Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі



Pdf көрінісі
бет35/200
Дата20.10.2023
өлшемі2,48 Mb.
#119854
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   200
Өзіндік
 
жұмысқа
 
арналған
 
сұрақтар
 
1.
 
Ақша
 
қызметтерінің
 
айырмашылықтарына
 
түсінік
 
беріңіз
.
 
2.
 
Монометализмнің
 
үш
 
түрін
 
атаңыз

3.
 
Ақшаның
 
қандай
 
қызметтерін
 
білесіз
?
 
4.
 
Валюта
 
қолдану
 
саласы
 
тəртібі
 
мен
 
саласына
 
қарай
 
қалай
 
бөлінеді
?
 
 
Нарық

түсінігі

түрлері

құрылымы

үлгілері
 
 
Нарықтық экономиканы тұтынушы сұраным мен техникалық прогресс 
деңгейінің дамуын реттеу арқылы нарықтық механизм басқарады. Нарық 
механизмнің құрамына баға, сұраным, ұсыным жəне бəсеке кіреді. Нарық

қоғамдық тұтыну мен өндірісті келістірудің тиімді механизмі. Сондықтан ол 
əлемдік өркениеттің басты жетістігі болып табылады. 
«Таң ғажайып» неміс экономикасының авторы, профессор Людвиг Эрхард 
«Барша жанға əлауқаттылық» (1956ж.) еңбегінде былай деген:
«Нарықтық 
шаруашылықтың кез
-
келген жоспарлы шаруашылықтан артықшылығы

ол 


~56~ 
ұлттық өнім мен ұлттық табыстың, сұраным мен ұсынымның арақатынасын 
дұрыс жолға қойып, тепе

теңдікке келтіреді».

Нарық

белгілі жүйе əрі айырбас нəтижесі мен жағдайына немесе өндіріс 
факторына қарай өндірістік қатынастарды қысқарту, шаруашылық субьектілерін 
байланыстырушы ұйым”.

Нарық
–тауар айырбасының аясы, сатушы мен сатып алушылар 
арасындағы белгілі экономикалық қатынастар жүйесінің сипаттамасы”.

Нарық
–сатушы мен сатып алушы арасындағы тауарды өткізу жайлы 
қатынастар жүйесі”.

Нарық
-
өзін
-
өзі реттеуші ұдайы өндіріс жүйесі, барлық элемент пен 
буындар төлем қабілеттілігі бар сұраным мен ұсынымның тұрақты əсерінде 
болады”.
Нарық келесідей қызметтер атқарады:
 
-
ұдайы өндіріс үрдісін үнемі қамтамасыз ететін реттеуші;
-
ұсынымның көлемі мен құрылымының жедел өзгеруі жəне оның 
сұраным төлем қабілетіне икемделуі;
-
экономикалық оқшауланған тауар өндіруші мен тұтынушылар арасын 
байланыстыратын буын;
-
экономиканың жағдайы туралы объективті ақпарат көзі (экономиканың 
айнасы);
-
тауар мен еңбектің қоғамдық маңызын анықтау жəне мойындаушы 
құрал;
-
бəсеке арқылы тиімсіз шаруашылық түрінен экономиканы сауықтыру, 
тазалау;
-
құрылымдық тұтыну, тұтынушыны табыс деңгейіне қарай рационалды 
таңдауға экономикалық мəжбүр ету;
-
өндірістік 
шығындарды 
төмендетуге, 
тауар 
өндірушілерді 
экономикалық ынталандыру жəне оларды өте қажетті қоғам аясына жұмсау;
-
тауар өндірушіні жоғары сапалы жəне жоғары еңбек өнімділігіне 
экономикалық тұрғыдан мəжбүр ету.
Нарық

күрделі экономикалық категория. Ол белгілі жəне нақты 
əлеуметтік
-
экономикалық жағдайда өмір сүреді жəне көптеген факторларға 
тəуелді:
 
меншік түрлерінің көп болуы; нарықтағы шаруашылық субъектілерінің 
қойылатын экономикалық жауапкершілікке сай жəне тəуелсіз болуы; тауар 
өндірушілер мен сауда делдалдарының бəсекестілігі;
белгісіз нарыққа өнім 
шығару; өнімге бағаны қою құқығы; қажетті инфрақұрылымның болуы.
Қазіргі нарық күрделі жүйені құрап, ол көптеген саладан жəне əртүрлі 
функционалдық жүйелер тобынан тұрып, өндіруші мен тұтынушы арасындағы 
шаруашылық байланыстарын құрайды.


~57~ 
4 кесте
-
Нарықтың жіктелуі

Ұйымдық тұрғыдағы белгісі
Құрылымдылық тұрғыдан бөлу

Территориялық
Базар, биржа, аукцион, жəрмеңке, 
аймақтық нарық, ішкі нарық, əлемдік 
нарық

Бəсекелестік сипат пен 
деңгейі тұрғысынан
Монополиялық, олигополиялық,
таза монополиялық, еркін, реттеуші

Тепе
-
теңдік деңгейі 
тұрғысынан
Баланстанған, баланстанбаған

Салалық сипаты 
тұрғысынан
Сала аралық, салалық, ішкі салалық

Тауарды бағыттау 
тұрғысынан
Азық
-
түлік, азық
-
түліктік емес,
тағамдық немесе
тағамдық емес

Заңдылыққа сай келу 
тұрғысынан
Арнайы ресми, ресми емес (көлеңкелі)

Жетілу деңгейі тұрғысынан
Дамыған нарық, қалыптасушы нарық

Нарық субъектісі 
тұрғысынан
Сатушы нарығы, тұтынушы нарығы
Нарықтық экономиканың қажетті элементтерінің
бірі инфрақұрылым 
болып табылады. Инфрақұрылым

бұл институттар (ұйымдар, фирма, 
мекемелер) жиынтығынан тұрады жəне оның мəн мағынасы нарықтың дамуы 
мен қызмет жасауы үшін қалыпты жағдай қалаптастырып қызмет көрсетеді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   200




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет