Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі

 
162
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
КУРСТЫ ПЫСЫҚТАУҒА АРНАЛҒАН ТЕСТ СҰРАҚТАР 
1.  Неміс физигі Л.Браун қай жылы «Тұрақты даму» терминін енгізген? 
А) 1981ж+ 
Б) 1985ж 
В) 1990ж 
Г) 2000ж 
2. 1970ж ортасында «Тұрақты даму» терминін қолданған ғалым? 
А) Л.Браун 
Б)Б.Уор+ 
В)Н.Баранский 
Г) Ч Дарвин 
3. «Тұрақты даму»- 
А) Келешек  ұрпаққа  арналған  табиғи  байлықтың  түбін  
қазбайтын  экономикалық  даму 
Б) Қоршаған  ортаға  тұрақтылығы  және тұрақты экономикалық  
өсу шегін  қамтамасыз ететін экономикалық даму 
В) Адамзат және қоршаған ортаны үндестіру, адам және 
биосфера эволюциясы 
Г) Барлығының жауабы дұрыс+ 
4.Тұрақты дамудың құрастырушылары: 
А) Тұрақты әлеуметтік даму 
Б) Экономикалық тұрақты даму 
В) Экологиялық тұрақты даму 
Г) Барлығының жауабы дұрыс+ 
5. Тұрақты әлеуметтік даму: 
А) Адаммен жасалған адамдық және табиғи капитал 
Б) Адамдардың амандығы шикізат қайнарларын сақтап және 
қоршаған ортаны ластанудан қорғауды қамтамасыз етеді 
В)Қорлардың пайдалануы адамдардың тең құқығын қамтамасыз 
ету мақсатында және әлеуметтік әділеттерге бағытталып 
әлеуметтік амандық, мәдени даму,тәртіп+ 
Г) Барлығының жауабы дұрыс 
 
 
 

 
 
163 
6.Ғаламдық  экологиялық  проблемалар: 
А) Ғаламдық,аймақтық және ұлттық деңгейлерде айқындалған 
экологиялық проблемалар кешені+ 
Б) Атмосфера қабатының ластануы 
В) Су қабығының ластануының алдын алу 
Г) Әрбір жеке мемлекеттерге байланысты проблемалар 
7.Ғаламдық  проблемалар дегеніміз? 
А)  Әлемді  тұтас  қамтитын  табиғи,  табиғи-антропогендік  немесе 
таза антропогендік құбылыстар+ 
Б) Ядролық соғыстарды болдырмау 
В) Міндетті түрде шешу қажетті мемлекеттік проблемалар 
Г) Жер шарындағы тірі ағзалардың мекендеген бөлігі 
8. «Әлеуметтік экология» пәні биологиядан... жылы бөлінді? 
А) 1960ж+ 
Б) 1985ж 
В) 1989ж 
Г) 1996ж 
9.Гидросфера- 
А) Газ қабығы 
Б) Су қабығы+ 
В) Тау жыныстары 
Г) Тіршілік қабығы 
10.Қоршаған орта сапасы дегеніміз? 
А)Қоршаған ортаның қауіптілік дәрежесін алдын-ала анықтау 
Б)Өмір 
сүру 
ұзақтығымен,денсаулық 
өлшемімен 
және 
белгіленген  тұрғындар  тобы  үшін  қалыпты  аурулардың 
деңгейімен сипатталатын адам өмірінің қажеттілігіне сәйкес орта 
дәрежесі+ 
В)Адамдардың  денсаулық  жағдайына  байланысты  өмір  сүру 
ортасы  
Г) 
Адамды 
қоршаған 
ортаның 
санитарлық-гигиеналық 
жағдайларының және сапасының көрсеткіштері 
 
 
 
 
 
 

 
164
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
11.  «Жердегі  табиғат  байлығын  халық  санының  шектеумен 
байланысты» пікірді өз концепциясында атап өткен ғалым? 
А)К.Менчеков 
Б)Г.Мальтус+ 
В) К.Маркс 
 
Г) Л.Браун 
12. «Құнарлы топырақтың азаюы» заңының авторы: 
А) Г.Мальтус+ 
Б)Х.Беррауз 
В)В.Казначев 
Г)Ф.Энгельс 
13.  «Әлемнің  өркендеуінің  дамуы  мен  пайда  болуы  үлкен  өзендердің 
бассейініндей, кейінен теңіз жағасындай, одан әрі басты фактор болып 
мұхитқа түседі» деген пікірді өз концециясында атап көрсеткен ғалым? 
А) Г.Мальтус 
Б) К.Маркс 
В)К.Менчиков+ 
Г)Л.Браун 
14.Тұрақты дамудың принциптері: 
А)Адамзаттың қазіргі заманғы және келешек жағдайының аралық 
теңдігі 
Б)Келешек  ұрпаққа  арналған  табиғи  қорлардың  тіршілігін 
сақтауы 
В)Егер  адамзат  ақылға  табиғат  пен  өз  әмірін  бағындырса 
бақытын табады 
Г) Барлығының жауабы дұрыс+ 
15. Тұрақты даму бағдарламасы қанша қайшылықтардан тұрады? 
А) 2 
Б)5+ 
В)3 
Г)4 
16.ДДТ  ны  қолданудың  кері  экологиялық  зардаптарын  талдауға 
арналған «Үнсіз көктем»  кітабының авторы: 
А)Р.Карсон+ 
Б)К.Маркс 
В)Г.Мальтус 
Г)Л.Браун 

 
 
165 
17.Алғаш рет «әлемдік үлгілерді» жасап шығарған Д.Медоуза тобымен 
дайындалған «Өсу кемелдері» кітабы қай жылы жарыққа шықты? 
А) 1985ж 
Б)2000ж 
В)1972ж+ 
Г)1965ж 
18. «Біздің әлеуметтік жүйелеріміз технологиялық жүйелерге қарағанда 
анағұрлым күрделірек және түсінуі қиын» деген пікірдің авторы? 
А)Р.Карсон 
Б)Д.Форрестер+ 
В)Г.Мальтус 
Г) Л.Браун 
19.Тұрақты  дамудың  басты  үлгілерінің  негізінде  алғаш    рет    әлемдік 
қауымдастық үйлесімді стратегияны қай жылы жасалған? 
А) 1992ж+ 
Б)2000ж 
В)1998ж 
Г)1966ж 
20.Әлеуметтік экологияның қанша бағыты бар? 
А) 3 
Б)4 
В)10+ 
Г)7 
21. «Ғаламдық  экология» монографиясы қай жылы жарыққа шықты? 
А)1989ж 
Б)1977ж+ 
В)1986ж 
Г) 2000ж 
22.В.П.Казначевтің    анықтамасы    бойынша      адам    экологиясы 
зерттейді: 
А) Халық денсаулығын сақтау мен дамытуды  
Б)Мақсатты түрде басқаруды 
В)Әсерлесу заңдылықтарын 
Г) Барлығының жауабы дұрыс+ 
 
 
 

 
166
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
23.Тұрақты дамудың экономикалық аспекті: 
А)Халықтық,  шаруашылық,мемлекеттік,қоғамдық  және  жеке 
меншік ақылды үйлестірә 
Б)Демонополизация 
және 
өндірушілердің,сатушылардың 
бәсәкелестігі 
В)Ауылшаруашылық  және  өнеркәсіптік  өндірістік  өнім,  Жер 
шары  халықтарының  негізгі  тіршілігін  қанағаттандыруға 
арналған мідениет игіліктері 
Г)Барлығының  жауабы дұрыс+ 
24.Әлеуметтік,әділеттік,бостандықпен  қамтамасыз  ету  және  барлық 
адамдардың заң алдындағы теңдіктері 
А)Экономикалық аспекті 
Б)Экологиялық аспекті 
В) Саяси,заңға сүйенген аспекті+ 
Г)Әлеуметтік аспекті 
25.Тұрақты дамудың хабарлы аспекті 
А) Бұқаралық хабар құралдарының кең таралуы+ 
Б)Саяси құралдармен бейбітшіл шешім қабылдау 
В)Аштықты,кедейшілікті,жұмыссыздықты азайту 
Г)Ноосфералық  дамудың  экологиялық  қауіпсіздігін  қамтамасыз 
ету? 
26.Тұрақты дамудың әлеуметтік аспекті: 
А)Аштықты,кедейшілікті және жұмыссыздықты азайту+ 
Б)Дүниежүзілік    соғыстарды  және  аймақтық  жанжалдардың 
мәселелерін шешу 
Г)Ақпараттық қорларды басты орында ұстау 
27.Экономиканың  даму  аспектілерінде  мешеу  елдерге  жан-жақты 
көмек көрсету 
А)Хабарлы аспекті 
Б)Халықаралық аспекті+ 
В)Экономикалық аспекті 
Г)Саяси-заң аспекті 
28.Тұрақты дамудың саяси-заңға сүйенген аспекті? 
А) Демократияның дамуы 
Б)Азаматтық  қоғамның  дамуы 
В)Бостандықты қамтамасыз ету 
Г) Барлығының жауабы дұрыс 

 
 
167 
29.Қауіпсіздік дегеніміз- 
А)Адамның денсаулығына,амандығына көңіл бөлуі? 
Б)Өмірге қабілеттілігінің негізгі құқығы 
В)Өмірін қамсыздандыру мақсатында қорларды әлеуметтік ретке 
келтіру? 
Г) Барлығының жауабы дұрыс+ 
30.Қауіпсіздіктің негізі: 
А) Әскери  
Б)Экономикалық және әлеуметтік  
В)Экологиялық 
Г)Барлығының жауабы  дұрыс+ 
31.Экологиялық қауіптілік? 
А)Урбанизация 
Б)Соғыстар 
В)табиғаттың ластануы+ 
Г)Миграция 
32.Әскери қауіптілік? 
А)Ядролық соғыс+ 
Б)Ашаршылық 
В)Мұхиттардың ластануы 
Г)Топырақ эрозиясы 
33.Экономикалық қауіптілік? 
А)Шөлдену 
Б)Халықаралық қару-жарақ тасмалы 
В)Халықтың шектен тыс өсуі+ 
Г)Атмосфера құрамының өзгеруі 
34.Қоршаған  ортаның  халықаралық  құқық  дамуы  бойынша  ЮНЕП  те 
қанша келісім-шарттар тіркелген? 
А) 100 
Б)125 
В)152+ 
Г)200 
 
 
 
 
 

 
168
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
35.Қандай  конференцияда  «Планетаны  бақылау»  бағдарламасы 
ұсынылды? 
А) 
«Халықаралық 
және 
адамның 
қоршаған 
ортаға 
әсері»конференциясында+ 
Б) «Арал теңізінің болашағы»конференциясында 
В) «Рио-де Жанейро» конференциясында 
Г) «Балқаш көлін сақтау» конференциясында 
36.Экологиялық құқық қағидасы: 
А)мемлекет өз ұлттық саясатымен өзіне меншікті қорларды еркін 
пайдалануы 
Б)Табиғи қорларды адам қажеттілігі үшін жоспарлауы 
В)мемлекеттердің табиғи ортаға зиянын тигізбеу жауапкершілігі 
Г)Барлығының жауабы дұрыс+ 
37.1992ж Рио-де Жанейроде өткен қоршаған орта және тұрақты дамуға 
арналған конференцияға қанша елден қанша өкіл қатынасты? 
А) 200 елден 300 мың өкіл 
Б)179 елден 940 мың өкіл+ 
В)230 елден 10 мың өкіл 
Г)100 елден 50 мың өкіл 
38.Рио-де Жанейро конференциясында қабылданған  негізгі құжаттар? 
А)  «  Қоршаған  орта  және  даму  туралы  Рио-де  Жанейро 
декларациясы» 
Б)Барлық ормандарды басқару мен сақтауға және тұрақты дамуға 
қажетті қағидалар туралы арыз» 
В)Климат өзгеруінің рамалық конвенциясы» 
Г) Барлығының жауабы дұрыс+ 
39.Тұрақты даму стратегиясының мақсаты: 
А)Ғаламдық    өзгерулерге,  өмірге  сәйкес  негізгі  жолдарын  және 
әдіс-тәсілдерін жасап шығару+  
Б)Табиғи қорларды тиімді пайдалану 
В) Адам өмірі мен денсаулығы үшін  тұрақты орта жасау 
Г)Экожүйелердің тұрақты қолдануын сақтау 
 
 
 

 
 
169 
40.Рио-де Жанейро конференциясының  қорытынды нәтижелері туралы 
форум қай жылы қандай мемлекетте болды? 
А) 2000ж Йоханнесбург (ОАР)+ 
Б) 1999ж Лондон (Ұлыбоитания) 
В) 2000ж Токио (Жапония) 
Г) 2010ж Канберра (Аустралия) 
41.Тұрақты дамуға байланысты қағида мен ережелер? 
А) Адамның негізгі құқығы 
Б) Экожүйелердің тұрақты қолдануын сақтау 
В)Экологиялық нормалар мен мониторинг 
Г) барлығының жауабы дұрыс+ 
42.Тұрақты даму және көмек қағидасы? 
А)Барлық  адамдардың    өзінің  денсаулығы  мен  амандығы  үшін 
қоршаған ортаға құқығы бар 
Б)Мемлекет  өзінің  жоспарлаған  қызметі  туралы  барлығын  дер 
кезінде ақпараттандырады 
В)Тірі  табиғи  қорларды    және  экожүйелерді  қолданар  алдында 
үйлесімді тұрақты өнімділік алу қағидасын сақтайды 
Г)Мемлекет  басқа  мемлекеттерге,  әсіресе  дамушы  елдерге 
қоршаған ортаны қорғау және тұрақты даму үшін көмек береді+ 
43.Экожүйелердің тұрақты қолдануын сақтау ережесі? 
А)Тірі  табиғи  қорларды  және  экожүйелерді  қолданар  алдында 
үйлесімді тұрақты өнімділік алу+ 
Б)Мемлекет ынтымақтастықта ерікті көмек көрсетеді 
В)Мемлект табиғи қорларды қорғайды 
Г)Мемлекет қоршаған ортаны қорғауға экологиялық мониторинг 
өткізеді 
44.1992ж Рио-де Жанейро конференциясында қабылданған құжат? 
А) «XXI ғасырдың күн тәртібі»+ 
Б) «Тұрақты даму» 
В) «Атмосфераны қорғау» 
Г) «Шөлдену мен құрғақшылықпен күрес» 
 
 
 
 
 
 

 
170
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
45.  «XXI  ғасырдың  күн  тәртібі»  бағытындағы  адамдардың 
денсаулығын сақтау мен жақсарту 
А) Энергетикалық және шикізатты пайдалануды азайту? 
Б)Қоршаған  ортаны  адам  денсаулығына  зиян  қалдықтардан 
қорғау+ 
В)Топырақ құнарлылығын сақтау 
Г)Еңбекке жарамды халықтың санын арттыру 
46. «XXI ғасырдың күн тәртібі» бағытындағы кедейлікпен күрес 
А) Халық санының тұрақтылығын сақтау 
Б)Еңбек ақыны қамтамасыз ету, отбасын жоспарлау+ 
В)Орманды сақтау, шөлденумен күрес 
Г)Жер ресурстарын тиімді пайдалану 
47.  «XXI  ғасырдың  күн  тәртібі»  бағытындағы  тұрақты  тұрғын  жерлер 
мәселесі? 
А)Білім беру жүйесін жетілдіру 
Б)Қала  халқы  санының  дамыған  және  дамушы  елдерде  тең 
дәрежеде  болуы+ 
В)СПИД –пен күреске жұмылдыру 
Г)Теңіз суының ластануынан қорғау 
48.  «XXI  ғасырдың  күн  тәртібі»  бағытындағы  қатты  қалдықтар  мен 
шайынды суларды жою? 
А)Тұрмыстық  қалдықтар  мен  шайынды  сулардың  мөлшерінің 
жылдам артуы қала халқы мен қоршаған ортаға кауіп тудырады+ 
Б)Радиактивті қалдықтар туғызатын қауіп олардың өсу мөлшерін 
кемітуді және қауіпсіз тасмалдау мен жоюды талап етеді 
В)Жастарға  қауіпсіз  болашақ,денсаулыққа  қолайлы  орта,  білім 
алу мен жұмысқа кепілдік беру 
Г)Улы  әрі  қауіпті  өнімдермен  сауда  жасау  туралы  келісім-шарт 
жасамау 
49.Тұрақты даму стратегиясы 
А)  Жер  биотасының  табиғи  тепе-теңдік  жүйелерінің  адам 
шаруашылығымен әрекеттестігі 
Б)Адам шаруашылығы мен жасанды экожүйелердің әрекеттестігі 
В) Адамның жасанды орта экожүйелерімен әрекеттестігі 
Г) Барлығының жауабы дұрыс 
 
 
 

 
 
171 
50. «XXI ғасырдың күн тәртібі» нің Орталық Азиядағы тапсырмасының 
орындалу бағыты: 
А)  «Арал  проблемаларын  шешуде  бірге  қызмет    етуге, 
экологиялық  сауықтыру  және  Арал  өңірінің  әлеуметтік-
экологиялық    дамуын  қамтамасыз  ету»  Орталық  Азия  елдері 
басшыларының келісімшарты 
Б)1998 жыл «Қоршаған ортаны қорғау жылы» деп жарияланды 
В)1998ж  «Экологияны  және  табиғатты  тиімді  түрде  пайдалану 
саласында  біріге  жұмыс  жасау»  Орталық    Азия  елдері  
басшыларының  келісімшарты 
Г) Барлығының жауабы дұрыс 
51.Қай  жылы  Алматыда  Қоршаған  ортаны  қорғау  министрлерінің  
конференциясы болды? 
А)1986ж 
Б)1998ж+ 
В)2000ж 
Г)2010ж 
52.2000ж  14-15  ақпанында  Тегеранда  өткен  Азия  және  Тынық  мұхит 
үшін  экономикалық  және  әлеуметтік  комиссия  қандай  мәселені 
дәлелдеді? 
А)Экологиялық проблемаларды шешуде бірлесе жұмыс жасауды 
Б)Қоршаған 
ортаны 
қорғау 
әсеріне 
аймақтық 
жоспар 
қажеттілігін+ 
В)Арал проблемасын шешуді 
Г)Табиғатты тиімді пайдалануды 
53.Қоршаған ортаны қорғаудағы ұлттық бөлімдер жүйесі? 
А)Қоршаған ортаны қорғау министрлігі 
Б)Аймақтық қоршаған ортаны қорғау  басқармасы 
В)Қоршаған ортаны қорғау департаменті 
Г) Аймақтық экологиялық орталық+ 
54.2001ж  шілде  айында  Орта  Азия  елдерінде  дайындалған  ұлттық 
жоспарда қамтылған мәселелер? 
А)Ауа ластануы 
Б)Судың ластануы 
В)Жер және таулардың өзгеруі 
Г) Барлығының жауабы дұрыс+ 
 
 

 
172
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
55.ҚР Халықаралық қатынаста ғы тұрақты даму мәселелері: 
А)Халықаралық  серіктестік  қоғамдық  дамуға  көшу  туралы 
мәселе 
Б)Биосфераға антропогендік жағынан қысым мәселесі 
В)Елімізге көмек көрсету жағынан сыртқы экономикалық қызмет 
мәселесі 
Г) барлығының жауабы дұрыс+ 
56.Тұрақты даму бағытындағы дағдарыстан шығу  себебі: 
А)Ішкі ресурстар дамуының нормалануы 
Б)Баланс жасалмаған ішкі жүйелердің өзара үйлесімсіздігі 
В) Ішкі дамудың жетіспеуі, даму шекарасы 
Г) Барлығының жауабы дұрыс+ 
57.Ғаламдық проблемалар? 
А) Экологиялық 
Б)Бейбітшілікті сақтау 
В)Азық-түлікпен қамтамасыз ету 
Г)Барлығының жауабы дұрыс+ 
58. «XXI ғасырдың күн тәртібі» концепциясының негізі? 
А)Экономиканың дамуы қауіпті ластанумен және табиғи ортаның 
ластануымен байланысты болмауы 
Б)Қоғамның бостандық және адамгершілік негізде дамуы 
В)Халықтық әлеуметтік-экономикалық және экологиялық дамуда 
барлық елдермен тығыз байланыста болу 
Г) Барлығының жауабы дұрыс+ 
59.Табиғи қор дағдарысы? 
А) Табиғи қордағы бірнеше немесе бір қордың  азаюы+ 
Б)Табиғи экожүйелер реттелуінің жойылуы 
В)Қоршаған орта тұрақтылығының жойылуы 
Г)Барлығының  жауабы  дұрыс+ 
60.Экологиялық дағдарыс? 
А)Өндіргіш күштердің азаюы 
Б)Қоршаған орта тұрақтылығы мен реттелуінің жойылуы+ 
В)Әлеуметтік жағдай деңгейінің төмендеуі 
Г)Қоршаған орта арасындағы қарама-қайшылықтар 
 
 
 

 
 
173 
61.Тұрақты даму институттарының қанша деңгейі бар? 
А)2 
Б)3+ 
В)4 
Г)6 
62.Тұрақты  дамуға  арналған  қоршаған  ортаны  қорғаудың    ұлттық 
жоспарының бағыты? 
А)Атмосфералық 
ауаның 
қала 
орталықтарында,агломерацияларда ластану деңгейі 
Б)Сирек және жоғалатын жануарлар мен өсімдік әлемінің сапалы 
және сандық әртүрлілігіне қауіп-қатер төнуі 
В)Су нысандары мен ауыз судың сапасы, Арал теңізі мен Каспий 
теңізінің болашағы 
Г)Барлығының жауабы дұрыс+ 
63.  Атмосфераның    жер  бетінен  9-15  км  қашықтықта  орналасқан  
аумағы? 
А)  Гидросфера. 
  В)  Ионосфера.  С) Мазосфера. 
  D)  Тропосфера. + 
  Е) Стратосфера. 
64. Парниктік  эффект негізінен қандай  заттың  атмосфераға  
шығарылуынан болады? 
А)  Гелий  
  В) Көмірқышқыл газы  + 
  С) Хлорсутек  
  D)  Күкіртсутек  
  Е) Аргон 
65. Таралу масштабына байланысты атмосфера ластануының  жіктелуі: 
А)  Химиялық, биологиялық 
  В) Физикалық, механикалық 
  С) Жергілікті, аймақтық, әлемдік + 
  D)  Табиғи, антропогендік 
  Е) Табиғи, жергілікті, әлемдік 
 
 
 
 
 

 
174
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
66. Қоршаған ортаны қорғаудың обьектілері қалай бөлінеді? 
А)  Ұлттық, халықаралық + 
В) Жергілікті, аймақты, әлемдік 
С) Ұлттық, аймақтық 
D)  Аймақтық, жергілікті 
Е) Ұлттық, экологиялық 
67. ҚР- ның  экологиялық жағдайдың төмендеуі, табиғи ортаның  
деграциялау үрдісі келесі әлеуметтік мәселенің пайда  болуына  алып 
келді: 
А)  Халықтың ауруы мен өлімінің жоғарылауы + 
В)  Қала тұрғындары санының  артуы мен қаланың  өсуі 
С)  Радиоактивті қалдықтарды көму  
D)  Шөлдені, жел эрозиясы 
Е) Атмосфералық ауа, ауыз су сапасының  төмендеуі? 
68. Табиғи судың сапасы келесі  көрсеткіштермен бағаланды: 
А)  Санитарлық- биологиялық ластануына байланысты. 
  В)  Физикалық ластану арқылы болжамдау. 
  С)  Физика – химиялық ластану көрсеткіші. 
  D)  Физикалық, химиялық, санитарлық- биологиялық. + 
  Е) Химиялық ластану арқылы болжамдау. 
69. Оңтайлы шешімдері табу үшін табиғат пен қоғам қатынасындағы 
мәселелер көрсетілетін теориялар мен эмоциялар, көзқарастар 
жиынтығы – бұл: 
  А)  Экологиялық сана+ 
  В) Экологиялық менеджмент 
  С) Экологиялық білім беру 
  D)  Экологиялық сараптама 
  Е) Экологиялық тәрбиелеу 
70. Қазақстанның  басты су артериясы: 
  А)  Сырдария  
  В) Жайық 
  С) Еділ 
  D)  Есіл 
  Е) Ертіс + 
 
 

 
 
175 
71. Орнықты даму дегеніміз – бұл: 
А) Келешек ұрпақтың  қажеттіліктерін шектеместен, бүгінгі  
ұрпақтың қажеттіліктерін қанағаттандыру   + 
В) Демографиялық, әлеуметтік дамудың  жоғары көрсеткіші 
С) Экономикалық өркендеудің жоғары сатысы 
D)  Келешек ұрпақтың  қажеттіліктерін шектеп, бүгінгі ұрпақтың  
қажеттіліктерін  қанағаттандыру  
Е) Бүгінгі ұрпақтың қажеттіліктерін қанағаттандыру  
72. Биосфералық  қорықтар туралы  халықаралық  конференцияда 
Севилья стратегиясы қай жылы қабылданды? 
А)  1987 ж. 
В) 1993 ж. 
С) 1995 ж. + 
D) 1949 ж. 
Е) 1990 ж. 
73.  Қайсысы климаттық факторға жатпайды? 
A) темпераура 
B) жарық 
C) атмосфералық қысым 
D) сутекті орта    + 
E) жел 
74. Табиғи ластануға жатады: 
A) Химиялық ластану 
B) Өндіріс қалдықтары 
C) Шулық ластану 
D) Жер сілкінісі, су алу және т.б.    + 
E) Атомдық станциялар шығындары. 
75. Планета тұрғындарының санының көбеюі неге байланысты?  
A) Туылғандар мен өлгендердің төмендеуі 
B) Туылғандар мен өлгендер санының азаюы 
C) Бірқалыпты туылу, өлудің азаюы және өмір сүрудің жалғасуы  
+ 
D) Туылғандардың төмендеуі және өлгендердің азаюы 
E) Туылғандар мен өлгендер санының шектен тыс көбеюі 
 
 
 
 

 
176
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
76. 1935 ж. Алғаш рет «Экожүйе» түсінігін ұсынды: 
A) С. Форбс  
B) Д. Н. Докучаев 
C) А. Тенсли   + 
D) К. Мебиус 
E) Э. Геккель 
77. Homo Sapiens түрінің өкілдері: 
A) Детритофагтар 
B) Полифагтар  + 
C) Монофагтар 
D) Олигофагтар 
E) Автотрофтар 
78. Адамдардың биосфераға оң әсері: 
A) Жерді рекультивациялау, тұщы судың азаюы. 
B) Ормандарды кесу, тұщы судың азаюы, жердің кебуі мен 
тұздануы т.б. 
C) Табиғи ресурстарды қалпына келтіру, жерді 
рекультивациялау, жер асты суының қорын қалпына келтіру 
шаралары.   + 
D) Жердің кебуі мен тұздануы, жер асты суының қорын қалпына 
келтіру.  
E) Табиғи ресурстарды қалпына келтіру, орманды кесу. 
79. Демографиялық көрсеткішке қайсысы жатады? 
A) Өсу жылдамдығы  + 
B) Өмір сүру жасы 
C) Халықтың тығыздығы 
D) Жалпы саны 
E) Өлім қарқындылығы 
80. Құнарсызданған жерлердің түпкілікті жақсартылуы қалай аталады? 
A) Минерализация 
B) Мелиорация   + 
C) Рекультивация 
D) Эрозия 
E) Дифляция 
 
 
 
 

 
 
177 
81. Каспий зонасындағы экологиялық баланстың бұзылуы себебі: 
A) Ақаба сулармен ластану 
B) Суаруға өзен суларын алу 
C) Мұнайды өңдеу және мұнаймен ластану   + 
D) Қышқыл жаңбырлар, коррозия 
E) Атомдық энергетика 
82. Қорық дегеніміз не? 
A) Шаруашылық қызметінен мүлдем алынған территориялар 
немесе акваториялардың бөліктері 
B) Жартылай қорғау режимімен сипатталатын территория 
C) Табиғатты сауықтыру және эстетикалық мақсатта қорғау үшін 
бөлінген территориялар 
D) Жеке табиғи объектілер (сарқырамалар, үңгірлер және т.б.) 
E) Адамдарды сауықтыратын жер 
83. Адамзат тіршілігне қажетті табиғи қорлар: 
A)  Шикізаттық 
B) Азық – түлік  + 
C) Орман 
D) Энергетикалық 
E) Экологиялық 
84. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың басты мақсаты? 
A) Биоалуандылықты сақтау және генетикалық қорды қорғау  + 
B) Қоршаған ортаның ластануының алдын алу жұмыстарын 
ұйымдастыру 
C) Ғылыми –зерттеу жұмыстарын тереңнен жүргізу 
D) Қошаған табиғи ортаны қорғау 
E) Туристік – рекреациялық қызметтерді ұйымдастыру 
85. Табиғатты қорғау дегеніміз: 
A) Тазалығыш аппараттарды қолдана отырып қошаған ортаны 
қорғау 
B)  Қоршаған ортаны ластанудан қорғауға арналған жұмыстар 
жиынтығы  + 
C) Экологиялық системада тепе – теңдікті сақтау 
D) Биосфера мен атмосфераны ластанудан қорғау 
E) Қоршаған ортаның тазалығын айтамыз 
 
 
 

 
178
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
86. Биосфераны ластаушы химиялық заттарға жатады:  
A) Мутагендер 
B) Қоқыстар 
C) Кір сулар 
D) Азотты қалдықтар + 
E) Күл 
87. Атмосфераны қорғаудың әлеуметтік нәтижелері? 
A) Табиғи ортаның тазаруы 
B) Халықтың денсаулығының жақсаруы + 
C) Таиғи ортаға зиянның азаюы 
D) Өндіріс шығындарының қысқаруы 
E) Атмосфера қорғау шығындарының үнемі 
88.Экология термині бірінші рет қай жылы енгізілген ? 
A) 1805 
B) 1700 
C) 1866 + 
D) 1952 
 E) 1929 
89.Қайсысы климаттық факторға жатады? 
А) механикалық құрам 
B) атмосфералық қысым + 
C) сулы ортаның тұздылығы 
D) сутекті орта  
E) тығыздық 
90.Өсімдік өсуіне әр түрлі факторлардың әсерін зеттеуде минимум 
заңын кім ашты? 
A)  Ю.Либих  + 
B) В.Шельфорд 
C) В.Радкевич 
D) Ю.Одум 
E) В.Вернадский 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
179 
91.Белгілі бір географиялық  территорияда тіршілік етуге бейімделген, 
генетикалық шығу тегі бір, бір түрге жататын особьтардың жиынтығы 
қалай аталады? 
A) биоценоз 
B) түр 
C) демография 
D) популяция + 
E) бірлестік 
92.Қоршаған ортаның химиялық ластануы: 
A) Ауыр металдар,пестицидтер,пластмасса + 
B) Жылулық,шу, радиоактивті,электромагнитті 
C) биогенді,микробиологиялық, гендік инженерия 
D) жылулық, микробиологиялық 
E) ауыр металдар, гендік инженерия 
93. Су қоймаларын ластаушы заттар қалай ажыратылады? 
A)  табиғи,антропогендік 
B) жергілікті,аймақтық,әлемдік 
C) радиоактивті,жылулық 
D)химиялық,биологиялық,физикалық + 
E) жергілікті,радиоактивті 
94.ҚР-ғы  шөлденген жер ауданы қанша пайызды құрайды? 
A) 50 пайыз  
B) 60 пайыздан  жоғары  + 
C)  75 пайыз  
D)  35 пайыз  
E)30 пайыз  
95.Семей ядролық  сынақ полигоны – бұл қандай зона: 
A) химиялық 
B) ауыр металдармен ластану 
C) токсинді ластану 
D)өнеркәсіптік кәсіпорындардың ақаба сулармен ластануы 
E) радиоактивті  + 
 
 
 
 
 
 

 
180
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
96.Биосфера қандай кеңістікті қамтиды? 
A) стратосфера мен гидросфераны 
B) бүкіл гидросфера мен литосфераның жоғарғы қабаты  
C)  атмосфераның төменгі,бүкіл гидросфера мен литосфераның 
жоғарғы қабаты + 
D) атмосфераның төменгі қабаы 
E) тропосфераны 
97.Қазақстан дүние жүзі бойынша қандай пайдалы қазбалар жөнінен 
бірінші орында тұр? 
A) мыс 
B) вольфрам,қорғасын,барий  + 
C) темір,мырыш,мыс локалдыт 
D) алтын, күміс,платина 
E) мұнай, газ  
98. «Қызыл кітап» туралы пікірді қалыптастырған алғашқы ағылшан 
табиғат зерттеушісі  
A) Э. Геккель 
B)  П.Скотт + 
C) Г.Крутцен 
D) Р.Смит 
E) В.Вернадский 
99. Халықаралық « Қызыл Кітаптың» алғашқы басылымы жарық 
көрген жыл: 
A) 1963 + 
B) 2005 
C) 2000 
D) 1978 
E) 1984 
100.Негізгі парникті газға қандай газ жатады? 
A) көмір қышқыл газы +                 
B) күкірт диоксиді 
C) көміртегі (ІІ) тотығы 
D) озон 
E) метан 
ыр металдар, гендік инженерия 
 
 
 

 
 
181 
101.Тұман бөлшектері қандай сүзгіште тазаланады? 
A) электросүзгіште + 
B) химиялық газды тазарту 
C) ылғалды шаңұстағышта 
D) құрғақ шаңұстағышта 
E) термиялық жолмен 
102.Табиғи ресурстарды кешенді пайдалану: 
A) ұтымды пайдалану 
B) табиғи ресурстарын қорғау 
C) басым түрлерді пайдалану 
D) барлық түрлерін біркелкі пайдалану 
E) пайдалы қасиеттерін табиғатқа зиян келтірмей пайдалану  + 
103. Тірі органимздердің  бір – бірімен  және  олардың қоршаған 
ортамен  байланысын зерттейтін ғылым: 
А)  адам экологиясы 
В) анатомия 
С) нооэкология 
D)  экология + 
Е) биология 
104. «Экология» термині  қай  ғалымның есімімен байланысты? 
А)  Э. Геккель + 
В) В.Н. Сукачев 
С) Ю. Либих 
D)  К. Мебиус 
Е) В.И. Вернадский 
105. «Табиғатта барлығы бір – бірімен байланысты – табиғат 
барлығынан жақсы біледі» - заңын кім ашты? 
А) Шварц 
В) Зюсс 
С) Либих 
D)  Коммонер + 
Е) Олли 
 
 
 

 
182
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
106. Қай  атмосфера қабатында атмосфералық ауаның 84%  бар? 
А)  Мезосфера. 
В)  Ионосфера . 
С) Магнитосфера  
D)  Стратосфера +  
Е) Тропосфера  
107. Жер бетінің  тіршілік ету аймағын «биосфера» термині деп 
қарастырған ғалымды атаңыз:  
А)  Ю. Одум 
  В) В.И. Вернадский  
  С)  Э. Зюсс  + 
  D)  Э. Геккель  
  Е ) В.В. Докучаев 
108. «Үлкен экология» терминін ғылымға енгізген кім?  
А)  Б. Коммонер 
В)  М. Будыко + 
С) В. Вернадский 
D)  Н. Вавилов 
Е) Н. Реймерс 
109. Озон қабатының  маңызы қандай? 
А)  атмосферадағы зиянды қалдықтарды сіңіруі 
В) ультракүлгін сәулелерді сіңіру + 
С) планетаның  оттегімен байытылуы 
D)  метеоридтерден қорғау  
Е) инфрақызыл сәулелерді сіңіру 
110. Бір тіршілік иесінің  екінші тіршілік иесін жоюға  бағытталған 
әрекеті қарым – қатынастың қай түрінде жатады? 
А)  арамтамақтық 
В) бәсекелестік  
С) жыртқыштық  + 
D)  коменсализм 
Е) симбиоз 
 
 
 

 
 
183 
111. Озон қабатының қалындығы қанша? 
А)  2-3 м. 
В) 2-3 км. 
С) 10 км. 
D)  10м. 
Е) 2-3 мм.+ 
112. Қалдық суды биологиялық тазалығында не  қолданылады? 
А)  Адсорбер. 
В) Аэротенк. + 
С) Катионит. 
D)  Абсорбенттер. 
Е) Нейтрализатор. 
113. Халықаралық байланыс деңгейінде  орындалатын мониторинг:  
А)  Глобальды.+ 
В) Локальды. 
С)  Ұлттық. 
D)  Аумақтық. 
Е) Болжамдық. 
114. Саналы адамдық қызметтер дамудың басты факторы ретінде  
анықталатын табиғат пен қоғамның  өзара қарым- қатынасының 
саласы: 
А)  Ноосфера  + 
В) Биогеоценоз 
С) Урбаносфера 
D)  Геосфера  
Е) Экосфера 
115. ЮНЕСКО –ның «биосфералық қорық» статусын алған 
Қазақстандағы алғашқы қорық:  
А)  Ақсу – Жабағылы + 
В)  Марқакөл 
С) Наурызым 
D)  Қаратау 
Е) Үстүрт 
 
 
 
 
 

 
184
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
116. Өзі үшін қолайлы  экологиялық факторлар  шамасының  
ауытқуына ағзаның  төзу қабілеті қалай аталады? 
А)  Минимум заңы  
В) Толеранттық заңы + 
С) Гаузе теоремасы 
D)  Экологиялық корреляция заңы  
Е) Максимум заңы 
117. Қалдық сулар иісін жою процесі қалай аталады?  
А)  Кристаллизация. 
В) Флотация. 
С) Дезодорация.+ 
D)  Коагуляция. 
Е) Сорбция. 
118. Тіршіліктің  жалпы даму  заңдылықтарын зерттейтін экологияның 
саласы:  
А)  инженерлік экология  
В) практикалық экология  
С) теориялық экология + 
D)  кеңістіктік  экология  
Е) қолданбалы экология 
119. Атмосфераның  ең төмеңгі қабаты: 
А)  Мезосфера  
В)  Стратосфера  
С)  Тропосфера + 
D)  Ионосфера  
Е)  Озон қабаты 
120. Бұзылған жерлерді  қалпына  келтіру процесі: 
А)  Мелиорация  
В)  Рекультивация  + 
С)  Эрозия  
D)  Гумификация  
Е)  Жер кадастары  
 
 
 
 
 

 
 
185 
121. ҚР- ғы  қоршаған ортаны ең көп ластайтын өнеркәсіп салаларын 
атаңыз: 
А)  Химия   
В)  Машина - құрылыс  
С)  Тамақ 
D)  Қара және түсті металлургия + 
Е)  Құрылыс материалдары   
122. Төмендегі аталған факторлардың  қайсысы жасанды  ластану 
көздеріне  жатады?  
А)  вулкандер  
В)  автомобильдердің  газдары, смог + 
С)  радиация  
D)   шаңды  дауылдар  
Е)  жер сілкіну  
123. Барсакелмес қорығы  қайда  орналасқан? 
А)  Павлодар облысында  
В)  Атырау облысы  
С)  Шымкент облысы  
D)  Арал теңізі  +  
Е)  Таулы Алтайда  
124.  В.И. Вернадский бөліп қарастырған бірінші  функциясы қалай 
аталады? 
А)   концентрлік  
В)  тотығы – тотықсыздану  
С)  адамдардың  іс -әрекеттері   
D)   газды  + 
Е)  биохимиялық 
125. Климаттың  ғаламдық жылынуына  алып келетін парникті газ 
негізі  
А) Азот нитраты  
В) Фреондар 
С) Күкірт диоксиді   
D) Күкіртті ангидридтер 
Е)  Көміртегі диоксиді + 
 
 
 
 

 
186
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
126. Адам  денсаулығына зиянды әсер ететін факторлар арасында  1- 
орында  тұр:  
А)  әртүрлі ластаушы  заттар + 
В)  қоршаған орта  
С)  тұқым қуалайтын аурулар   
D)  өмір сүру  салты   
Е) психологиялық және  әлеуметтік жағдай 
127. Өндірістік қалдықтар  тасталу  режиміне  байланысты  қалай  
бөлінеді? 
А) Периодтық  және  периодтық емес. + 
В) Қыздырылған және  суытылған. 
С) Тазаланбай тасталынатын.   
D) Тазаланып тасталынатын.   
Е) Ұйымдастырылған және  ұйымдастырылмаған. 
128. Өсімдік өсуіне әр түрлі  факторлардың  әсерін зерттеуде  минимум 
заңын кім ашты? 
A) В.Вернадский   
B) В. Радкевич 
C) В. Шельфорд 
D) Ю. Либих  + 
E) Ю. Одум 
129. 1935 ж. Алғаш рет «Экожүйе»  түсінігін ұсынды:  
A)  А. Тенсли  + 
B)  Э. Геккель  
C)  К.Мебиус 
D)  Д.Н. Докучаев  
E) С. Форбс 
130. Организмдермен олардың  тікелей ортасы арасындағы  биогенді  
заттардың  айтарлықтай  аз, бірақ белсенді тікелей алмасуы  қандай 
қорға жатады? 
A) Экологиялық қор  
B) Алмасу қоры  + 
C) Резервті қор  
D) Табиғи қор  
E) Биологиялық қор 
 
 
 

 
 
187 
131. Табиғаттағы заттардың  үлкен айналымы:  
A) Химиялық айналым 
B) Биогенді элементтердің айналымы 
C) Биогеохимиялық  
D) Геологиялық   + 
E) Биологиялық 
132. Биосфера ілімінің негізін қалаған ғалым: 
A) Ю. Либих  
B) В.Н. Сукачев  
C) В.И. Вернадский   + 
D) К. Мебиус  
E) В. Шелфорд 
133. Парниктік эффект негізінен қандай заттың  атмосфераға  
шығарылуынан болады? 
A) Гелий  
B) Аргон  
C) Көмірқышқыл газы  + 
D) Күкіртсутек   
E) Хлорсутек  
134. Таралу масштабына байланысты атмосфера ластануының жіктелуі: 
A) Табиғи, антропогендік  
B) Химиялық, биологиялық 
C) Физикалық, механикалық 
D) Жергілікті, аймақтық, әлемдік    + 
E) Табиғи, жергілікті, әлемдік 
135. Организмге улы  заттардың  әсерін зерттейтін ғылым:  
A) Токсикология.  + 
B)  Экология. 
C) Биология 
D) Жалпы химия 
E)  Зоология 
 
 
 
 
 
 
 

 
188
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
136. ҚР- ның  экологиялық жағдайдың  төмендеуі, табиғи ортаның  
деградациялау үрдісі келесі әлеуметтік мәселенің пайда  болуына  алып 
келді: 
A) Қала   тұрғындары  санының артуы мен қаланың өсуі 
B)  Шөлдені, же эрозиясы  
C) Атмосфералық ауа, ауыз су сапасының  төмендеуі 
D) Халықтың ауруы мен өлімінің  жоғарылауы + 
E)  Радиоактивті  қалдықтарды  көму  
137. Туылу  саны  өлім – жітім санымен шамамен теңелсе популяция 
қалай  аталады? 
A) Өскен  
B) Орын басқан 
C) Қысқарған 
D) Жаңарған 
E) Тұрақты + 
D) Биоалуандылықты сақтау және генетикалық қорды қорғау  + 
E) Ғылыми-зерттеу жұмыстарын тереңнен жүргізу 
138. Табиғатты қорғау дегеніміз: 
А) Қоршаған ортаны ластаудан қорғауға арналған жұмыстар 
жиынтығы  + 
B) Биосфера мен атмосфераны ластаудан қорғау 
C) Экологиялық системада тепе-теңдікті  сақтау 
D) Қоршаған ортаның тазалығын айтамыз 
E) Тазалағыш аппаратты қолдана отырып қоршаған ортаны 
қорғау 
139. Шағын аймақтық климат қалай аталады? 
A) Атмосфера 
B) Рельеф 
C) Микроклимат + 
D) Температура 
E) жел 
140. Атмосфераны қорғаудың әлеуметтік нәтижелері 
А) Өндіріс шығындарының қысқапуы 
B) Табиғи ортаның тазаруы 
C) Табиғи ортаға зиянның азаюы 
D) Атмосфера қорғау шығындарының үнемі 
E) Халықтың денсаулығының жақсаруы + 

 
 
189 
141.Қорықтың ұйымдастырылуын қандай экологиялық факторға 
жатқызуға болады? 
A) биотикалық 
B) абиотикалық және антропогендік 
C) антропогендік + 
D) абиотикалық 
E) биотикалық және антропогендік 
142.В.И.Вернадскийдің бөліп қарастырған 1-ші функциясы қалай 
аталады? 
A) тотығу-тотықсыздану 
B) биохимиялық 
C) адамдардың биогеохимиялық іс-әрекеті 
D) концентрлік 
E) газды + 
143. Биосфераға антропогендік әсер : 
A)   қоршаған ортаға  физикалық, химиялық және  антрпогендік  
өзгерістер келтірмейтін адамдардың  экономикалық, әскери, 
рекреациялық  және  мәдени қажетін  жүзеге асырмайтын іс- 
әрекеттер 
B) қоршаған ортаға физикалық, химиялық  және антропогендік 
өзгерістер келтірмейтін адамдардың  экономикалық, әскери, 
рекреациялық  және мәдени қажетін жүзеге асыруға байланысты 
іс- әрекеттер 
C) қоршаған ортаға физикалық, химиялық  және антропогендік 
өзгерістер келтіретін  адамдардың  экономикалық, әскери,  
рекреациялық  және  мәдени қажетін жүзеге асыруға  байланысты  
іс - әрекеттер+ 
 D) адамдардың экономикалық, әскери, рекреациялық  және  
мәдени қажетін қанағаттандырмайтын іс- әрекеттер 
 E) қоршаған ортаға физикалық, химиялық және  антропогендік 
өзгерістер келтіретін адамдардың экономикалық,  әскери, 
рекреациялық және  мәдени қажетін жүзеге асырмайтын іс -
әрекеттер   
144. Ғаламдық экологияның  зерттеу нысаны 
A) Ағза қауымдастығы  
B)  Әлеуметтік  орта  
C) Биосфера   + 
D) Адам және  оның  популяциялары   
E)  Ағзалар түрі мен даралары  

 
190
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
145. Жер бетінің  тіршілік  ету  аймағын «биосфера» термині  деп 
қарастырған ғалымды атаңыз: 
A) Ю. Одум 
B)  Э. Геккель 
C) В.И. Вернадский   
D) В.В. Докучаев    
E)  Э. Зюсс + 
146.ҚР-ғы  шөлденген жер ауданы қанша пайызды құрайды? 
A) 30 пайыз  
B) 60 пайыздан  жоғары  + 
C)  50 пайыз  
D)  75 пайыз  
 E) 35 пайыз  
147.Семей ядролық  сынақ полигоны – бұл қандай зона: 
A) ауыр металдармен ластану 
B) токсинді ластану 
C) химиялық 
D) радиоактивті  + 
E) өнеркәсіптік кәсіпорындардың ақаба сулармен ластануы 
148. Тірі ағза сыртқы ортамен биотикалық және абиотикалық қарым-
қатынасын Ч.Дарвин қалай атады? 
A) мутация 
B)   мониторинг 
C) тіршілік үшін күрес + 
D) аменсализм 
 E) мутация 
149. Тропосфераның  жоғары шетінен жоғары қарай 50 км дейінгі 
орналасқан атмосфера аймағы:  
A) Мезосфера. 
B) Стратосфера.+ 
C) Литосфера.    
D) Гидросфера.   
E) Тропосфера. 
 
 
 
 
 

 
 
191 
150. Табиғи судың  сапасы келесі  көрсеткіштермен бағаланады: 
A) Физикалық, химиялық, санитарлық- биологиялық.+ 
B) Санитарлық- биологиялық ластануына байланысты.   
C) Химикалық ластану арқылы болжамдау.   
D) Физикалық ластану арқылы болжамдау.   
E)  Физика- химиялық ластану көрсеткіші. 
151. Тазарту белгісі бойынша  өндірістік  қалдықтар келесілерге 
бөлінеді:  
A) Ыстық және салқын.  
B) Тазартуға жіберілмейтін,  тазартуға жіберілетін .+ 
C) Ұйымдастырылған және  ұйымдастырылмаған.    
D)Тазартудан соң  шығаралатын.    
E) Периодтты  және периодсыз. 
152. Экологиялық төзімді түрлер қалай аталады?  
A)  эврибионтты + 
B)   эвритермді 
C)  стенофагты   
D)  стенобионтты 
E)  стенотермді  
153. Тұман бөлшектері қандай  сүзгіште тазаланады? 
A) Электро сүзгіште  + 
B) Термиялық жолмен 
C) Құрғақ шаңұстағышта.    
D) Химиялық газды тазарту.     
E) Ылғалды шаңұстағышта. 
154. Табиғи  ресурстарды  кешенді  пайдалану:  
A) Барлық түрлерін біркелкі пайдалану. 
B) Ұтымды пайдалану.   
C) Табиғат ресурстарын қорғау.    
D) Пайдалы қасиеттерін табиғатқа зиян келтірмей пайдалану.  + 
E) Басым түрлерді пайдалану.  
155. Шіріген өсімдіктермен қоректенетін организмдер: 
A) зоофагтар 
B) автотрофты 
C) полифагтар 
D) фитофагтар 
E) детритофагтар + 

 
192
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
156.  Биологиялық  жүйелердің  өзгерістерге  қарсы  тұруы  және 
қасиеттердің тұрақтылығын сақтау қабілеті: 
A) Агротенк 
B) Адгезия 
C) Сукцессия 
D) Адаптация 
E) Гомеостаз+ 
157.  Озон  қабаты  –  биосфера  тіршілігінің  қажетті  жағдайы,  өйткені 
озон қабаты: 
A) космостық сәуленің нәтижесінде қалыптасады 
B) өсімдіктердің тіршілік етуіне әсер етеді 
C) күн радиациясының кірісін ұлғайтады 
D) атмосфераның ластануына тосқауыл қояды 
E) ультракүлгін сәулелердің өтуіне тосқауыл болады  + 
158. Судың санитарлы-биологиялық көрсеткіштеріне жатады: 
A) Түсі, коли-индекс 
B) Коли-титр, коли-индекс, виркстар, бактериялар+ 
C) Тұз құрамы, рН 
D) Коли-титр, иіс, түсі, тұз құрамы, рН 
159. Бұзылған жерлерді қалпына келтіру процесі: 
A) Жер кадастары 
B) Мелиорация 
C) Рекультивация + 
D) Эрозия 
E) Гумификация 
160. Адам популяцияларының саны мен тығыздығының артуы арқылы 
қалалардың өсуі мен дамуын атайды? 
A) урбанизация+ 
B) анропогенез 
C) антропогенді стресс 
D) биоалуантүрлілік 
E) антропогенді қысым 
 
 
 

 
 
193 
161. «Үлкен экология» терминін ғылымға енгізген кім? 
A) Н. Вавилов 
B) М. Будыко + 
C) В. Вернадский  
D) Н. Реймерс 
E) Б. Коммонер  
162.  Ақтау  қаласында  АЭС-ң  базасында  теңіз  суын  тұщыландыратын 
завод қай жылы  іске қосылады? 
A) 1955 ж. 
B) 1983 ж. 
C) 1966 ж. 
D) 1981 ж.+ 
E) 1973 ж. 
163. Озон қабатының маңызы қандай? 
A) метеоридтерден қорғау 
B) атмосферадағы зиянды қалдықтарды сіңіру 
C) инфрақызыл сәулелерді сіңіру 
D) планетаның оттегімен байытылуы 
E) ультракүлгін сәулелерді сіңіру + 
164.  Адамның  қызметінің  нәтижесінде  туындаған  фактор  қалай 
аталады? 
A) Шектеуші 
B) Эколгиялық 
C) Абиотикалық 
D) Антропогендік + 
E) Биотикалық 
165.  Зат  және  энергия  айналымы  жүретін,  барлық  организмдер  бірге 
қызмет  ететін,  бір-бірімен  және   қоршаған  ортамен  әрекеттесетін  орта 
келесідей аталады: 
A) Ареал 
B) Экологиялық ниша 
C) Экологиялық жүйе + 
D) Биоценоз 
E) Биогоценоз 
 
 
 
 

 
194
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
166. Атмосфералық ауаның химиялық құрамы:  
A) 50% азот, 27.25% оттегі, 1.2% аргон 
B) 24% азот, 52% оттегі, 2.6% аргон 
C) 21% азот, 79% оттегі 
D) 78.08% азот, 20.94% оттегі 0.93% аргон + 
E) 65% азот, 14% оттегі, 0.03% аргон 
167. Тазалаудың электрохимялық әдісі нені қолдпнуға негізделген? 
A) Аниониттер мен катиониттерді 
B) Электр тогын + 
C) Аниониттерді 
D) Катиониттерді 
E) Әк сүтін 
168. Су ресурстарын тікелей реттеудің көп тараған түрі: 
A) Су қоймаларын салу  + 
B) Сорғыштар көмегімен су алу 
C) Каналды салу 
D) Өзен ағынын аудару 
E) Еріген ағынды жинақтау 
169.Саналы  адамдық  қызметтер  дамудың  басты  факторы  ретінде 
анықталатын табиғат пен қоғамның өзара қарым-қатынасының саласы: 
A) Экосфера 
B) Ноосфера + 
C) Геосфера 
D) Биогеоценоз 
E) Урбаносфера 
170.ЮНЕСКО-ның 
«биосфералық 
қорық» 
статусын 
алған 
Қазақстандағы алғашқы қорық: 
A) Қаратау 
B) Марқакөл 
C) Ақсу-Жабағылы + 
D) Наурызым 
E) Үстірт 
 
 
 
 
 
 

 
 
195 
171.  Жаратылыстану  ғылымында  экологиялық  көзқарастың  қалыптасу 
кезеңдері: 
A) ІХ-Х ғ 
B) ХVIII-XIX ғ + 
C) V-VІ ғ 
D) Х-ХІІ ғ 
E) VII-VIII ғ 
172.Экологиялық валенттілігі төмен түрлер қалай аталады? 
A) эврибионтты 
B) стенотермді 
C) стенобионтты + 
D) эвритермді 
E) стенофагты 
173.Биосфераны ластаушы химиялық заттарға жатады: 
A) азотты қалдықтар + 
B) күл 
C) кір сулар 
D) қоқыстар 
E) мутагендер 
174. Дайын органикалық заттармен қоректенетін  ағзаларды қалай 
атайды? 
A) фитофагтар  
B) автотрофтар  
C) хемотрофтар  
D) фототрофтар  
E) гетеротрофтар + 
175. Популяция түсінігіне  қандай анықтама беруге болады? 
A) Белгілі бір қатал жағдайда өмір сүруші ағзалар 
B) Дайын органикалық заттармен қоректенетін ағзалар  
C) Біркелкі жағдайда мекендейтін,  ұрпақтан ұрпаққа белгілі бір  
кеңістікті жайлаған, ортақ генофоны болатын  таралым 
түрлерінің жиынтығы  + 
D) Әртүрлі жағдайда  (ортада ) өмір сүре алатын ағзалар 
E) Жалпы таралу аймағына сай  біріккен тірі ағзалар жинағы  
 
 
 

 
196
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
176. Белгілі бір территорияны  қамтитын және жалпы  генофонды  
иеленетін  бір түр особьтарының жиынтығы? 
A)Ареал 
B) Экожүйе 
C) Биоценоз 
D) Гомеостаз 
E) Популяция  + 
177. Организм таралу шегі немесе  облысы дегеніміз? 
A) Популяция  
B) Экологиялық ниша  
C) Ареал  + 
D) Экологиялық фактор 
E)  Зоогенді фактор 
178.Берілген нұсқалардың қайсысы  паразитизмге мысал бола алады? 
A) бит, кене, саңырауқұлақ + 
B) шаян мен актиния 
C) шыршалы орманды қайың 
D) балдырлар 
E) қына  
179. Экожүйе келесі құрамдас бөліктерден тұрады: бейорганикалық 
заттар, органикалық қосылыстар, климаттық режим, продуценттер, 
консументтер, редуценттер.  Осылардың қайсыларын абиотикалық  
компонентке  (құрамғA) жатқызуға болады? 
A) Бейорганикалық және органикалық заттар  
B) Редуценттер және бейорганикалық заттар 
C) Бейорганикалық заттар және  климаттық режим + 
D) Климаттық режим, бейорганикалық және органикалық заттар  
E) Климаттық режим және органикалық заттар 
180. Ноосфера ілімін қалаған? 
A) Э.Геккель 
B) Э.Зюсс 
C) В. Формозов 
D) В.И.Вернадский + 
E) Ч.Дарвин 
 
 
 
 

 
 
197 
181. Парниктік эффект»  бұл? 
A)Жердің климатының сууы 
B) СО
2
- ң ауада көбеюі + 
C) Ауадағы оттекті баланстың бұзылуы  
D) Оттегінің атмосферадағы мөлшерінің азаюы 
E) Ауадағы СО-ң  көбеюі 
182. ҚР-ғы  қоршаған ордтаны ең көп ластайтын  өнеркәсіп салаларын  
атаңыз? 
A)Химия 
B) Қара және түсті металлургия + 
C) Машина-құрылыс 
D) Тамақ 
E) Құрылыс материалдары 
183. Төмендегі аталған факторлардың қайсысы жасанды ластану  
көздеріне  жатады? 
A) автомобильдердің газдары, смог+ 
B) радиация 
C) шаңды дауылдар 
D) жер сілкіну 
Е) вулкандар 
184.  Қазақстан Республикасында орнықты  (тұрақты) даму 
тұжырымдамасы қай жылы қабылданды? 
A)1994 
B)1995 
C)2005 
D)2000 
E)1997 + 
185. Жарық сүйгіш өсімдіктердің  түрлері қалай аталады? 
A)гидрофиттер 
B) гигрофиттер 
C) ксерофиттер 
D) гелиофиттер + 
E) сциофиттер 
 
 
 
 
 

 
198
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
186. Симбиоз-бұл: 
A) жануарлардың өсімдік  тұқымдарын таратуы  
B) популяцияның бірлесіп өмір сүруі 
C) нейтралды қатынас 
D) бірлестік 
E) ағзалардың селбесіп тіршілік етуі + 
187. Эрозия- бұл: 
A) радиоактивті  ластану 
B) орман төсенішінің түзілуі 
C) топырақтағы минералды  заттардың түзілуі  
D) топырақтың беткі құнарлы  қабатының жойылуы + 
E) қарашіріктің минералдануы  
188. Тұрғын мекендер үшін суды пайдалану  нормасының өлшем 
бірлігі? 
A) м
3
/жыл 
B) м
3
/мин 
C) л/тәул + 
D)м
3
 тәул 
E) л/жыл 
189. Планета су қорлары мынадан құралады: 
A) мұздықтар, атмосфералық ылғалдылық 
B) жер ылғалдылығынан, беткі сулардан 
C) жер асты бұлақтар, теңіздер, мұхиттар, өзен, су қоймалары. 
D) жердің беткі, асты сулары,  мұздықтар, атмосфераның  және 
жердің ылғалдылығынан + 
E) теңіз, өзен, су қоймалары 
190. Биосфераның абиотикалық  бөлігі – бұл: 
A) Топырық, су, ауа ортасы + 
B) Гидробионтті  су ортасы 
C) Микроағзалармен  байытылған топырақ түрі 
D) Тропосфера және страторфера  
E) Топырақ, жер беті жануарлары 
 
 
 
 
 

 
 
199 
191. Адам денсаулығына зиянды әсер ететін  факторлар арасында  1-
орында тұр: 
A) қоршаған орта 
B) әртүрлі ластаушы заттар + 
C) өмір сүру салты 
D) тұқым қуалайтын аурулар 
E) психологиялық және әлеументтік жағдай 
192. Өндірістік қалдықтар  тасталу режиміне байланысты  қалай 
бөлінеді? 
A) Ұйымдастырылған және ұйымдастырылмаған 
B) Тазаланбай тасталынатын 
C) Қыздырылған және суытылған 
D) Периодтық және периодтық емес + 
E) Тазаланып тасталынатын 
193. Биожүйе өнімінің  көп немесе аз болуы  олардың аз мөлшерде  
пайдаланатын заттарының  жеткіліксіз болуына да байланысты. Бұл заң 
қалай аталады? 
A) Шредингер заңы 
B) Вериадский заңы 
C) Гаузе заңы 
D) Минимум заңы + 
Е) Толеранттық заң  
194. Негізгі парниктік газға қандай  газ жатады? 
A) көміртегі  (II) тотығы 
B) метан 
C) озон 
D) күкірт диоксиді 
E) көмір қышқыл газы + 
195. Тұрмыста пайдалануда болған  сарқынды сулар  құрамында 
мыналар  болады: 
A) Сутегі периоксиді 
B) Фенаминдер, беттік активті заттар (ПАB), микроорганизмдер, 
қара және түсті металлургия өнімдері.+ 
C) Тас, құм, топырақ 
D) Тұз қышқылы 
E) Жауын-шашын сулары 
 
 

 
200
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
196. Әртүрлі денелердің бетінің жарықты шағылыстыру қабілеті қалай 
аталады?  
A) Альбедо + 
B) Тотықтыру  
C) Тотықсыздандыру  
D) Биолюминесценция  
197. Шіріген өсімдіктермен қоректенетін организмдер: 
A) Полифагтар 
B) Зоофагтар  
C) Автотрофты  
D) Детритофагтар + 
198.Киото хаттамасы қай жылы қабылданды? 
А) 2000ж 
В)2005ж 
С)1997ж+ 
Д)1994ж 
199. «Демографиялық жарылыс» дегеніміз не? 
А) Халықтың шектен тыс көбеюі+ 
В) Халықтың шектен тыс азаюы 
С) Халықтың  қоныстануы 
Д) Халықтың табиғи өсімі 
200. Йоханнесбургта қай жылы халықаралық кездесу болды? 
А) 2002ж+ 
В)2000ж 
С)1999ж 
Д)2010 

жүктеу/скачать 11,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: