Қазақстан республикасының ауылшаруашылық министрлігі
Технологиялық бөлім Жобалау үшін бастапқы мәліметтер
жүктеу/скачать 1,3 Mb.
|
1 Технологиялық бөлімЖобалау үшін бастапқы мәліметтерЖобалауға арналған курстық жұмыстың тақырыбы «ЛСВ 4 х 175 типті элеваторда – астық қоймасының технологиялық линиясында қара бидай дәнін астық жинағаннан кейін өңдеу» бойынша бастапқы мәліметтер: Қойма типі - ЛСВ 4 х 175 типті элеватор; Жобаланатын технологиялық сұлбада өңделетін дақыл – қара бидай; Жобаланатын технологиялық линияның аумағы – Солтүстік Қазақстан; Дайындау кезеңі – 30 тәулік; Түсетін астықтың есептік саны – 70000 т; Астық жіберудің есептік жылдық көлемі – автотранспорт 50% темір жол 50% Темір жол вагондарына арту – темір жол маршрутының көлемі 3000 т, беру саны 3 Темір жол вагондарына түсіру – темір жол вагондарына түсіру көлемі 3000 т, беру саны 3 Маған берілген дәнді дақыл қара бидай, сондықтан қара бидай туралы қысқаша айта кетейін. Қара бидайдың жақсы касиеттерінің бірі, ол тез өсетіндіктен арамшөптердің өсуіне кедергі жасап, тұншықтырып тастайды. Сондықтан қара бидайды егістік тазалығышы деп те атайды. Қара бидай тұқымы 1-2° С жылы температурада, егістікке байланысты және топырақтың ылғалдылығына қарай 4 - 7 күн шамасында өскіндер өсе бастайды. Қара бидай әдетте бір өсімдікте 4 - 6 - ға дейін жұп дән беретін сабақтар болады, дегенмен қолайлы жағдайларда ол 50-ге дейін көбейе алады, бірақ олар әдетте кейінірек пайда болады. Гүлдену 10-15 күнге созылады. Қысқы қара бидай әдетте күздік бидайдан 8-10 күн бұрын піседі. Астықтың технологиялық қасиеттерін өңдеу процесінде шикізаттың әрекетін анықтайтын физикалық қасиеттердің жиынтығын түсіну керек. Бұл көрсеткіштер астықтың қасиеттеріне тікелей байланысты: шынылығы, күлділігі, түсі, қаттылығы, біркелкілігі, натурасы. Қара бидай дәнінің сыртқы түрі мен құрылымы бидайға ұқсас болады, дегенмен айтарлықтай айырмашылықтары да бар. Қара бидай дәні ұзын, жіңішке, кейде қысқа дәндері де бар. Дәнінің ұшы домалақ пішінді, жоғарғы жағы тұйықталған болады. Астық массасының негізгі бөлігі – көмірсулар болып табылады. Көмірсулар ішінде бірінші орынды крахмал (56 - 64%) алады, қалған көмірсуларға қант, декстриндер, гелицеллюлоза және пентозандар (10%) жатады. Крахмал қара бидай қамыры мен нан жасау технологиясында үлкен рөл атқарады. Ол астық эндоспермінде шоғырланған және әртүрлі мөлшердегі крахмал дәндері түрінде болады. Қара бидай крахмалы бидайға қарағанда оңай пастерленеді. 62,5 С температурада крахмал дәндері қатты ісінеді, пішінін жоғалтады және деформацияланады. Қара бидай дәнінде көп мөлшерде қант бар. Қанттың жалпы мөлшері 7-8% құрайды. Қара бидай дәніндегі клетчатка мөлшері 2-3% құрайды. Астықта клетчатка біркелкі бөлінбейді, ең көп мөлшері астық қабығында шоғырланған. Қара бидай дәнінің көмірсулар кешенінің ерекшелігі ондағы еритін полисахаридтердің құрамы болып табылады. Бұл қара бидай дәнінде суда еритін заттардың көп мөлшерінің болуына байланысты 12-ден 17% - ға дейін. Қара бидайдың құрамына 1,5-5% шырыш (гумми) кіреді, олар гидрофильді заттар болып табылады, олар 8 көлемге дейін су сіңіреді, бұл қара бидай дәніне икемділікті арттырады, бұл ұнтақтау кезінде астықты ұсақтауды қиындатады. Шырыштың көп мөлшері нанның сапасына әсер етеді, өйткені ол болмаса қамырда дәнекер ретінде клейковина пайда болмайды. Сол себепті қара бидай нанының кеуектілігі төмен, бірақ жоғары ылғалдылыққа ие. Қара бидай дәнінде бидай дәніне қарағанда ақуыз аз болады. Ақуыздың суда ерігіштігі жоғары болады (орта есеппен 30 %). Аз мөлшерде ақуыз спирт ерітінділерінде ериді. Қара бидай дәніндегі ақуыз мөлшері 8-ден 18% - ға дейін. Ақуыздың орташа мөлшері 12 %. Қара бидай дәнінде ақуыздың болуы сұрыпына, өсу аймағына, топырақ-климаттық жағдайларға, ауылшаруашылық технологиясына және т.б. байланысты. Астық ақуыздарының құрамында аминқышқылдары бар. Қара бидай дәнінің ядросындағы ақуыздар біркелкі орналаспаған. Ақуыз мөлшері ядроның орта бөлігінен, шеткі бөлігіне қарай артады. Ядроға қарағанда эмбрионның құрамы ақуызға бай болып келеді. Май мөлшері 1,8 - ден 2,1% - ға дейін болады, оның көп мөлшері бүршікте болады. Дән құрамында 1,5 - тен 2,2% - ға дейін минералды заттар болады, бірақ олар біркелкі бөлінбейді. Олардың көпшілігі эмбрионда, алейрон қабатында және мембраналарда, ал ең аз мөлшері эндоспермде шоғырланған. Қара бидай дәнінде В1 , В2 , РР және т .б. дәрумендер бар. В1 дәрумені (тиамин) негізінен эмбрион мен алейрон қабатында болады. Дәндегі тиамин орта есеппен 4,8 мг/кг, рибофлавин 1,5-2,9 мг/кг құрайды. Қара бидай ұнының төменгі сорттарында дәрумендер көп, сондықтан төменгі сорттағы ұннан жасалған нан қоректік болады. Қарабидай дәнін қайта өңдеу бірнеше кезеңдерден тұрады. Олар алдын – ала тазарту, бастапқы тазарту, екінші ретті тазарту, кептіру, белсенді желдету. Астықты алдын – ала тазарту - бұл қосалқы операция, оның мақсаты астық массасының ағынын арттыру және одан қоспалардың ауыр және ұсақ фракцияларын шығару болып табылады. Алдын ала тазарту арамшөптердің мөлшерін шамамен 50% төмендетеді және астық үйіндісінің ылғалдылығын төмендетеді, бұл кейінгі өңдеу жұмыстарына дейін астықтың қауіпсіздігінің артуына әкеледі. Бастапқы тазарту – бұл тұқымдарды жинаудан кейінгі өңдеудің негізгі операцияларының бірі, оның мақсаты-астықты тазалық бойынша стандарт талаптарына дейін жеткізу болып табылады. Екінші ретті тазалау немесе сұрыптау тұқымдық материалды дайындау кезінде бастапқы тазалау жүргізілгеннен кейін немесе азық-түліктік астық партиясынан қиын бөлінетін қоспаларды бөлу қажет болған жағдайда қолданылады. Сұрыптау тазартудың барлық түрлерінен ерекшеленеді, өйткені оны жүргізу кезінде астық массасынан қоспалардан басқа, тұқым жағынан төмен II сұрыпты астық бөлінеді. Астықты кептіру – астық жинағаннан кейінгі өңдеудің ең маңызды кезеңі. Кептіру процесінің бұзылуы тұқым, технологиялық және тұқым қасиеттерінің жоғалуына әкелуі мүмкін. Астық кептіру ең қымбат операциялардың бірі. Арнайы кептіргіштерде кептіру, егер материал кондициялық ылғалдылыққа дейін уақытша сақтау кезінде желдету арқылы жеткізілмесе (егер ол орын алса) жүргізіледі. Кептіру кезінде салқындатқыштың шекті температурасы астықтың бастапқы ылғалдылығына, дақыл түріне, мақсатына байланысты таңдалады. Ылғалдылығы 20% - ға дейінгі астықты кептіргіш арқылы бір рет кептіреді. 20% - дан жоғары ылғалдылықта екі немесе одан да көп кептіру қажет. Жоғары ылғалдылықтағы тұқымдар үшін сатылы кептіру режимдерін қолдану қажет. Тұқымның алғашқы кептіру кезінде салқындатқыштың температурасы төмендейді.Тұқымның қасиеттеріне қарай ылғалдылығын арттыру және олардың тұрақтылығын қыздыру температурасына арттырады. Белсенді желдету бункерлерінде алдын-ала дайындалған бірдей бастапқы ылғалдылықтағы астықты кептіру тиімдірек. Кептіргіштердің әртүрлі түрлерінде бір рет өткен кезде 5-10% мөлшерінде ылғал алынуы керек. Белсенді желдету - бұл тұрақты астық массасын қыздырылған немесе салқындатылған ауамен желдету процесі. Астық пен тұқымдарды уақытша сақтаудағы басты талап – олардың тауарлық және егістік сапасын сақтау (немесе жақсарту). Егер астық үйіндісінің бастапқы ылғалдылығы 24% - дан аспаса, бұл талап орындалуы мүмкін. Ылғалдылығы жоғары болған жағдайда астық материалы кептіру қондырғыларына жіберіледі немесе екі күнде бір рет құйылады. Жылу желдету жабдығын пайдалану кезінде астық пен ауа температурасы арасындағы айырмашылық 10°С-тан аспауы тиіс, бұл ретте жылытылған ауаны қайта пайдалануға жол берілмейді. Жабдық арқылы өту кезінде астықтың жарақаттануы 0,2% - дан аспайды. Астықты сақтау кезінде ыдыстың негізгі нүктелеріндегі астықтың температурасын күн сайын өлшеу және жоғарыламаған кезде материалды салқындату бойынша шаралар қабылдау қажет. Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 95% - дан аспаған кезде 21% - дан жоғары ылғалдылығы бар тұқымдарды тәулік бойы желдетуге болады. жүктеу/скачать 1,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|