Принциптердің жүйелілігі мен дәйектілігі

Принциптің жүйелілігінің маңызы, сабақтан сабаққа дейінгі оқушылардың мектепте күннен күйге алған жекелеген білімдері, белгелі логиқалық жүйеге әкелуі мүмкін болғандығында. Бұл мағынада принцип жүйелілігі логиқалық дидактиқалық принцип болып табылады.

Оқу барысында принцип жүйелілігін жеткізу-бұл, бәрінен бұрын, сабақта жүйелі білімге бағытталған жұмысты атқару.

Жәй логиқалық операцияның бірі-білім жүйелілігін іске асыру арқылы, топтастыру болып табылады. Бұл логикалық операция, көбірек маңызды белгілерге сай, берілген заттардың түріне тән және басқа заттар түрінен ерекше, пәндерді сыныптарға топтастырудан тұрады. Сонымен бірге әр сынып жүйеде өзінің тұрғылықты орны бар және сонымен қатар сынып тармақтарына бөлінеді.

Топтастыру негізіне салыстыру қызмет етеді-шындығында заттар мен құбылыстардың ұқсастығы мен айырмашылығынан тұратын, логикалық операция.

Салыстыру нәтижесінде дұрыс қорытынды алу үшін, ен болмағанда екі жағдайды ұстау керек:

1. 
   Басты, маңызды мағынасы бар белгілеріне қарап, заттарды салыстыру керек:
   
2. 
   Шындығында қоршаған заттар мен құбылыстардың бір-бірімен байланысын көрсететін, тек осындай түсініктерді салыстыруға болады.
   

Оқу барысында принциптің жүйелілігін жеткізу-оқушыларға оқу материалдарын белгілі бір жүйеде жеткізу болып табылады.

Қазіргі мектепте білім оқушыларға дидактикалық жүйеде жеткізіледі,ғылыми жүйеге қарсы емес, бірақ, сонымен қатар оған тепе-тең емес. Оқушыларға білімді дидактикалық жүйеде жеткізу,мұғалімді оқылатын оқу материалдар арасындағы белгілі дидактикалық байланысты анықтауды жүктейді. Бұл байланыстар әртүрлі. Қабылдау байланысы, немесе мынандай байланыстар,кез-келген жаңа материалдың алдында оқылған материалға сүйене байланысы қисынды. Қабылдау байланысы материалдарын оқытуда анықталады.

Перспективалық байланыс, немесе байланыс, жаңа материал негізі дайындалғанда, келесі матералды оқу мен қабылдауға қисынды негізді құрады. Перспективалық байланыс, қабылдау байланысы сияқты, курс ішінде оқу материалын оқылуын белгілейді.

Сонымен, оқу жүйесінде, принцип жүйелілігін тарату-бұл сабақта жүйелі білімге бағытталған жұмысты атқару, оқу материалын белгілі бір дидактикалық жүйеде беру, оқытылатын білім жағының дидактикалық байланысын табу.

Дәйектілік, оқушының таным қызметінде келесі бөлімді үйренудегі бұрынғы өткеннен шығатын,соған сүйенетін және келесі сатыға дайындайтын қисынды негізді болжайды.

Жүйелілік пен дәйектіліктің оқыту мағынасы мұгалім мен оқушы қызметін сай талаптармен толықтырады. Мұғалімнен қатан жүйелілік пен дәйектілікті талап етеді және сабақтың құрылуының дәйектілігі, білім беру, қайталау бекіту және оқылған материалдарды тексеру мағынасы, оқушылар оқу барысында жүйелі жұмысқа дағдылануы керек.

Жүйелілік пен дәйектілік білім игеруде қабылдауды жүзеге асыруды болжайды. Әр сабақта қабылдауды ұстану керек, әр бөлімді оқу кезінде немесе бағдарлама тақырыбында, бір оқу жылынан келесіге өткенде, ең төмен оқыту сатысынан биігіне өту қабылдаудың ең басты мәні. Ең көбірек қиындықты, жалпы білім беретін мектепте төменгі сыныптарда және орта буындағы пәндік оқытудағы байланыс арасындағы қабылдау көрсетеді. Дәйектілік, оқу бағдарламасы және оқылықпен қатаң келісімдігін қамтамасыз ету керек, мұғалімнің алдағы және кейінгі оқытудың мағынасымен бөлшектеп таныстыруы, ойланып ұйымдастырылған қайталау, пәндік оқыту муғалімнің төменге сыныптың сабағына қатысуы.

Жүйелілік пен дәйектілік принциптерінде ғылыми принциптін талаптары өз бейнесін көреді. Негізгі ғылыми білім анық ықыласпен және қисынды дәйектілікпен сипатталады. Сонымен бірге білім жүйесі оларды тәжірибеде қолдану, өмірмен байланысты атқару үшін керек. Жүйелілік пен дәйектілік принциптері басқа дидактикалық принциптермен өзара тығыз байланыста.(1988 . Казанский Н.Г., Назаров Т.С., 1994. Сорокин Н.А.)