы»  пәні 
бойынша  үлгілік  оқу  бағдарламаларын,  оқулықтар  мен  оқу-әдістемелік 
материалдарын жетілдіру туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым 
министрінің    2014  жылғы  30  желтоқсандағы  №554  бұйрығына  өзгерістер  мен 
толықтырулар  енгізу  туралы»  Қазақстан  Республикасы  Білім  және  ғылым 
министрінің  2015  жылғы  26  қаңтардағы  №32  бұйрығын  орындау  мақсатында 
ҚР Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі №115 бұйрығымен 
бекітілген  10-11  сыныптарға  арналған  «Қазақстан  тарихы»  пәнінен  типтік  оқу 
бағдарламасына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. 
Оқу  пәнінің  базалық  білім  мазмұнына  Елбасының  2014  жылғы  
15  желтоқсандағы  «Тәуелсіздік  толғауы»  атты  сөйлеген  сөзі,  Қазақ 
хандығының  550  жылдығы,  Ұлы  Отан  Соғысындағы  Жеңістің  70  жылдығы, 
Қазақстан  Республикасы  Конституциясының  20  жылдығы,  Қазақстан  халқы 
Ассамблеясының 20 жылдығына орай материалдар қосылды. 
Осыған 
орай, 
пәнді 
оқыту 
барысында 
«Ұлы 
Отан 
соғысы 
қаһармандарының  естеліктеріндегі  отты  жылдар  жаңғырығы»,  «Ата  заң  – 
болашақ  кепілі»,  «Ұлт  бірлігі  және  ұрпақтар  сабақтастығы»    тақырыптарына 
ерекше назар аудару керек. 

151 
 
Саяси, әлеуметтік және экономикалық құбылыстар мен процестерді оқыту 
арқылы  оқушылардың  білімін  тереңдету,  тарихи  құбылыстарды  талдау, 
түсіндіру және бағалау дағдыларын тереңдету көзделеді.  
«Қазақстан  тарихы»  пәнін  оқытуда  оқушылардың  функционалдық 
сауаттылығын  дамытуға  бағытталған  жаңа  педагогикалық  әдістер  мен 
технологиялар қолданылады. Тереңдетіп, бейінді оқыту арқылы оқушылардың 
шығармашылық  қабілеттері  дамытылады,  дереккөздермен  жұмыс  жасау 
дағдылары,  талдау  және  синтездеу  меңгертіледі.  Пәннің  негізгі  мазмұнына: 
тапсырмалар мен қызмет түрлерін таңдау; пән міндеттерін шешу стратегиясын 
жасауға  ықпал  ету;  оқушылардың  зерттеулері  мен  зерттеу  тәсілдеріне 
негізделген  белсенді  оқытуды  қолдау;  оқушылардың  сыни  ойлау  дағдыларын 
дамыту, дағдыларды дамыту үшін жағдай жасау қосылатын болады.  
Оқу жүктемесінің көлемі:  
қоғамдық-гуманитарлық бағыт:  
10-сыныпта аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;  
11-сыныпта аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;  
жаратылыстану-математикалық бағыт:  
10-сыныпта аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;  
11-сыныпта аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат.  
 
Дүниежүзі тарихы  
«Дүниежүзі  тарихы»  пәнін  оқытудың  мақсаты  –  ХХ  ғасырдың  басы  мен 
ХХІ  ғасырдағы  дүниежүзі  елдері  мен  халықтарының  саяси,  әлеуметтік-
экономикалық және рухани дамуының негізгі бағыттарын талдап-түсіндіру.  
Оқу  пәнін  оқытудың  міндеттері  Қазақстан  Республикасы  Білім  және 
ғылым  министрінің  2013  жылғы  3  сәуірдегі  №115  бұйрығымен  бекітілген 
пәннің оқу бағдарламасында көрсетілген.  
Қазіргі  білім  үдерісінде  тарихи  фактілер  мен  құбылыстарды  түсіндіру, 
бағалау  кезінде  тарихи  білімді  қолдану  мен  қазіргі  қоғам  дамуындағы  түрлі 
мәселелерді  (әлеуметтік,  экономикалық,  экологиялық)  талдау  дағдыларын 
дамытуға ерекше көңіл бөлінеді. Бұл адамзаттың жаһандық мәселелерін саналы 
түсінуіне білім негізін қалыптастырады.  
Оқытудың  түрлі  әдістері  мен  технологияларын  таңдау  кезінде 
оқушылардың  танымдық  деңгейлерін  ескеру  керек.  Мысалы,  оқытудың 
құрылымдық-логикалық  технологиясы  қойылған  дидактикалық  міндеттерді 
кезеңдер  бойынша  ұйымдастыру  процесі  мен  оларды  шешу  тәсілдерін 
таңдауды,  алынған нәтижелерді диагностикалау  және  бағалауды  қарастырады. 
Мұндай  міндеттердің  құрылымдық  логикасы  әртүрлі  болуы  мүмкін: 
қарапайымнан  күрделіге,  теориядан  практикаға  немесе  керісінше.  Жоба 
технологиясы  –  жеке  тұлғаға  бағытталған  білім  жүйесі.  Бұл  технология 
оқушылардың  өз  бетінше  жұмыс  істеу,  бастамашылдық,  шығармашылық 
қабілеттілігі  сынды  сапаларын  ашуға  мүмкіндік  береді  және  оқу  жобаларын 
ретті орындауға бағытталған. Интерактивті технология – бұл іс-әрекет арқылы 
және  өзара  әрекет  арқылы  оқыту,  оқушылардың  өз  бетінше  шешім  қабылдау, 
жеке  жауапкершілік  сезімін,  топпен  және  ұжыммен  жұмыс  істеу  қабілеттерін 

152 
 
қалыптастырады.  Оқу  курсының  вариативті  бөлігі  мынадай  таңдау  курстары 
бойынша  жүзеге  асырылады:  «Еуропалық  қайта  өрлеу»,  «Капитал  билеген 
әлемде»,  «Өнеркәсіптің  даму  тарихынан»,  «Халықаралық  сауда  жолдары», 
«Қазіргі алып құрылыстар» т.б.  
Оқу жүктемесінің көлемі:  
қоғамдық-гуманитарлық бағыт:  
10 сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылына 68 сағат;  
11 сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылына 68 сағат.  
жаратылыстану -математикалық бағыт:  
10 сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;  
11 сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында 34 сағат.  
 
Адам. Қоғам. Құқық  
Пәнді  оқытудың  мақсаты  –  дүниетаным  құрылымы,  негізгі  элементтері 
және тарихи түрлері, философияның адам  мен қоғам өміріндегі рөлі, адамның 
әлемге  деген  танымдық  қатынасы,  қоғамдық  қарым-қатынас  жүйесі  мен 
құқықтық  реттеудегі  адамның  орны  туралы  жүйелі  білім  қалыптастыру. 
Азаматтық ұстаным, өз Отанына деген сүйіспеншілігі мен құрметпен қарауын 
тәрбиелеу.  
Оқу  пәнін  оқытудың  міндеттері,  базалық  мазмұны  және  оқушылардың 
дайындық  деңгейіне  қойылатын  талаптар  Қазақстан  Республикасы  Білім  және 
ғылым  министрінің  2013  жылғы  3  сәуірдегі  №115  бұйрығымен  бекітілген 
пәннің оқу бағдарламасында көрсетілген.  
Оқушылардың  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  мәдениеттің  деңгейін 
қалыптастыру мен «Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға арналған 
сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  стратегиясы  туралы»  Қазақстан  Республикасы 
Президентінің  2014  жылғы  26  желтоқсандағы  №986  Жарлығын  орындау 
мақсатында  ҚР  Білім  және  ғылым  министрінің  2013  жылғы  3  сәуірдегі  №115 
бұйрығымен  бекітілген  «Адам.  Қоғам.  Құқық»  пәнінің  типтік  оқу 
бағдарламасына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. 
Қоғамдық-гуманитарлық  және  жаратылыстану-математикалық  бағыттағы 
10-сынып  үшін  «Оқу  пәнінің  базалық  мазмұны»  бөліміне  жан  жақты  ашуды 
қажет ететін келесі ұғымдар енгізілді: 

 
кәсіби этика және жемқорлықты қабылдамау; 

 
жемқорлыққа  қарсы  заңнамаларды  іске  асыру  механизмі  және  негізгі 
ұғымдар,  жемқорлық  көріністері  барысында  қазақстан  азаматтарының 
құқықтары  мен  еркіндігін  қорғау,  жемқорлыққа  қарсы  тұру  саласында  негізгі 
халықаралық-құқықтық актілер және шетелдік тәжірибе. 
Қоғамдық-гуманитарлық  және  жаратылыстану-математикалық  бағыттағы 
11-сынып  үшін  «Оқу  пәнінің  базалық  мазмұны»  бөліміне  жан  жақты  ашуды 
қажет ететін келесі ұғымдар енгізілді: 

 
жемқорлық әлеуметтік шиеленіс ретінде; 

 
жемқорлық кәсіпкерлік үшін кедергілердің бірі ретінде; 

 
мемлекеттік қызмет ұстанымдары және жемқорлыққа қарсы әрекеттері;  

153 
 

 
жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру. 
Өзгертулер  енгізілгеніне  байланысты  оқушылар  оқуды  аяқтағанда  білуі 
және меңгеруі тиіс: 

 
мемлекеттің жемқорлыққа қарсы саясатының негіздерін; 

 
кәсіби этика және жемқорлықты қабылдамау нормаларын; 

 
құқықтық және жемқорлыққа қарсы нормаларды; 

 
этикалық және жемқорлыққа қарсы нормаларды сақтау ұстанымдарын. 
Осыған  орай,  пәнді  оқыту  барысында  тұлғаны  қазақстандық  париотизм 
және  сыбайлас  жемқорлықты  қабылдамау  рухында  тәрбиелеу,  сыбайлас 
жемқорлыққа  қарсы  мәдениет  деңгейін  қалыптастыруға  ерекше  назар  аудару 
керек. 
«Адам.  Қоғам.  Құқық»  пәнін  оқыту  үдерісінде  сыни  тұрғыдан  ойлау, 
зерттеу,  қарым-қатынас  жасау  мен  IT-технологияларды  қолдану  дағдылары 
дамитын 
болады. 
Мәтін 
мазмұны 
коммуникативтік 
дағдыларды 
қалыптастыруға,  басқа  адамдармен  қарым-қатынас  жасай  алып,  топта  диалог 
жүргізуге бағытталу керек.  
Оқу жүктемесінің көлемі:  
10-сыныпта аптасына – 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;  
11-сыныпта аптасына – 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;  
 
Өзін-өзі тану  
Адамның  жеке  тұлғалық  әлеуетін  мақсатты  түрде  және  кеңінен  ашуға 
бағытталған  рухани-адамгершілік  білім  беру  ұлттық  білім  беру  жүйесін 
дамытудың басты бағыты болып отыр. Жеке тұлғаның психологиялық, рухани, 
тәндік,  әлеуметтік  және  шығармашылық  дамуының  үйлесімділігіне  қол 
жеткізуге мүмкіндік беретін рухани-адамгершілік тәрбие білім беру жүйесінде 
өзін-өзі тану пәні арқылы жүзеге асады.  
Өзін-өзі танудың пәндік саласы әр оқушының ішкі жан-дүниесін байытуы 
және  өзіндік  қайталанбас  жеке  даралығын  пайымдауы  арқылы  табиғи 
қабілеттіліктері  мен  жасампаздық  әлеуетін  ашуға  бағытталған  мақсатты  білім 
беру  үдерісін  ұйымдастыруды  көздейді.  Өзін-өзі  тану  пәнінің  оқу-әдістемелік 
құралдары  оқушылардың  қоғамға  және  өз-өзіне  қызмет  етуіне  бағытталып, 
олардың  жасампаздық  белсенділігін  танытуға  мүмкіндік  беретін  өмірлік 
маңызы бар, кең ауқымды біліктілік дағдыларды қалыптастыруға көмектеседі.  
Өзін-өзі тану бойынша білім берудің негізгі мақсат-мүдделері:  
1)
 
адамның  өзіндік  бейімділіктерін  ашу  және  оның  темпераментін,  мінез-
құлқын,  қабілеттерін  ескере  отырып,  оны  жеке  тұлға  ретінде,  іс-әрекет 
субъектісі әрі жеке дара субъект ретінде дамыту;  
2)
 
оқушылардың өзіне, қоршаған ортаға және бүкіл адамзатқа деген қарым-
қатынасын  айқындайтын  адамгершілік  мінез-құлықтарының,  әлеуметтік 
маңызы бар бағдарларының негізін қалыптастыру;  
3)
 
қоғамға  қызмет  етуге  бағытталған  мәселелерді  шешуде  жеке  тұлға 
құндылықтарын,  алған  білімдерін  іс  жүзінде  шығармашылықпен  қолдану 
дағдыларын қалыптастыру.  

154 
 
«Өзін-өзі тану» рухани-адамгершілік білім берудің жалпы мақсаттары:  

 
өзінің өмірлік айқындамасын анықтау;  

 
түрлі  мәселелерді  адамгершілік  қағидаларға  сәйкес  сындарлы  түрде 
шешу;  

 
өзіне, адамдарға және қоршаған әлемге ізгілікті қарым-қатынас жасау;  

 
адамдарға  көмек  көрсету,  туыстарына  және  жақындарына  мейірімді, 
қамқор болу;  

 
өзімен-өзі үндестікте өмір сүру, ойы, сөзі және іс-әрекеттерінде шынайы 
болу;  

 
жасампаздық пен белсенділік, азаматтылық және елжандылық таныту;  

 
өз  ойын,  сөзі  мен  ісін  адамгершілік  тұрғысынан  таңдауға  дайын  болу 
және оған жауапты болу;  

 
қоғамға қызмет ету дағдыларын іс жүзінде дамыту.  
Өзін-өзі  тану  пәнінің  құрамы  мен  құрылымы  аталған  міндеттерді 
орындауға  бағытталып,  10-11-сыныптарға  білім  берудің  базалық  мазмұнын 
анықтайды.  
Өзін-өзі  тануды  жеке  міндетті  пән  ретінде  оқыту  оқу  жоспарының 
инвариантты бөлімінде  10-11-сыныптарда  аптасына 1  сағаттан,  әрбір  сыныпта 
бір жылға барлығы 34 сағаттық оқу жүктемесі көлемінде жүзеге асырылады.  
 
 
5.5 «Технология» білім саласы  
 
Технология  
«Технология» пәні оқушылардың өзіндік еңбек өмірі, дайындыққа жәрдем 
етеді,  олардың  жасампаз  және  қайта  құрылу  саласына  байланысты,  кәсіби 
тұрғыда өзін-өзі анықталуына мүмкіндік жасайды. 
10-11  сыныптарда  пәнді  оқытудың  мақсаты  –  техника  мен  технология 
саласында  оқушылардың  заманауи  өндірісінде  алған  білімі  жүйесінің 
нәтижелілігіне  бағытталған  функционалдық  сауаттылығын  қамсыздандыру, 
сонымен 
қатар, 
технологиялық 
ойлау 
қабілетін, 
болмысқа 
деген 
шығармашылық көзқарасын дамыту. 
Мақсатқа сәйкес келесі оқыту міндеттері анықталған: 

 
техника,  технология  және  заманауи  өндіріс  негіздерінен  жүйеленген 
білімді қалыптастыру; 

 
құрылымдық  материалдарды  өңдеу  технологиясы,  жобалау  іс-
әрекеттерін іске асыру бойынша жалпы еңбектік, жалпы өндірістік және арнайы 
икемділіктер мен дағдыларын қалыптастыру; 

 
технологиялық  ойлау  қабілетін  және  еңбекке  деген  шығармашылық 
көзқарасын дамыту; 

 
оқып  жүрген  технологиялармен  байланысты  мамандықтар  әлемі,  еңбек 
нарығындағы  олардың  талап  етілуі  туралы  түсініктерін  қалыптастыру,  өзінің 
өмірлік және кәсіби жоспарларын саналы түрде анықтауына ықпал ету; 

 
еңбек  ету  және  кәсіби  іс-әрекеті  үрдісінде  эстетикалық,  адамгершілік, 

155 
 
экономикалық, экологиялық, дене және құқықтық тәрбие беру; 

 
оқушылардың  Қазақстан  халықтарының  ұлттық  мәдениетіне,  салт-
дәстүрлеріне деген құрметкөзқарасын қалыптастыру. 
«Технология»  пәнін  оқыту  барысында  барлық  төрт  компонент  кіреді 
азаматтардың  әлеуметтік  тәжірибесі:  біліп  тану  саласының  тәжірибесі  (түрлі 
облыстағы  ақиқат  туралы  білімі),  танымал  әдістер  саласында  тәжірибе 
орындау,  шығармашылық  қызмет  тәжірибесі  мен  эмоциональды-құндылықтар 
қатынас  объектілеріне  және  адам  қызметіне  тәжірибе  құралдары.  Бұл  барлық 
компонентер оқу курсының мазмұнында бар. 
Соған  байланысты  10-11-сынып  материалдарында  ер  балаларға  келесі 
бөлімдер бойынша тақырыптар беріледі (7-кесте). 
 
7-кесте. Ер балаларға арналған бөлімдердің тақырыптары  
 
Ауыл мектептерінде 
Қала мектептерінде 
1. Қауіпсіздік техникасы және еңбекті қорғау. 
2. Ауылшаруашылық өндірісіндегітехника 
және технология.  
3. Ағашты және ағаш материалдарды қолмен 
және механикалық өңдеу технологиясы. 
4. Металды қолмен және механикалық өңдеу 
технологиясы.  
5. Сәндік қолданбалы өнерінің элементерімен 
көркем материалдардыөңдеу технологиясы. 
6. Электротехника және электроника 
негіздері.  
7. Үй мәдениеті. Үй шаруашылығындағы 
жөндеу жұмыстар.  
8. Шығармашылық жобалау саласы.  
9. Қазіргі заман өндірісі және техникалық 
кәсіби білім.  
1. Қауіпсіздік техникасы және еңбекті 
қорғау. 
2. Ағашты және ағаш материалдарды 
қолмен және механикалық өңдеу 
технологиясы. 
3. Металды қолмен және механикалық 
өңдеу технологиясы.  
4. Сәндік қолданбалы өнерінің 
элементерімен көркем 
материалдардыөңдеу технологиясы. 
5. Электротехника және 
электрониканегіздері.  
6. Үй мәдениеті. Үй шаруашылығындағы 
жөндеу жұмыстар.  
7. Шығармашылық жобалау саласы.  
8. Қазіргі заман өндірісі және техникалық 
кәсіби білім.  
 
«Қазіргі  заман  өндірісі  және  жоғарғы  білім»  жаңа  бөлім,  оқу  барысында 
тұлғалық  қасиеттер  және  мамандық  таңдау,  қазіргі  заман  талабы,  кәсіптік 
саласы, жоғарғы оқу орындары және жоғарғы білімді алып меңгеру жолдарын 
оқыту  кіреді.  Ұйымдастыру  пішіндері  технологиялық  дайындау  оқушының 
дамыту  деңгейі  анықталу  және  әдістерді  қолдану,  олардың  оқуына  еңбекке, 
қызмет көрсету саласына дайындығы.  
Сабақ өткізу барысында қазіргі заман оқыту технологияларын қолданады, 
пішіндер,  ұйымдастыру  әдістері  және  оқу  үдерістерін  қадағалау  және 
оқушылардың  ғылыми-зерттеу  жұмыстары,  «Технология»  пәнін  оқыту 
барысында ерекше сапалыларын іске асыру дидактикалық талаптар.  
Басым  әдістер  жаттығу,  практикалық-оқу  жұмыстары,  жобалау  әдістері 
болып  келеді.  Жыл  қортындысы  бойынша  ұсынылған,  жасалуы  және 
жобаларын  қорғау.  Жобалардың  көбі  –  дербес.  Сонымен  қатар  жоба  топ 
оқушыларымен орындалуына рұқсат беріледі. 

156 
 
 
10-11-сынып  оқушыларымен  кәсіби  бағытты  апталық  өткізу  барысында 
мақсатқа  лайықтылық,  қалыптастыруға  дайындық  кәсіби  шешім  қабылдау, 
тренинг  сабақтар  өткізу,  сонымен  қатар  сана-сезімімен  қажеттілік  «өңдеу» 
негізгі  және  қосымша  (ықтималды)  варианттарды  таңдау  пішін  жұмысқа  тұру 
немесе  білім  беру  саласының  траекториясы,  әмбебап  қабілеттерінің  дамуы, 
керекті кәсіптік мобилділік үшін және бәсекеші қабілеттілік.  
ҚР  «Мәдени  мұра»  мемлекеттік  бағдарламасын  іске  асыру  «Технология» 
пәнінің  барлық  бөлімдері  арқылы  іске  асырылады,  бірақ  негізгі  тірек  «Сәндік 
қолданбалы 
өнерінің 
элементерімен 
көркем 
материалдарды 
өңдеу 
технологиясы»  бөліміне  жасалынады.  Көркем  мәдениеттік  бастапқы 
қағидаларға,  «Технология»  пәнінің  мазмұны  мүмкіндіктері  алдын-ала 
қарастырылған  жалпы  адамдық  және  ұлттық  мәдени  құндылықтарын 
қалыптастыру үшін, еңбек өзіндік құндылық пен өмір саласының негізі ретінде 
қарастырылады.  
Соған  байланысты  10-11-сынып  материалдарында  қыз  балаларға  келесі 
бөлімдер бойынша тақырыптар беріледі (8-кесте).  
 
8-кесте. Қыз балаларға арналған бөлімдердің тақырыптары  
 
Ауыл мектептерінде 
Қала мектептерінде 
1. Тағам әзірлеу технологиясы.  
2. Құрастыру, моделдеу және иық киім 
өнімдерін өндіру. Қазақтың ұлттық киімін 
тігіп өндіру.  
3. Жобаны қорғау. 
1. Тағам әзірлеу технологиясы.  
2. Құрастыру, моделдеу және иық киім 
өнімдерін өндіру. Қазақтың ұлттық киімін 
тігіп өндіру.  
3. Жобаны қорғау. 
 
Қолөнермен шұғылданушылық әрбір халықтың мәдениетінің материалдық 
қолданушысы  болып  табылады.  Сондықтан  оқушылардың  еңбек  пен 
технологиялық  мәдениетін  қалыптастыру,  оның  тұлға  ретіндегі  еңбекшілдік,  
азаматтық және патриоттық қасиеттеріне тәрбиелеу және мектеп бітірушілердің 
еңбек  нарығы  жағдайында  кәсіби  өзін-өзі  анықтауы  мақсатында  технология 
сабағында  көпғасырлық  халықтық  және  ұлттық  қолөнерлерді  міндетті  түрде 
оқыту мен қолдануға назар аударуды ұсынамыз.   
Қаладағы,  ауылдағы  және  шағын  жинақты  мектептерде  сыныптардың 
толымдылығына қарамастан ұл мен қыз топтарына бөлінуі іске асырылады. 
10-11-сыныптарда  «Технология»  пәні  бойынша  оқу  жүктемесінің  көлемі 
әрбір сыныпта аптасына 1 сағатты, оқу жылында 34 сағатты құрайды.  
 
 
5.6 «Дене шынықтыру» білім саласы  
 
Дене шынықтыру  
Оқу пәні ретінде дене шынықтыру жалпы білім беретін мектепте маңызды 
рөль  атқарады,  жалпы  адамзат  мәдениеті  саласында  белсенді  шығармашылық 

157 
 
түрде өзін-өзі жүзеге асыруға дайын тұлға қалыптастыруға мүмкіндік береді. 
Оқыту мақсаты:  

 
қимыл-қозғалыс негіздерін игеру арқылы оқушылардың дене мәдениетін 
қалыптастыру; 

 
физикалық және психикалық қасиеттерінің толық дамуын; 

 
салауатты  өмір  салтын  ұйымдастыруда  дене  тәрбиесі  құралдарын 
шығармашылық жолмен қолдану. 
Оқыту міндеттері: 

 
денсаулықты нығайту, ағзаның қызметтік мүмкіндіктерін арттыру және 
негізгі физикалық (дене) қасиеттерін дамыту; 

 
базалық  спорт  түрлерінің  техникалық-тактикалық  іс-қимыл  әдістерін 
жетілдіру; 

 
өз  денсаулықтарына  ықтиярлықпен  қарау,  денсаулықты  сақтау  мен 
нығайту қажеттілігін қалыптастырып тәрбиелеу; 

 
дене  шынықтыру  және  спорт  туралы,  олардың  тарихы,  қазіргі  дамуы 
және  салауатты  өмір  салтын  қалыптастырудағы  рөлі  туралы  білімдердін 
шыңдау; 

 
тұлғаны  оң  қасиеттерге  тәрбиелеу,  оқу  және  жарыс  әрекеттерінде 
ұжымдық әрекеттестік пен ынтымақтастықтың межелерін сақтау. 
Оқу бағдарламасы екі бөлімнен тұрады: «Дене шынықтыру туралы білім» 
(ақпараттық  компонент),  «Денені  жетілдіру  және  шеберлік»  (әрекеттік 
компонент). 
Вариативті компонент дене шынықтыру мұғалімі оқу процесінің сан-алуан 
түрлерін  қолдануға  және  оқытудың  заманауи  әдістері  мен  педагогикалық 
технологияларын  енгізуге  бағдарлайды.  Вариативті  компонент  мектептің 
тұрған  орны,  материалдық  базасы  мен  аймақтың  орналасу  ерекшеліктерін, 
мұғалімнің  мүмкіндіктері  мен  оқушының  қызығушылықтарын  ескеру 
қажеттілігіне  негізделгендіктен,  оқу  материалдарын  жергілікті  білім  беру 
мекемелері ұсынады және оны дене шынықтыру мұғалімі әзірлейді. 
Бағдарламалық  талаптарды  ескеріп,  әрбір  оқушының  жеке  мүмкіндіктері 
мен жыныстық даму ерекшеліктерін бағамдай отырып, мұғалім өздігінен жеке 
талаптар  қойып  (қорытынды  тапсырмалар),  талаптардың  өзіндік  шкаласын 
құруына  және  сол  бойынша  оқушылардың  жылдық  үлгерімдерін  бағалауына 
болады.  Осындай  өзіндік  жол  дене  шынықтыру  мұғаліміне  оқыту-үйретудің 
барлық  кезеңдерінде  оқушылардың  даму  деңгейлерінің  жеке  жас 
ерекшеліктерін  ескере  отырып,  сабақ  үлгерімдерін  шынайы  бағалауға 
мүмкіндік береді. 
Бағдарламаның ұйымдастыру-әдістемелік талаптары: 
–  мұғалім  өз  тәжірибесіне  сүйеніп,  балалармен  нақты  жағдайдағы  жұмыс 
дағдысына  байланысты  ұсынылып  отырылған  бағдарламаның  қай  бөлімін 
болмасын  өзінің  материалдарымен  толықтыруға  (немесе  түзетулер  енгізуге) 
құқылы.  Оқушыларға  қойылатын  негізгі  талап  қалай  болса  да  тәжірибеде 
жүзеге асуы тиіс; 
–  қай  сыныпта  болмасын  балалардың  даярлығы  мен  сабақтың  нақты 

158 
 
жағдайына қарай мұғалім өз жұмысын ұйымдастырады; 
–  оқушылардың  тактикалық  ойлануын  дамытуға,  дене  қасиеттерін 
тәрбиелеуге  қозғалыс  ойындарының  әсерін  есептей  отырып,  ең  оңтайлы 
қозғалыс ойындарының мазмұны болуы қажет; 
– оқушылардың қозғалыс ойындарын игеруін тексеру мақсатында бақылау 
– сынақ алу сабақтары өткізілуі тиіс; 
–  дене  тәрбиесі  сабақтарының  тиімділігі  екі  параметр  бойынша 
бағаланады:  а)  жекелеген  бақылау  нормативтерінің  нәтижелері;  ә)  мұғалімнің 
таңдауы 
бойынша 
(Президент 
сынамалары 
нормативтерін 
орындау 
нәтижелері). 
«Шаңғы дайындығы» және «Жүзу» тараулары бойынша сабақтарды толық 
мәнінде  жүргізуге  мүмкіндігі  жоқ  республиканың  аймақтарында  оларды 
алмастыру  ұсынылады.  Мектеп  ұжымының  педагогикалық  кеңесінің  шешімі 
бойынша бұл сабақтар тиісінше дала жарысымен (кросс дайындығымен) және 
гимнастикамен  (ырғақты,  атлетикалық,  кәсіби-қолданбалы)  алмастырылуы 
мүмкін. 
«Дене  шынықтыру»  пәнін  оқыту  барысында  оқушыларды  топқа  бөлу 
медициналық  тексерістің  нәтижесі  көрсетілген  анықтаманың  негізінде  іске 
асырылады. 
«Дене шынықтыру» пәні сабақтарын ұйымдастыру және өткізу мәселелері 
бойынша мұғалімдерге әдістемелік көмек көрсету мақсатында Ұлттық ғылыми-
практикалық дене тәрбиесіорталығы әдістемелік құралдар әзірлеп, орталықтың 
сайтына орналастырылған (www.nnpcfk.kz). 
Қазақстан  Республикасы  мемлекеттік  жалпыға  міндетті  бастауыш,  негізгі 
орта  және  жалпы  орта  білім  беру  стандарттарының  типтік  жоспарына  (ҚР 
бастауыш,  негізгі  орта,  жалпы  орта  білім  берудің  үлгілік  оқу  жоспарларын 
бекіту туралы» ҚР БҒМ 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығына өзгерістер 
енгізу  туралы»  ҚР  БҒМ  2013  жылғы  25  шілдедегі  №  296  бұйрығына)  сәйкес 
дене шынықтыру пәнінің оқу жүктемесі:  
10-сынып – аптасына 3 сағат, жылына барлығы – 102 сағатты;  
11-сынып – аптасына 3 сағат, жылына барлығы – 102 сағатты құрайды. 
 

жүктеу/скачать 1,64 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: