Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының Қауымдастығы с. Қ. Тұртабаев
жүктеу/скачать 1,75 Mb. Pdf көрінісі
|
| 2.6. Белок молекуласының құрылысы
Полипептидтік теорияға сəйкес белок молекуласы кұрамында ондаған, жүздеген амин қышқылдарының қалдықтары бар үлкен полипептид. Мысалы, клупеин деген белок молекуласының құ- рамында - 30, лизоцимде - 129, миоглобинде - 155, трипсиногенде - 234 т.б. амин қышқылдарының қалдықтары бар. Белок молекуласындағы амин қышқылдары бір-бірімен пеп- тидтік байланыспен қосылған. Ол байланыс: бір амин қыш қы- лының амин тобымен екінші амин қышқылының карбоксил тобы байланысып, су молекуласын бөліп шығару арқылы түзіледі. NН 2 –СН-СООН + NН 2 -СН- CH 2 -СООН | | -Н 2 О CH 3 COOH Аланин Аспарагин кышқылы NН 2 -СН-СО-NH- СН-СН 2 -СООН | | - CH 3 COOH Аланил-аспарагин дипептиді Реакция нəтижесінде аланил–аспарагин дипептиді түзіледі. Пептидтердің аталуы бір-бірімен байланысқан амин қышкыл- дарының атауымен аталады. Əдетте карбоксил тобымен реак- цияға түскен амин қышқылының атына -ил жалғауы қосылады да, амин тобымен реакцияласқан амин қышқылының өз аты сақталады. Белок молекуласының осындай құрылысына мынадай дə- лелдер бар: 1. Табиғи белоктардағы бос карбоксил тобы мен амин топта- рының саны көп емес, өйткені олар полипептидтік байланыстар- ды түзуге жұмсалған. 33 2. Барлық белоктар биурет реактивінің əсерінен көк-күлгін түске боялады, бұл олардың құрамындағы пептидтік байла ныс- тарға негізделген реакция. 3. Қарапайым белок – инсулиннің полипептидтік табиғатын лабораториялық жолмен синтездей отырып дəлелдеген. 4. Белок құрылысына рентгенструктуралық талдау жасай отырып, сол белокқа тəн амин қышқылы қалдықтарының поли- пеп тидтік тізбек бойында тізбектеліп орналасып жатқанын байқауға болады. Полипептидтік тізбек белоктың құрылым- дық негізі болғандықтан, құрылысы жан-жақты зерттелген. По ли пептидтік тізбектің негізін құрайтын - СО – NН – фраг- менттегі атомдар арасындағы қашықтықтар. Сонымен қатар осы фрагменттердегі көміртегі, оттегі, азот жəне сутегі атомда- ры арасындағы бұрыштар анықталған, ол төменгі суретте көр- сетілген: жүктеу/скачать 1,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|