Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының Қауымдастығы с. Қ. Тұртабаев
Күрделі заттардың арнайы жолдармен ыдырап
жүктеу/скачать 1,75 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 22-сурет. Амин қышқылдарының жалпы тотығу схемасы жəне
| 6.2. Күрделі заттардың арнайы жолдармен ыдырап,
универсалды аралық өнімдерге айналуы Бұл - күрделі заттар ыдырауының бастапқы, дайындық саты- сы болып есептелінеді. Себебі бұл сатыда тағам құрамындағы ірі молекулалар ыдырап, негізгі құрылымдық белоктарға айна- лады. Мысалы, көмірсулар гексоза немесе пентозаға, липид- тер май қышқылдарына жəне глицеринге, ал белоктар 20 амин қышқылдарына дейін ыдырайды (20-сурет). Энергия алмасудың 1-ші дайындық сатысында барлық негізгі қоректік заттар ортақ аралық өнімдерге дейін ыдырайды, оларды жеке-жеке схема түрінде қарастырамыз. 153 а) Көмірсулардың пируватқа дейін тотығуы рет-ретімен жү- ретін көптеген ферментативті реакциялардан тұрады (21-сурет). 20-сурет . Катаболизмнің жəне анаболизмнің 1-ші сатысы. Сызықтар катаболикалық жəне анаболикалық жолдарды көрсетеді 21-сурет. Көмірсулардың пируватқа дейін арнайы тотығу жолдары б) Липидтер липаза арқылы глицерин мен бос май қыш қыл- дарына ыдырайды. Глицерин энергия көзі ретінде жұмсала алады. 154 Глицерин глицеролкиназа ферментінің əсерінен глицерофосфатқа айналады. Глицерофосфат НАД + тəуелді дегидрогеназа арқылы тотығып, глицеральдегидфосфатқа айналады. Глицеральдегид- фосфат цитоплазмада гликолиз процесіне еніп, əрі қарай тотығып, пирожүзім қышқылын береді. в) Белоктар пептидгидролазалардың əсерінен ыдырағанда, түзілген реакция өнімдерінің құрамында барлық 20 амин қыш- қылдары кездеседі. Осы 20 амин қышқылдары 20 түрлі жол- мен, көптеген ферментативті реакциялар нəтижесінде тотығады. 22-сурет. Амин қышқылдарының жалпы тотығу схемасы жəне аралық өнімдердің үшкарбон қышқылы цикліне ену жолдары. 155 Барлық тотығу жолдары ақырында, бірнеше аралық өнімдердің түзілуіне алып келеді. Бұл аралық метаболиттер үшкарбон цикліне түседі. Күрделі органикалық заттар – белоктар, көмірсулар, липид- тер асқорыту жолдары ферменттерінің əсерінен қорытылып, сі ңі рілгеннен кейін, қан арқылы ағза тіндерінің жасушалары- на түседі. Жасушада метаболиттер спецификалық өзгерістерге ұшырайды, яғни əрқайсысы ерекше жолдармен тотығады (22-су- рет). Осы процестер кезінде соңғы өнім ретінде аралық универ- салды метаболиттер: пирожүзім қышқылы немесе активті сірке қышқылдары (ацетил-КоА) түзіледі. Жасушада глюкоза, глицерин жəне кейбір амин қышқылда- ры арнайы жолдармен тотығуы нəтижесінде, пирожүзім қышқы- лына айналады. Ол пируватдегидрогеназды мультиферментті ком п лекстің қатысуымен, тотығудан декарбоксилдену реакциясы нəти жесінде, активті сірке қышқылын түзеді: Энергия алмасудың бірінші сатысында көмірсулар, липидтер, амин қышқылдарының тотығуы нəтижесінде түзілген активті сірке қышқылы (АСҚ), тек үш карбон қышқылы циклінде то- тығады. жүктеу/скачать 1,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|