Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының Қауымдастығы с. Қ. Тұртабаев
жүктеу/скачать 1,75 Mb. Pdf көрінісі
|
| 25
Амин қышқылдарының жіктелуі 4-кесте № атауы Амин қышқылдарының формуласы Толық атауы Қысқартылған атауы І. Полярсыз радикалды амин қышқылдары немесе полярсыз (гидрофобты) амин қышқылдары. 1 Глицин Гли H 2 N –CH 2 –COOH 2 Аланин Ала H 2 N –CH–COOH │ CH 3 3 Валин Вал H 2 N – CH –COOH │ СН CH 3 CH 3 4 Лейцин Лей H 2 N – CH–COOH │ CH 2 │ CH CH 3 CH 3 5 Изолейцин Иле H 2 N –CН–COOH │ CH– CH 3 │ CH 2 – CH 3 6 Метионин Мет H 2 N –CН–COOH │ CH 2 │ CH 2 – S - CH 3 7 Триптофан Три 26 8 Фенилаланин Фен 9 Пролин про ІІ. Зарядталмаған полярлы-радикалды амин қышқылдары немесе полярлы (гидрофильді) зарядталмаған амин қышқылдары. 10 Серин Сер H 2 N –CH–COOH │ CH 2 OH 11 Треонин тре H 2 N –CH–COOH │ CH-OH │ CH 3 12 Тирозин Тир 13 Цистеин Цис H 2 N –CH–COOH │ CH 2 SН 14 Аспарагин Асн H 2 N –CH–COOH │ CH 2 │ СО - N H 2 27 15 Глутамин Глн H 2 N –CH–COOH │ (CH 2 ) 2 │ СО - N H 2 ІІІ. Теріс зарядталған полярлы радикалды амин қышқылдары немесе теріс зарядталған (қышқылды) амин қышқылдары. 16 Аспарагин қышқылы Асп H 2 N –CH–COOH │ CH 2 │ СООН 17 Глутамин қышқылы Глу H 2 N –CH–COOH │ CH 2 │ СН 2 -СООН ІV. Оң зарядталған полярлы радикалды амин қышқылдар немесе оң зарядталған (негізді) амин қышқылдары. 18 Лизин Лиз H 2 N –CH–COOH │ (CH 2 ) 4 │ N H 2 19 Аргинин Арг H 2 N –CH–COOH │ (CH 2 ) 3 │ N H │ С= N H │ N H 2 20 Гистидин Гис 28 Амин қышқылдарының қышқылды-негізді қасиеттері белок- тардың көптеген физикалық, химиялық жəне биологиялық қа- сиеттерін анықтайды. Амин қышқылдарын бөлу жəне идентифи- кациялау осы қасиеттерге негізделген. Амин қышқылдары суда тез ериді. Олар судың нейтрал ерітінділерінде, биполярлы ион формасында кристалданады. Барлық амин қышқылдары ортаға байланысты қышқылдық та, негіздік те қасиет көрсетеді. R │ + NH 2 – СH – COOH NH 3 - CН- COO¯ │ R Екіжақты қасиет көрсетуіне байланысты амин қышқылдары амфотерлі қосылыстар немесе амфолиттер деп аталады. Кристалды амин қышқылын еріткенде, мысалы: аланинді суда еріткенде ол қышқыл тəрізді (протон беруші донор) NH 2 – CH – COOH NH 2 – CH – COO¯ + Н + │ │ CH 3 СН 3 немесе негіз сияқты (протон қосып алушы) қасиеттер көрсетеді: + NH 2 – CH – COOH NH 3 – CH – COO¯ │ │ CH 3 CH 3 Амин қышқылдарының амфотерлік ерекшелігі болғандықтан, олар күшті негіздермен де, күшті қышқылдармен де əрекеттесіп тұз түзеді: R – CH – COOH + NaOH R – CH – COONa │ │ NH 2 NH 2 R – CH – COOH + HCl R – CH – COOH │ │ NH 2 NH 3 Cl 29 рН белгілі мəнінде амин қышқылы молекуласының электрлік за- ряды нөлге тең жəне ол анодқа не катодка жылжымайды. рН-тың мұндай мəні изоэлектрлік нүкте деген ат алды. Белоктың амин қышқылды құрамы XX гасырдың 30-шы жыл- дарында ғана анықталды. 1871 жылы Н. Н. Любавин (орыс оқымыстысы) өзінің зерт- теулерінде ас қорыту сөлі ферментінің əсерінен белоктардың амин қышқылына дейін ыдырайтынын анықтады. Осы жасалған тəжірибелер белок құрамын анықтауда басты рөл атқарды. Осы- дан кейін А. Данилевский мен Э. Фишер амин қышқылдарының бір-бірімен пептидті байланысып, тізбектесіп тұратынын айтты. Осы зерттеулерден маңызды екі тұжырым жасалған: бірін- шіден - белок құрамына амин қышқылдары кіреді, ал екіншіден – гидролиз əдісімен белоктардың химиялық жəне амин қышқылды құрамын зерттеуге болады. Таза белокты гидролиздегенде, оның ешқандай қоспасы бол- маса, 20 түрлі α -амин қышқылдары бөлініп шығады. Көптеген өсімдіктер, микроағзалар, жануарлар ұлпасындағы амин қыш- қылдары табиғатта еркін түрде жəне қысқа пептид түрінде неме- се басқа органикалық заттармен қосылыс түрінде кездеседі. жүктеу/скачать 1,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|