ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ РОБОТ ЖҤЙЕСІН ҚҦРУДЫҢ

154 
 
тәсілдер  мен  әдістемелік  ережелердің  жиынтығы,  теориялық  зерттеулер  мен 
ақиқатты іздеу әдістемесі. Эвристикалық ережелер – осы пәндік салада іздеудің 
тиімділігін кӛтеру мақсатында пайдаланатын нақты емес ережелер. 
60-шы  жылдардың  аяғында  жасанды  интеллектіні  зерттеудің  әдістемесі 
ӛзгерді,  яғни  адамның  ойлау  тәсілдері  имитациясының  орнына  адамзат 
міндеттерін  шешуге  қабілетті  бағдарламалар  әзірлеу  басталды,  бірақ  бҧл 
машиналық бағыттаушы әдістердің базасында жҥзеге асты. Бҧл кезеңнің сынақ 
полигоны  шешімі  қиын  тҥйіндер  мен  ойындар  болды.  Бҧл  шешімдерді 
іздестірудің  тҧйықтығымен  және  шешімді  іздестірудің  ӛте  кҥрделі 
стратегиясын  модельдеу  мҥмкіндігімен  тҥсіндіріледі.  Сонымен,  бір  мезгілде 
жасанды  интеллектіні  жасанды  ортадан  ақиқатқа  алып  шығуға  талпыныс 
жасалды. Сыртқы дҥниені модельдеу проблемасы пайда болды. Бҧл интегралды 
роботтардың пайда болуына әсерін тигізді. Роботтардың пайда болуы жасанды 
интеллект саласындағы зерттеулердің екінші сатысы деп аталды.  
Есептерді  шешудің  осы  тәсілі  адамның  ойына  тән  «тҧтастай»,  шешім 
жолдары  туралы  «жорамалдау»  арқылы  пайда  болатын  әрі  қарай  оларды 
тексеру  арқылы  қаралды.  Эвристикалық  тәсілге  қарама-қайшы  ЭЕМ-ды 
пайдаланатын  алгоритмдік  (процедуралық)  тәсілі  қойылды,  және  оның 
детерменация  арқылы  дҧрыс  жауапқа  әкелетін  әрбір  қадамның  берілген 
реттілігін  механикалық  жҥзеге  асыратындылығы  тҥсіндірілді.  Мҧндай 
есептерді  шешудің  эвристикалық  тәсілін  тҥсіндіру  «жасанды  интеллект» 
терминінің пайда болуын және тарауын туындатқан.  
70-80  жылдары  ЖИ  саласында  зерттеулер  мамандардың  кӛңілін  дербес 
жҧмыс 
жасайтын 
жҥйелерден 
адам-машиналық 
жҥйелерді 
жасауға 
ауыстырылуымен  сипатталды.  Олар  осындай  жҥйенің  алдында  қойылған 
мақсаттарды  шешу  –  ортақ  мақсатқа  жету  ҥшін  адамның  интеллектін  және 
ЭЕМ мҥмкіндігін бір тҧтас ажыратпау болып табылды. Кӛбісі мҧны ақпараттық 
технологияның жаңа бағытты – маманның жҧмысын ауыстыратын машиналық 
сараптаманы  жасауға  ықпал  етті  деп  есептеді.  Алайда  кейбір  себептерге 
байланысты бҧл ҥміттер ӛзін ақтамады. 
Оған  қарамастан,  соңғы  жылдарда  бҧл  бағыт  зерттеулер  мен  білім 
деректерінің эксперттік жҥйесін қҧруға бағытталған жобаларды әзірлеу ретінде 
қайта  жаңғыртылды.  Оларды  басқарушылық  қызметте  және  кӛптеген 
экономикалық  (сақтандыру,  банк  ісінде  және  басқа  да)  салаларда  қолданады, 
себебі  ережелер  мен  жиналған  тәжірибені  жинақтайтын  объектілердің 
кӛмегімен қабылданатын шешімдердің сапасын кӛтеру ҥшін арналған. 
ЖИ-тің  кҥрделілігі  қазіргі  кезде  ӛте  кең  кӛлемді.  Жасанды  интеллектіні 
пайданалатын салааралық байланыс кӛлемі кӛбеюде. Бҥгін оған білімді ҧсыну, 
есептерді  шығару,  эксперттік  жҥйелер,  табиғи  тілде  ЭЕМ-мен  қарым-қатынас 
қҧралы, оқу, танымдық модельдеу, ақпаратты ӛңдеу, робот-техникалық кешен, 
нейрокомпьютерлік технология және басқалар да кіреді. 
Мәліметтердің  толыққандылығы  –  жасанды  интеллект  бойынша 
зерттеудің маңызды саласы. Мәліметтер объектілердің сипаттамасын, байланыс 

155 
 
және іс-әрекет туралы ақпаратты қамтиды. Мәліметтердің толық болуы, оларды 
тиімді пайдалану ҥшін қажет, мҧндай жҥйені қабілетті деп атайды. 
Жалпы  теорияны  немесе  мәліметті  ҧсыну  әдісін  қҧру  стратегиялық 
мәселе  болып  табылады.  Мҧндай  теория  барлық  жаңа  есептерді  шешу  ҥшін 
кҥнделікті  қажетті мәліметтерді жинақтауға  мҥмкіндік  туғызатын  еді.  Алайда, 
қойылған  мақсатқа  жету  ҥшін  пәндік  саладағы  жалпы  жҥйелілікті  кӛрсету 
тәсілін табу қажет. Есепті шешу қандай да бастапқы нҥктеден мақсатты нҥктені 
табуға әкеледі. Адам мҧны дедуктивті логикалық ойлау, іс жҥргізу, талдау және 
индукцияның  кӛмегімен  ӛте  тиімді  жҧмыс  жасайды.  Адамдар  сонымен  қатар 
ӛзінің  тәжірибесі  негізінде  оқуға  қабілетті.  Компьютерлер  кӛп  жағдайда  тек 
дедуктивті  логикалық  қорытындыда  іс  жҥргізуді  талдау  арқылы  есептерді 
шешеді.  Есептің  тҥрі  оның  шешілуі  ҥшін  оңтайлы  тәсілін  анықтайды. 
Процедуралық  талдауға  әкелетін  есептер  кӛп  жағдайда  компьютерде  жақсы 
шешіледі. Аналитикалық есептер адамдарға қарағанда компьютермен тез және 
сенімді  шешіледі.  Индукция  мен  аналогті  есептер  адаммен  шешілуі  тиімді. 
Дедуктивті  және  индуктивті  ойлау  талап  ететін  эксперттік  (мәліметтер 
жҥйесіне  негізделген)  есептер  кӛмегімен  шешілетін  ықтималды  кандидат 
ретінде кӛрсетіледі. 
Эксперттік  жҥйелер  -  кеңес  беретін,  талдау  жҥргізетін,  диагноз  қоятын 
компьютерлік  бағдарламалардың  тобы  болып  табылады.  Олар  адам-маманмен 
сараптаманы жҥргізуді талап ететін есепті шығаруға кӛзделген. Процедуралық 
талдау пайдаланатын бағдарламаға қарағанда эксперттік жҥйелер пәндік салада 
(нақты  эксперттік  сала)  логикалық  ойлау  негізінде  есептерді  шешеді.  Мҧндай 
жҥйелер қҧрылымдық жағынан нашар анықталған есептерді шешуге қабілетті. 
Олар  қҧрылымның  жоқтығынан  эвристиканы  тарту  жолымен  оң  шешімін 
табады.  Машиналар  мәліметтер  мен  тапсырмалардың  шешімдерін ҧсыну  ҥшін 
ӛзіндік  тілдері  бар,  яғни  мәліметтерді  ҧсыну  ҥшін  пайдаланатын  символдар 
(семантика),  және  осы  символдарды  ӛңдеу  ҥшін  тағайындалған  ережелер 
жиынтығы болады. Адам егер оның арнайы тілдерін білсе тиімді жҧмыс істейді, 
және олар нақты бір пән саласында қажетті деңгейге дейін дамиды. 
Егер  табиғи  тілден  машиналық  тілге  хабар  тарату  ережелері  мәліметтер 
жиынтығы  тҥрінде  кӛрсетілсе,  онда  компьютерге  табиғи  тілде  есептің 
тҧжырымын  тҥсінуге,  одан  кейін  табиғи  тілде  оның  шешімін  шығаруға 
мҥмкіндік беретін  қҧралдар  әзірлену  мҥмкіндігін болжауға  болады.  Бҧл  ЭЕМ-
мен  табиғи  тілде  араласу  қҧралын  әзірлеу  бойынша  зерттеудің  негізгі 
тақырыбы. Бҧл жерде тӛрт мәселені бӛліп алуға болады: 

 
Машиналық  аудару  –  компьютерлерде  мәліметтерді  бір  тілден 
екінші тілге аудару ҥшін пайдалану. 

 
Ақпараттық  іздеу  –  компьютерлердің  кӛмегімен  ҥлкен  деректер 
қорында  сақталатын  нақты  тақырып  бойынша  ақпаратқа  қол  жетімділікті 
қамтамасыз ету. 

 
Қҧжаттардың  генерациясы  —  компьютерлерді  белгілі  объектте 
немесе арнайы тілде берілген қҧжаттарды басқа объектіге немесе басқа тілдегі 
қҧжатқа айналдыру ҥшін қолдану. 

156 
 

 
Компьютермен  ӛзара  қатынас  –  пайдаланушы  мен  компьютердің 
арасында диалог ҧйымдастыру. 
Негізі  әрбір  қолданбалы  бағдарлама  баптауға  ынғайлы  болу  керек.  20 
жыл  бҧрын  деректерді  ӛңдеудің  кӛп  бӛлігі  есептеу  орталығының 
бағдарламашылары  жҥргізген.  Олар  нақтысында  делдалдық  рӛл  орындады, 
және  де  ЭЕМ  мен  алынған  деректерді  пайдаланушымен  және  шешім 
қабылданғандардың  арасындағы  байланыстырушы  болып  табылды.  Дербес 
компьютерлердің  шығуы  пайдаланушы  мен  есептеу  орталығы  арасындағы 
қарым  қатынас  нәтижесінде  бағдарламашылар  рӛлі  бірден  ӛзгерді. 
Пайдаланушыға  бағдарламалау  кҥрделілігін  жеңілдету  орнына,  компьютерді 
нақты  есептерді  орындаудың  қиындықтарына  ҥйрету  жеңіл  болды.  Бҧл  әрине 
бағдарламашылардың қажеттілігі туындамайды деуге болмайды, бірақ олардың 
рӛлін компьютер мен соңғы пайдаланушы арасындағы қарым қатынасты едәуір 
ӛзгертеді.
 
Танымдық модельдеу мақсаты – ол адам ойымен оның функцияларының 
теорияларын,  тҧжырымдамалар  мен  модельдерін  әзірлеу.  Ол  диагностикалық 
және  қажет  функцияларын  ғана  емес,  есептерді  шешу  кезінде  адамның 
санасында  ӛтетін  процесстерді  анықтауға  мҥмкіндік  береді.  Алайда  адам 
миының  жҧмысын  моделдейтін  компьютерлер  ең  ақылды  компьютерлер 
болғанымен,  адам  ойының  мҥмкіндігін  кеңейтетін  және  есептерді  тиімді 
шешуге мҥмкіндік беретін компьютерлер жасауға болады. 
Қазіргі  заманғы  роботтар  ӛндіріс  саласында  айналысатын  кӛп 
жҧмысшылардың  еңбегін  (әсіресе  білікті  емес)  жеңілдетті,  олар  ӛзінің 
жҧмысын мінсіз орындауда. Робот-техникалық кешен саласындағы зерттеулер 
жасанды  интеллект  зерттеулерінің  қҧрамдық  бӛлігі  болып  табылады,  оның 
мақсаты компьютерлерді белгілі бір ортада визуалды ӛңдеу және объектілерді 
манипуляциялау. Бҧл зерттеулер ҥш негізгі бағытта жҥргізіледі:  

 
Қабылдау  элементтерін  әзірлеу  (атап  айтқанда,  визуалды  ақпарат 
ҥшін) және қабылдау жҥйелерінен келіп тҥсетін ақпараттарды тану; 

 
Манипуляторлар мен оларды басқаратын жҥйелерді қҧру; 

 
Кеңістікте  қозғалатын  есептерді  шешу  ҥшін  эвристиклық  әдісті 
анықтау және объектілерді манипуляциялау (қызметті жоспарлау). 
Нейрокомпьютерлік  жҥйе  саласындағы  талдаулар  нейрокомпьютерлік 
технологияның қазіргі даму кезеңіндегі перспективті негізгі бағыттарын бӛліп 
шығаруға  мҥмкіндік  берді.  Олар  нейропакеттер,  нейрожелілік  сараптама 
жҥйелері,  деректер  базасын  басқару  жҥйесі  және  нейрожелілік  алгоритмдерді 
қосатын  мәліметтер  базасы,  бейнені  ӛңдеу,  динамикалық  жҥйелерді 
басқару,қаржылық  қызметпен  басқару,  оптикалық  нейрокомпьютерлер  мен 
виртуалды шындық болып табылады. 
 
Әдебиеттер тізімі 
1.
 
Коваль  В.Н.,  Яковлев  Ю.С.  О  проблеме  интеллектуализации 
интегрированных  систем  информационной  поддержки  решения  задач  в 
области СВТ // Искусственный интеллект–2000– №3.–С. 60-71. 

157 
 
2.
 
Курзанцева  Л.И.  Модель  и  алгоритм  функционирования 
интеллектуального  интерфейса  «пользователь–компьютерная  система»  /  Л.И. 
Курзанцева // УСиМ. – 2007. – № 6. – С. 36 – 44. 
3.
 
Интегрированная  аналитическая  система  информационной 
поддержки  (АСИП)  решения  задач  в  области  СВТ:  концепция,  реализация, 
перспективы. В.Н.Коваль, А.В.Палагин, Ю.С.Яковлев, Ю.Р. Валькмани др.// 
Проблемыпрограммирования. – 2000–№1-2.– С. 398-408. 
4.
 
Лорьер Ж.Л. Системы исскуственного интеллекта. М.:Мир.1991. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

158 
 
УДК 004.946:37.018.4 
 
ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В СИСТЕМЕ 
ОБРАЗОВАНИЯ (ДИСТАНЦИОННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ) 
 
Бекенова Д. Б - магистр математики,преподователь 
Андасова А. Т - студент 1-курса специальности информатики 
Қаражанова Е.Е. - студент 1 –курса специальности информатики 
Казахский Гуманитарно-Юридический Инновационный 
Университет,г. Семей 
aiko_andasova@mail.ru
  
 
АНДАТПА 
Мақалада  ақпараттық  технологиялардың  пайдалануы  және  олардың  білім  беру 
жҥйесіндегі рӛлніңі дамуын талқылайды. 
АННОТАЦИЯ 
В  статье  рассматривается  развитие  применение  информационных  технологий  и  их 
роль в системе образования. 
ABSTRACT 
The article discusses the development of the use of information technologies and their role 
in the education system. 
 
Тҥйін сӛздер: қазіргі заманғы оқыту әдістері, білім беру, ақпарат және университеттің білім 
беру ортасын ақпараттандыру , қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар. 
Ключевые  слова:  современные  методы  обучения,  информатизация  образования, 
информационно-образовательная среда вуза, современные информационные технологии.  
Keywords:  modern  teaching  methods,  informatization  of  education,  information  and  educational 
environment of the university, modern information technology. 
 
Современное  развитие  человеческой  цивилизации  характеризуется 
очередным этапом научно-технической революции  - внедрением во все сферы 
жизни  информационно-коммуникационных  технологий,  которые  постоянно 
меняют уклад жизни людей и составляют фундамент и материальную базу для 
перехода  к  информационному  обществу,  обществу  с  высоким  социально-
экономическим, политическим и культурным развитием.  
Конец XX века часто называют веком глобализации, в развитие которого 
вначале  1990-х  гг.  внесли  огромный  вклад  именно  информационные 
технологии.  Именно  Интернет  позволил  соединить  людей  всех  стран  и 
континентов по интересам и профессионально. 
В  связи  с  тем,  что  Интернет  стал  играть  одну  из  ведущих  ролей  в 
вопросах экономического роста, возникла необходимость сравнивать состояние 
и развитие информационных технологий в различных странах мира. 
Одной  из  областей  применения  мировых  информационных  технологий 
является система образования, а именно технологии дистанционного обучения.  
В  настоящее  время  дистанционное  обучение  равноправно  вошло  на 
образовательный  рынок  и  довольно  хорошо  конкурирует  с  очным 
образованием. 

159 
 
Дистанционное  обучение  -  это  совокупность  технологий,  которые 
обеспечивают  доставку  обучаемым  основного  объема  изучаемого  материала, 
интерактивное  взаимодействие  обучаемых  и  преподавателей  в  процессе 
обучения,  полное  предоставление  обучаемым  возможности  самостоятельной 
работы по освоению изучаемого материала, а также в процессе обучения. 
За последние тридцать с лишним лет в зарубежных системах образования 
произошли  существенные  структурные  изменения,  вызванные  активным 
развитием научно-технического прогресса и его усиливающимся воздействием 
на все стороны жизни общества. По данным зарубежных экспертов, уже в 2000 
году  каждый  работающий  испытывал  потребность  в  высшем  образовании. 
Наряду  с  ростом  потребности  в  высшем  и  непрерывном  образовании 
усиливаются  тенденции  к  созданию  интернациональных  образовательных 
структур 
различного 
назначения 
и 
видов. 
Развивается 
процесс 
интернационализации  образования  не  только  по  содержанию,  но  и  по 
методикам обучения, и организационным формам. 
Дистанционные  методы  обучения,  основанные  на  современных 
технологических достижениях всегда будут играть основную роль. 
В  настоящее  время  в  мире  накоплен  значительный  опыт  реализации 
систем  дистанционного  обучения,  использующих  телекоммуникационные 
системы. 
По программам дистанционного образования по всему миру сегодня уже 
обучаются  миллионы  студентов,  в  частности  в  США,  где  слушатели 
принимают  учебные  курсы  через  Систему  публичного  телевещания  (Public 
Broad  casting  System,  PBS-TV).  Программа  обучения  взрослых  (PBS  Adult 
Learning  Service)  с  1990  г.  взаимодействует  с  колледжами  и  местными 
станциями  (Brock  1990).  Программа  предлагает  курсы  в  различных  областях 
науки,  бизнеса,  управления.  Учебные  курсы,  передаваемые  по  четырем 
образовательным каналам, доступны по всей стране и, через спутник, в других 
странах. 
Опыт  Европы  показывает,  что  дистанционное  образование  получило 
интенсивное развитие в начале 1970-х гг. и связано с созданием ряда открытых 
университетов  (университетов  дистанционного  образования).  В  настоящее 
время  в  каждой  европейской  стране  существует  группа  учебных  заведений, 
реализующих  дистанционные  программы.  Методики  такого  обучения 
достаточно хорошо отработаны. Представляют интерес программы обучения с 
применением  новых  информационных  технологий,  включающие  спутниковое 
телевидение, компьютерные сети, мультимедиа и т.п. В Великобритании более 
50  %  программ  на  степень  магистра  в  области  управления  осуществляется  с 
использованием методов дистанционного обучения. 
В  Казахстане  тоже  за  последние  годы  активно  развивается  система 
дистанционного обучения. 
Развитие  и  применение  дистанционных  образовательных  технологий 
приобретает  все  возрастающее  значение.  Прогресс  в  этой  области  является 
важным  фактором  реформирования  и  совершенствования  отечественной 

160 
 
системы  образования,  приведения  ее  в  соответствие  международным 
требованиям и интеграции в международное образовательное пространство. 
В  ряде  ведущих  вузов  страны  ведется  разработка  и  внедрение  системы 
дистанционного  обучения.  Для  Казахстана  широкомасштабное  внедрение 
высокоэффективных  технологий  дистанционного  образования  представляют 
актуальную и назревшую задачу. 
Информатизация  образования на  основе  мировых достижений  в  области 
IT-технологий  явится  средством  инновационного  опережающего  развития 
казахстанского  образования.  С  учетом  этого  в  качестве  стратегической  цели 
определена  последовательная  системная  политика  по  основным  направлениям 
информатизации  образования.  В  эти  направления  включены:  нормативно-
правовое  обеспечение,  компьютеризация  и  обновление  компьютерного  парка, 
программное  обеспечение,  интернетизация  организаций  образования  и 
управления,  создание  отечественных  цифровых  образовательных  ресурсов, 
автоматизация  системы  мониторинга,  анализа  и  управления  организациями 
образования. 
Системы управления обучением (или системы дистанционного обучения-
СДО)  на  данный  момент  являются  уже  достаточно  хорошо  проработанными 
программами, устанавливаемыми на сервере в локальной сети компании или в 
Интернет. Основные задачи СДО-хранение и доставка обучаемым электронных 
курсов,  автоматизация  тестирования,  формирование  отчетов  о  результатах 
обучения.  Электронный  курс-это  объект  в  системе  электронного  обучения, 
являющийся основным носителем знаний компании. 
Внедрение  современных  информационных  технологий  имеет  цель 
получить  преимущества,  а  не  сократить  расходы.  Предполагается,  что 
подобные  системы  вносят  активный  вклад  и  создание  добавленного  качества 
образовательной организации и интенсифицирует в значительной мере процесс 
передачи  и  накопления  знаний,  способствуя  тем  самым  повышению  уровня 
человеческого капитала. 
 
Список литературы: 
 
1.
 
Титоренко  Г.А.  и  др.  Информационные  технологии  в  маркетинге: 
Учебник  для  вузов.  /  Под  ред.  проф.  Г.А.  Титоренко  —  М.:  ЮНИТИ-ДАНА, 
2000.  The  Global  information  technology  report  2001—2002:  Readiness  for  the 
networked  world,  New  York,  Oxford,  Oxford  University  Press,  2002  [3]  Антонова 
О. Искусство устойчивого развития. Персона Грата // Digital Казахстан. — 2007. 
— № 7. — С. 6—15. 
2.
 
Пушкарева  Л.А.  Развитие  информационных  технологий  // 
Информационные  системы  в  экономике:  Сб.  науч.  ст.  /  Под  ред.  Н.Б. 
Бралиевой. — Алматы: Экономика, 1997. — С. 42—51.  
3.
 
WORLD  INFORMATION  TECHNOLOGIES  IN  THE  SYSTEM  OF 
EDUCATION  A.H.  Braliev  T.  Ryskulov  Kazakh  Economic  University  Zhandosov 
str., 55, Almaty, Kazakhstan, 050035. 

161 
 
УДК 378 
ИНФОРМАЦИОННОЕ ОБЩЕСТВО КАК УСЛОВИЕ РАЗВИТИЯ 
МЕЖДУНАРОДНОГО СОТРУДНИЧЕСТВА: СРАВНИТЕЛЬНЫЙ 
АНАЛИЗ 
Боков Д.Ю. – заведующий кафедрой информационных технологий 
Института социально-экономического прогнозирования и моделирования, 
кандидат философских наук, г. Балашиха 
mrdn@list.ru
  
Терентьева Е.В. – первый проректор Института социально-
экономического прогнозирования и моделирования, кандидат психологических 
наук, доцент, г. Балашиха 
evterent@mail.ru
  
 
АНДАТПА 
Мақалада ақпараттық қоғам ҧғымы, дамыту әдістері ақпараттық қоғамды дамытудағы 
халықаралық ынтымақтастықтың ролі кӛрсетіледі. 
АННОТАЦИЯ 
В  статье  раскрывается  понятие  информационного  общества  и  подходы  к  развитию 
информационного общества, роль в развитии международного сотрудничества. 
ABSTRACT 
The  article  reveals  the  concept  of  the  information  society  and  the  approaches  to  the 
development of the information society, role in development of international cooperation. 

жүктеу/скачать 5,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: