Ќазаќстан Республикасы Білім жєне Ѓылым министрлігі
Бастауыш сынып оқушыларын тәрбиелеуде қазақ халық педагогикасы сыныптада ойын түрінде ұйымдастыру
жүктеу/скачать 225,5 Kb.
|
| Бастауыш сынып оқушыларын тәрбиелеуде қазақ халық педагогикасы сыныптада ойын түрінде ұйымдастыру
Қазақ халқының сан ғасырлардан бері тәрбие жөніндегі өнегелістері ми сөздері, тұрмысы, мәдениеті, өнері, өмір тәжірибесі халық педагогикасының асыл қазынасы болып келеді. әрбір халық өзінің тарихы мен тәжірибесін жалғастыратын жас түлектерді ғасырлар бойы тәрбие әдістері мен тәсілдерін қолданып, өмір тәжірибесі сынынан өткен әдептілік, сыпайылық, адалдық, инабаттылық, іскерлік мейірімділік, қайырымдылық, еңбек сүйгіштік, үлкенді сыйлау, оған ілтипат көрсету сияқты қабілеттерді олардың бойына сіңірді. Осылардың бәрі адамзат тәрбиесінде халық педагогикасының қандай роль атқаратындығын көрсетеді. Халық педагогикасының құрамды бөліктері қазақтың ұлттық ойындары, мақал-мәтелдер, жұмбақтар, ауызша есебі т.б. ерте заманнан бастап, жас өскірімдердің ой-өрісін, зеректігін дамыту және тапқырлығы мен шешендігін анықтау үшін тәрбие құралы түрінде қолданып келеді. Ұлттық ойындар: Қазақ халқының өмір кешкен тарихында ұлттық ойындардың көптеген түрлері балалық, жеткіншектік, жас өспірімдік шақтағы балалар тәрбиесінде пайдаланылады. Ал қазіргі кезде ұлттық ойындардың көпшілігі тәлім-тәрбие саласында зор педагогикалық құралға айналды. Бүкіл халқымыздың ұзақ өмірінде өздері қызықтаған алуан ойын өнері болды. Ойын тек қана көңіл көтеру, көңілін шаттандыру ғана емес, ол өзінше ерекше қазақ халқының әлеуметтік өміріне байланысты тәрбиелік мағынасы зор жеке адамның дамып жетілуіне қалыптасуына әсер етуші факторлардың бірі болған. Қазіргі қайта өркендеу ұлттық мәдениетпен салт-сананың жаңғыру кезеңінде баспа беттерінде ұлттық ойындар туралы жазылған бірсыпыра мақалалар, құнды еңбектер пайда бола бастады. Солардың ішінде Е.Сағындықовтың ”Қазақтың ұлттық ойындары” деген кітабын атауға болады. Кітапта ұлт ойындарының шығу жолдары, мазмұны және ұйымдастырып жүргізу тәсілдері жақсы баяндалған. Оларды оқу тәрбие саласында үлгі түрінде шебер пайдаланып, бүгінгі және болашақ ұрпақтың игілігіне айналдыру қажет. Кітапта ұлт ойындары өзінің мазмұнына байланысты үш топқа бөлінген: ойын сауық, тұрмыс-салт ойындары, дене шынықтыру, спорт ойындары, оймен келетін ойындар. Ойын-сауық тұрмыс-салт ойындарының қырықтан астам түрлері бар. Олар: мысалы: ”Қалтырауық қамыр кемпір”, ”Ақ борам”, ”Күзем алу”, ”Жар-жар”, ”Қыз пәде”, ”Беташар”, ”Бастаңғы”, ”Сыйқырлы таяқ”, ”Белбеу тастау”, ”Мырыш-мырыш”, ”Есімде”, ”Балпаш тап”, ”Алтыбақан”, ”Тұзақ құру”, ”Айтыс ойыны”, ”сақина тастау ”т.б. Ұлт ойындарының бұл тобына халқымыздың өмірінде, тұрмысында қалыптасқан өнер мен білім, еңбектің түрлері, жастьар арасындағы ойын-сауықтар, халықтың мақал-мәтелдері, ұрпақтың негізгі жайттар жан-жақты түсінуіне көмектеседі. 2. Дене шынықтыру спорт ойындары қазақ халқында үлкен орын алады. Олардың саны жүзден астам. Сондықтан, ол ойынардың халық жиі қолданып келген бірнеше түрлерін атап кетуге болады: ”Ақ серек, көк серек”, ”Айгөлек”, ”Соқыр теке”, ”Жаяу жарыс”, ”Әуе таяқ” , ”Қап киіп жарысу”, ”Таспа доп”, ”Қарғымақ”, ”доп тебу”, ”Көген тартыс”, ”Бүркіт”, ”қазан доп”, ”Ақ сүйек”, ”Жаяу көкпар”, ”Орда”, ”Тартыс”, ”Қазша күрес” ”Арқан тартыс”, ”Аударыспақ”, ”Жорға жарыс”, ”Қыз қуу”, ”Теңге алу”, ”Жігіт қуу”, ”Ат үстіндегі тартыс, ”Кім жылдам”, ”Жасырынбақ” т.б. Бұл топтағы ұлттық ойындардың дене шынықтыру тәрбие саласында маңызы өте зор. Ұлт ойындарының түрлі жастарды батылдыққа, ептілікке, тапқырлыққа, қайраттылыққа еңбектенуге ұжымдық іс-әрекетіне шығармашылық ынтымақтастыққа бағдарлай білуге тәрбиелейді, олардың қабілетті жетілдіреді. Мысалы: ”Ақ сүйек” ойыны жастарды қараңғыда (түнде) бағдарлап білуге, шамамен қашықтықта айыра білуге, жылдам жүгіруге, тез табынуға үйретеді. Ал, ”Қазан доп” ойыны ұрпақты ұйымшылдыққа, ұжымшылдыққа баулиды, денсаулықтарын жақсартады, табиғи қозғалыстың әр түрлі қимыл әрекетіне жаттықтырады. Спорттық және таза ауада дене шынықтыру ойындарын тиімді етіп өткізу ұйымдастырушылардың, яғни, мұғалімдердің, тәрбиешілердің білімі деңгейіне, қабілетіне, шеберлігіне байланысты. Оймен келетін ойындар жастардың қисындық және математикалық ойындарының дамуына көмектеседі. Олардың ішінде өте күрделі ойындарға тоғыз құмалақ, шахмат, дойбы жатады. Сонымен бірге, оймен келетін ойындардың басқа да көптеген түрлері бар. Мысалы: ”Неше емшек, неше өркеш? , ”Ойлағаныңды табамын”,”Қай қолымда”, ”Үш аманат”, ”Алты қанат киіз үйге екі мысық келіп кірді” және жұмбақтар арқылы орындалатын ойындар т.б. Бұл ойындардың бәрінде ақыл-ой жетекшісі десек артық болмайды. Мұндай ойындардың жауабын үшін ойынға қатысушылар терең ойға салып, қисындылық, бірізділік принципіне сүйене отырып, шешуге болады. Ана тілі сбағында халықтың ұлттық ойындарын қолданудың түрлі жолдары бар. Ойында сабақтың басында қолдану жаңа сабаққа немесе суроматын үй тапсырмасына оқушыларды түгел қатыстыру мақсатын көздейді. Егер ойын сабақтың ортасында қолданса, онда мұғалімнің мақсаты оқушылардың көңіл күйлерін сергіту, шаршағанын ұмыттырып ерік-жігерін дамыту. Ойын сабақтың соңында болса тақырыпты бекіту не сол сабақтан алған білімді жинақтау мақсатында пайдаланылады. Бастауыш сыныптарда ойынды оқу-тәрбие процесін жетілдіру мақсатында қолданып келеді. Халықтық педагогиканың құрамы ұлттық ойындар тек балаларды алдандыру, ойнату әдісі болып қалмай, олардың жас ерекшеліктеріне сай көзқарастары мен мінез-құлқының қырағылығы мен шапқырлығының қалыптасу құрамы деп те ерекше бағаланған. Ана тілі сабағында ұлттық ойындарды пайдалану оқушылардың тапқырлығын, ептілігін, ой-өрісін жетілдірумен бірге өз халқымыздың ғасырлар бойы салт-дәстүрін, ата-мұрасын кейінгі ұрпақтарға жеткізу құрамы болып табылады. Ұлттық ойындар халық педагогикасының бір саласы болып табылады. Ол самданған ұрпақтың керегіне жарап, оларды өмірге әзірлеу қажетін өтегін, сыннан өткен сенімді тәрбие құралы. Қазақ халқы өмірге дені сау шыныққан, әділетті, өнерлі елін, жерін сүйетін азаматтар тәрбиелеу жөнінде өз ұпақтарына таусылмас мұра қалдырған. Халқымыздың ойындарға тек балаларды алаңдату, ойнату әдісі деп қарамай жас ерекшеліктеріне сай олардың көзқарастарының, мінез-құлқының, қырағылығы мен тапқырлығының қалыптасу құралы деп те ерекше бағаланады. Ұлттық ойындарды сабақта, үзілісте, сыныптан тыс жұмыстарда тиімді пайдалануға болады. Ана тілі сабағында ұлттық салт-дәстүр мазмұнды есеп ойындарды пайдалану оқушылардың тапқырлығын, ой-өрісін жетілдірумен бірге өз халқымыздың ғасырлар бойғы салт-дәстүрін ата-мұрасын кейінгі ұрпақтарға жеткізу құралы болып табылады. жүктеу/скачать 225,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|