465
25. Сегизбаева Д.У. - ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ИНДУСТРИЯЛЫҚ-ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУЫ МЕН
МӘСЕЛЕЛЕРІ...................................................................................
471
26. Стародубцева Е.А. - УПРАВЛЕНИЕ ИННОВАЦИОННЫМ
РАЗВИТИЕМ СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКИХ СИСТЕМ..
476
27. Тасым Д. Д., Аманова Г.Д. - ОРГАНИЗАЦИЯ
ПЕРВИЧНОГО УЧЕТА НА ПРЕДПРИЯТИЯХ МАЛОГО
БИЗНЕСА………..............................................................................
481
28. Тропина В.В. - ОЦЕНКА ВЛИЯНИЯ ПОЛИТИЧЕСКИХ
ИНСТИТУТОВ НА ФУНКЦИОНИРОВАНИЕ
ТЕХНОПАРКОВ В РОССИИ В РАМКАХ
МОДЕЛИРОВАНИЯ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНОЙ СРЕДЫ….....
484
29. Токтагулова У.С. - МҦНАЙ-ГАЗ САЛАСЫНДАҒЫ ӚНДІРІСТІК
ҚОРЛАРДЫҢ ИМИТАЦИЯЛЫҚ ҤЛГІСІ.......................................................
490
30. Хуаныш Л. - ПРОБЛЕМЫ КЛАССИФИКАЦИИ ЗАТРАТ В
УПРАВЛЕНЧЕСКОМ УЧЕТЕ……………....................................
495
31. Чечунова А.И., Молокова Е.Л. - ЭКОНОМИЧЕСКИЕ И
ПРАВОВЫЕ МЕХАНИЗМЫ ПОВЫШЕНИЯ
ЭФФЕКТИВНОСТИ МАЛОГО И СРЕДНЕГО БИЗНЕСА В
СВЕРДЛОВСКОЙ ОБЛАСТИ........................................................
502
32. Измоденова Д.И., Молокова Е.Л. - КОНЦЕПТУАЛЬНЫЕ
ОСНОВЫ МЕХАНИЗМА УПРАВЛЕНИЯ
ИННОВАЦИОННОЙ ВОСПРИИМЧИВОСТЬЮ
РЕГИОНАЛЬНЫХ СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКИХ
СИСТЕМ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ….................................
506
33. Шайхисламова Г.Ш., Бекхожаева А.Қ. - ИННОВАЦИЯ
НЕГІЗІНДЕ АЙМАҚТЫҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІГІН
ҚАЛЫПТАСТЫРУ МЕХАНИЗМІ.................................................
511
34. Шваков Д.Е. - КРАТКОСРОЧНОЕ ПРОГНОЗИРОВАНИЕ
ВАЛЮТНЫХ КУРСОВ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ МЕТОДА
БРАУНА............................................................................................
516
35. Черных А.А. - ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В
АГРОПРОМЫШЛЕННОМ КОМПЛЕКСЕ...................................
520
10
36. Яковлева О.В. - МАТЕМАТИЧЕСКАЯ МОДЕЛЬ
РЕГИОНАЛЬНОЙЭКОНОМИКИ ОРИЕНТИРОВАННОЙ НА
УСТОЙЧИВОЕ РАЗВИТИЕ…………………...............................
524
7 секция - Қазақстан Республикасының әлемдік экономикалық
кеңістікке қосылуы жағдайындағы экономикалық қауіпсіздігі
7 секция - Экономическая безопасность Республики Казахстан в
условиях интеграции в мировое экономическое пространство
1. Асанова М.К., Перова Н.С. - ТРАНСНАЦИОНАЛИЗАЦИЯ
ПРОИЗВОДСТВА И КАПИТАЛА ВРЕСПУБЛИКЕ
КАЗАХСТАН В УСЛОВИЯХ ГЛОБАЛИЗАЦИИ……...............
530
2. Амренова Ғ.Қ. - ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ПЕН
ДАҒДАРЫСҚА ҚАРСЫ БАСҚАРУДЫ МЕМЛЕКЕТТІК
РЕТТЕУ.............................................................................................
536
3. Мусаева Ш.А. - ЕВРАЗИЙСКАЯ ЭКОНОМИЧЕСКАЯ
ИНТЕГРАЦИЯ В КОНТЕКСТЕ ПРОБЛЕМ ГЛОБАЛИЗАЦИИ
И РЕГИОНАЛИЗАЦИИ……………..............................................
541
4. Ниеталина Г.К. - ОБЕСПЕЧЕНИЕ ПРОДОВОЛЬСТВЕННОЙ
БЕЗОПАСНОСТИ КАЗАХСТАНА В УСЛОВИЯХ
ИНТЕГРАЦИИ В ЕАЭС..................................................................
549
5. Сарсенова А.Е., Хан В. - ПУТИ РАЗВИТИЯ
ЭКОНОМИЧЕСКОЙ БЕЗОПАСНОСТИ КАЗАХСТАНА В
УСЛОВИЯХ ИНТЕГРАЦИИ В МИРОВОЕ
ЭКОНОМИЧЕСКОЕ ПРОСТРАНСТВО.......................................
553
6. Демина Ю. К. - УЧАСТИЕ РОССИИ В ИНТЕГРАЦИОННЫХ
ПРОЦЕССАХ В ПОСТСАНКЦИОННЫЙ ПЕРИОД...................
561
7. Дубов В.С. - СУЩНОСТЬ ЭКОНОМИЧЕСКИХ РИСКОВ, ИХ
КЛАССИФИКАЦИИ И ВЛИЯНИЕ НА ИННОВАЦИОННЫЙ
ПРОЦЕСС.........................................................................................
566
8. Дьячковская А.А. Евстратенко Е.Ю. - ФИНАНСОВОЕ
КИБЕРМОШЕННИЧЕСТВО: КЛЮЧЕВЫЕ МЕТОДЫ И
СОВРЕМЕННЫЕ ТЕНДЕНЦИИ....................................................
574
11
8 секция - "G-Global - EXPO 17" болашақ энергиясы
8 секция - Энергия будущего "G-Global - EXPO 17"
1. Барков В.И., Әмірсейіт С.К. - ЭНЕРГОСБЕРЕЖЕНИЕ В
СИСТЕМАХ ЭНЕРГООБЕСПЕЧЕНИЯ МАЛЫХ
АГРОФОРМИРОВАНИЙ НА БАЗЕ СОЛНЕЧНОЙ ЭНЕРГИИ...
580
2. Кусаиынов К., Торегельдин М.М., Шуюшбаева Н.Н.,
Ахмадиев Б.А., Болатбекова Б.Ж. - U ТӘРІЗДІ ЖЕРАСТЫ
ЖЫЛУ АЛМАСТЫРҒЫШЫНЫҢ АЙНАЛАСЫНДАҒЫ
ТЕМПЕРАТУРА ӚЗГЕРІСІНІҢ ЗАҢДЫЛЫҒЫН ЗЕРТТЕУ.......
586
3. Мустафина М.Д. - «ЭКСПО-2017 – ШАГ В БУДУЩЕЕ
КАЗАХСТАНА».................................................................................
592
4. Камбаров М.Н., Унайбаев Б.Ж., Кайназаров А.С. -
ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ВЕТРОЭНЕРГЕТИКИ
КАЗАХСТАНА...................................................................................
596
5. Камбаров М.Н., Унайбаев Б.Ж., Кайназаров А.С. -
ВЕТРОТУРБИНА АДАПТИРОВАННАЯ К ВЕТРАМ
ЖЕТЫСУЙСКИХ ВОРОТ…............................................................
602
6. Камбаров М.Н., Унайбаев Б.Ж., Кайназаров А.С. -
ТРАНЗИТНЫЕ РЕСУРСНЫЕ ВОЗМОЖНОСТИ
КАЗАХСТАНА В ЭКСПОРТЕ ЭЛЕКТРОЭНЕРГИИ…………....
611
7. Дуйсебаева А.М., Бураханова А.К. - БОЛАШАҚ
ҚАЗАҚСТАН МҤМКІНДІГІ – «ЕХРО-2017»................................
618
12
1 секция - ЖОО-ның білім беру аясындағы инновациялық
технологиялары
1 секция - Инновационные технологии в образовательной
среде вуза
УДК 378.147
ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫНДА ОҚЫТУДЫҢ ЗАМАНАУИ ӘДІСТЕРІ
Аманжулова Ж.А. – оқытушы, Нысанбек Е.М. – 3 курс студенті,
М.Тынышбаев атындағы Қаз ККА, Алматы,
Zh_askar_88@list.ru
АҢДАТПА
Мақала жоғары оқу орнында оқытудың заманауи әдістеріне арналған. Оқытудың
белсенді әдістері, соның ішінде дәріс және семинар сабақтардың жаңа тҥрлері келтірілген.
Заманауи әдістер студенттерге адамгершілік қағидаларын санаға сіңдіруге, ой ӛрістерін
кеңейтуге, ойлану мен сараптай алуды, ӛз пікірін білдіріп қорғай алуды ҥйретеді.
АННОТАЦИЯ
Статья посвящена современным методам обучения в высшем учебном заведении.
Приведены новые активные методы обучения, в том числе лекции и семинары. Современные
методы способствуют формированию индивидуальных нравственных установок, основанных
на выработке критического мышления, умения представлять и отстаивать собственное
мнение.
ABSTRACT
The article is sanctified to the modern methods of educating in higher educational
establishment. New active methods over of educating are brought, including lectures and seminars.
Modern methods assist forming of the individual moral options based on making of the critical
thinking, ability to present and defend own opinion.
Тҥйін сӛздер: дәріс, кӛрнекілік, талқылау, конференция, оқыту, студент.
Ключевые слова: лекция, визуализация, обсуждение, конференция, обучение, студент.
Keywords: lecture, visualization, discussion, conference, educating, student.
Қазіргі таңда оқыту ҥрдісі ҥнемі жетілдіруді талап етеді, себебі
әлеуметтік қҧндылықтардың ауысуы орын алуда: ғылыми-техникалық прогресс
адамның жоғары талаптарын қанағаттандыруды және жеке тҧлғаның ішкі
байлығын дамытуды қамтамасыз ететін ӛндіріс дегейіне жету қҧралы ретінде
айқындалып келеді. Сондықтан мамандарды дайындаудағы заманауи жағдай
жоғары оқу орнында оқытудың стратегиясы мен тактикасын тҥбегейлі
ӛзгертуді талап етеді. Кез келген білім беру орны тҥлегінің басты қасиетіне
оның білімділігі мен бейімділігін жатқызуға болады. Осыған орай пәндерді
оқыту барысында негізгі басымдылық тҥсіну ҥрдісінің ӛзіне ауысады және
тиімділігі білім алушының белсенділігіне тікелей тәуелді болады.
Студенттердің ҧғынуында ең сәтті тәсілдерге оқытудың белсенді әдістері
жатады. Білімділік пен дағдылануды қалыптастыруға бағытталған белсенді
13
әдістердің мазмҧны студенттердің ӛздігінен белгілі бір мәселелерді шешіп,
шешу барысында ӛздігінен білім мен дағдыларға иемденуге негізделген.
Оқытудың белсенді әдістерін пайдаланудың имитациялық емес
қалыптары болады. Имитациялық емес әдістерге: дәрістер, семинарлар,
талқылаулар жатады.
I.
Дәрістер.
1.
Дәстүрлі емес дәрістер.
Мәселелік дәріс сҧрақтар қоюдан, дәріс барысында шешімін табатын
мәселені қоюдан басталады. Мәселелік дәрістің ӛзгесінен ерекшелігі
жасырылған мәселені шешу ҥшін бір типті жолы жоқ, ол ҥшін ойлану мен
ізденіс керек. Мәселелік дәрістер болашақ мамандардың оқытылып жатқан
ғылымның принциптері мен заңдылықтарын шығармашылық жолмен ҧғынуға,
студенттердің оқу-ізденістік әрекетін, аудиториялық және аудиториядан тыс
жҧмысын іске қосуға, мағлҧматты ҧғыну мен тәжірибеде пайдалана алуға
мҥмкіндік береді.
2.
Кӛрнекілік дәріс.
Дәрістің бҧл тҥрі кӛрнекілік принципін жаңа бағытта пайдаланудың
нәтижесі болып табылады, бҧл әдістің мазмҧны психологиялық-педагогикалық
ғылымның, белсенді оқыту әдістерінің дамуына қарай ӛзгереді. Кӛрнекілік
дәріс студенттерді ауызша және жазбаша ақпаратты кӛрнекі қалыпқа
ауыстыруды ҥйретеді. Бҧл әдіс нәтижесінде студенттер оқыту мазмҧнының
ішінен ең маңызды элементтерді бӛліп алуға, жҥйелендіру есебінен кәсіби ой
қалыптастыруға дағдыланады.
3.
Екеулік дәріс.
Бҧл дәріс барысында оқыту материалы екі оқытушының сҧхбаты тҥрінде
беріледі. Мҧнда теориялық мәселелерді нақты кәсіби ситуациялық жағдайлар
есебінен екі маманның талқылауы, теорияшы және тәжірибеші немесе бір
мәселенің жақтаушысы және даттаушысы болуы. Екеулік дәріс студенттердің
ойлану ҥрдісіне белсенді қосылуына мҥмкіндік береді. Ақпараттың екі тҥрлі
кӛзін беру кезінде, студенттің мақсаты екі кӛзқарасты салыстырып таңдау
жасау немесе олардан ерекше ӛз пікірін қалыптастыру.
4.
Алдын ала жоспарланған қателері бар дәріс.
Дәрістің бҧл тҥрі студенттердің кәсіби ситуациялық жағдайларды жедел
талдау жасап, сарапшы немесе оппонент қызметін атқаруына, қате және нақты
емес ақпаратты бӛліп шығаруына мҥмкіндік береді. Оқытушы дәріске
дайындығы барысында дәрістің мазмҧнына әдістемелік, мағыналық және
тәрбиелік қателіктер енгізуі керек. Осындай қателердің тізімін оқытушы
сабаққа алып келіп, дәрістің соңында ғана студенттерді таныстырады.
Студенттер мен оқытушылардың жіберуі мҥмкін ең кең таралған қателері
таңдалады. Студенттердің мақсаты дәріс барысында қателерді ӛздігінен
анықтап, дәрістің соңында атап шығу. Қателерді талдауға 10-15 минут беріледі.
5.
Дәріс – конференция.
Оқытушы дәрістің тақырыбын атап, аталған тақырып бойынша
студенттерге жазбаша сҧрақ дайындауын сҧрайды. Әр студент ең
14
қызықтыратын сҧрақты 2-3 минут ішінде қҧрастырып, жазып оқытушыға беріп
жіберуі керек. Кейін оқытушы 3-5 минут ішінде сҧрақтарды мағынасына қарай
жіктеп дәріс оқуды бастайды. Дәрістің мазмҧны тікелей сҧрақтарға жауаптар
ретінде емес, тақырыпты толық ашып мағынасы сҧрақтардың барлығын
қамтитындай қҧралады. Дәріс аяқталған кезде, оқытушы сҧрақтарды
студенттердің білімі мен қызығушылықтары деңгейінің кӛрінісі ретінде
бағалайды.
6.
Дәріс – әңгімелесу.
Әңгімелесу дәрісі немесе тыңдаушылармен сҧхбат дәрісі ең кең таралған
және студенттерді оқу ҥрдісіне қызықтырудың салыстырмалы тҥрде ең
қарапайым тҥрі болып табылады. Бҧл дәрісте оқытушы студенттермен тікелей
қатынаста болады. Дәріс-әңгімелесудің артықшылығы студенттердің назарын
тақырыптың ең маңызды мәселелеріне аударуға, студенттердің мінез-қҧлықтық
ерекшеліктерін ескеріп оқу материалын оқытудың ырғағын айқындауға
мҥмкіндік береді.
7.
Дәріс – талқылау.
Әңгімелесу дәрісімен салыстырғанда дәрістің бҧл тҥрінде оқытушы тек
қана студенттердің қойған сҧрақтарына жауап беріп қана қоймай, логикалық
бӛлімдер арасында пікір алмасуға жол береді. Талқылау – бҧл берілген
тақырыпта студенттер мен оқытушының арасындағы пікір, ой және кӛзқарас
алмасуы. Бҧл оқу ҥрдісін ӛте қызықты деңгейге кӛтереді, оқытушыға
студенттердің пікіріне әсер етуге, кейбір студенттердің қате пікірлерінің бҧрыс
екендігіне кӛз жеткізуге мҥмкнідік береді.
8.
Нақты ситуациялық жағдайларды сипаттайтын дәріс.
Бҧл дәріс талқылау дәрісіне ҧқсас, бірақ бҧл жерде оқытушы тақырып
белгілемейды, нақты ситуациялық жағдайларды сипаттайды. Әдетте мҧндай
жағдай ауызша немесе ӛте қысқа диафильм тҥрінде келтіріледі. Жағдайды
сипаттау қысқа болуы керек, ал мазмҧны сипаттамалық кӛрінісі ҥшін және
талқылау ҥшін толық болуы керек. Мҧндай дәрісте студенттер болашақ
мамандығы бойынша жҧмыста қандай жағдайлар болуы мҥмкін екендігін біліп,
теориялықпен қатар тәжірибелік білім алады.
Оқу ҥрдісінде дәрістермен қатар семинарлар яғни тәжірибелік сабақтар
ӛте маңызды рӛл атқарады. Семинарлардың заманауи тҥрлеріне тоқталатын
болсақ, олардың бірі – пәнаралық семинар. Сабаққа жан жақты: саясаттық,
экономикалық, ғылыми-техникалық, заңдық, психологиялық қарастырылуы
мҥмкін тақырып қойылады. Бҧл семинарға сәйкес кәсіп иегерлері мен әр тҥрлі
пән оқытушылары шақырылуы мҥмкін.Студенттер арасында тақырып бойынша
жан жақты дайындалу тапсырылады. Пәнаралық семинар студенттердің ой
ӛрісін кеңейтіп, мәселелерге жинақтық тҥрде жан жақты қарауға, пәндер
арасындағы байланысты кӛруге мҥмкіндік береді.
Мәселелік семинар. Семинарға студенттерге берілген тақырыпта
мәселелерді іздеп тауып, бӛліп жіктеп тҥсіндіру тапсырылады. Семинар
барысында топтық талқылау кезінде мәселелер толық зерттеліп талқыланады.
15
Бҧл әдіс студенттердің берілген тақырыпта білім деңгейін анықтап, оқу
курсына деген қызығушылықтарын арттырады.
Ориентациялық семинар. Мҧндай семинарда бҧрын белгілі тақырыптың
жаңа аспектілері немесе қойылған және зерттелген мәселелердің ресми
баспалық материалдары қарастырылады. Ориентациялық семинарлар әдісі
арқылы студенттер бҧрын белгілі тақырыпты жан жақты белсенді әрі жемісті
зерттей алады.
Жүйелік семинар. Зерттелетін тақырыпқа тікелей немесе жанама
қатынасы бар әр тҥрлі мәселелермен тереңірек таныстыруға арналған. Жҥйелік
семинарлар әдісі студенттердің ой ӛрісін кеңейтіп, тек қана оқу курсы мен
тақырып аясында қалмауға ҥйретеді.
Қазіргі таңда қолданылатын жоғары оқу орнында оқытудың заманауи
әдістері студенттерге адамгершілік қағидаларын санаға сіңдіруге, ой ӛрістерін
кеңейтуге, ойлану мен сараптай алуды, ӛз пікірін білдіріп қорғай алуды
ҥйретеді. Заманауи әдістер оқытушының рӛлін де ӛзгертті, оқытушы тек қана
білім беруші тасушы ғана емес, дос әрі сырлас бола алады.
Пайдаланылған әдебиет кӛздері
1.
Джуринский А.Н. История образования и педагогической мысли:
Учеб. пособ. для студентов педвузов / А.Н. Джуринский. – М.: Гуманит.
изд.центр ВЛАДОС, 2008.-16 б.
2.
Гонеев А.Д. Основы коррекционной педагогики / Под ред. В.А.
Сластенина. – М.: Академия, 2007.-32 б.
3.
История педагогики и образования. От зарождения воспитания в
первобытном обществе до конца ХХ в.: / Под ред. акад. РАО А.И.Пискунова. -
М.: ТЦ «Сфера», 2008.-24 б.
4.
Краевский В.В. Методология педагогики: новый этап: Учеб.
пособие для студентов высш. учеб. заведений / В.В. Краевский, Е.В. Бережнова.
– М.: Академия, 2009.-36 б.
5.
Мижериков В.А. Введение в педагогическую деятельность /В.А.
Мижериков, Т. А. Юзефавичус.– М.: Роспедагентство, 2009.-45 б.
6.
Мудрик А.В. Социальная педагогика: Учеб. для студентов пед.
вузов / А.В. Мудрик / Под ред. В.А. Сластенина. – М.: Академия, 2007. -13 б.
16
УДК 378 (095)
ИННОВАЦИИ КАК ИНСТРУМЕНТ ПОВЫШЕНИЯ
КОНКУРЕНТОСПОСОБНОСТИ ВУЗОВ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Аскаров Д.Т. – PhD, доцент факультета экономических наук Казахстанско –
Немецкого Университета, г. Алматы
askarov@dku.kz
АНДАТПА
Мақсаты - бәсекелестікті жақсарту жағдайында қазақ жоғарғы оқу мекемелеріндегі
инновациялық шешімдерін талдау.Қолданар әдістер: талдау, қадағалау, теңеу тәсілі. Нәтиже:
жоғарғы оқу орындарындағы қолданатын инновацияның тҥрлерін талдау. Қорытынды: ҚР
жоғарғы білім беру жҥйесі 2011-2020 жылдарына арналған мемлекет бағдарламасында
белгіленген бҥгінгі жалған инновациялық тәсілдерді қолдану кезінде проблемаларды шеше
алмай жатуда. Нақты инновациялық шешімдерді пайдалану ҥшін ауысым қажет.
АННОТАЦИЯ
Цель – проанализировать инновационные решения казахстанских вузов в условиях
усиления конкуренции. Методы: анализ, сравнительный подход, наблюдение. Результат –
проанализированы типы инноваций применяемых вузами. Выводы – казахстанская система
высшего образования не может решить проблемы, обозначенные в государственной
программе развития образования на 2011-2020 годы при существующем сегодня
использовании псевдо инноваций. Необходим переход к использованию реальных
инновационных решений.
ABSTRACT
The main goal is to analyze innovative solutions implemented by Kazakhstani universities
under conditions of the increasing competition. Methods: analysis, comparative, observance. The
result – analysis of the types of innovations used by universities. Conclusion –Kazakhstani system
of higher education is not able to solve the problems mentioned in the State program of education
development for the 2011 – 2020 years using pseudo-innovations what is widely spread today.
Transition to the use of real innovative solutions is required.
Тҥйін сӛздер: инновация, білім беру, ҧйымға әсер ететін сыртқы және ішкі орта, жоғарғы
оқу мекеме
Ключевые слова: инновации, образование, внешняя и внутренняя среда организации, вузы
Key words: innovations, education, external and internal environment of organization, universities
Сегодня, с развитием процессов интернационализации и глобализации,
многие организации стоят перед задачей повышения уровня своей
конкурентоспособности. Этот вызов стоит не только перед предприятиями
реального и финансового секторов, но также и сферы услуг, в частности, сферы
образования.
Данная
сфера
играет
важную
роль
в
повышении
конкурентоспособности не только определенной институциональной единицы,
но и страны в целом через призму развития человеческого капитала и
формирования экономики знаний. Ряд специалистов также находят взаимосвязь
между повышением качества услуг сферы образования и устойчивым ростом
экономики.
17
В нашей стране, на данный момент, реализуется Государственная
программа развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 годы,
состоящая из двух этапов, первый из которых завершается в текущем году, что
дает возможность проанализировать достигнутые результаты и перспективы
развития сферы образования в будущем. Основной целью, указанной в данной
программе, является - достижение высокого уровня качества высшего
образования,
удовлетворяющего
потребности
рынка
труда,
задач
индустриально-инновационного
развития
страны,
личности
и
соответствующего лучшим мировым практикам в области образования.
Несмотря на определенные положительные результаты и существующие
предпосылки для развития системы высшего образования, разработчики
программы признают, что «…качество казахстанского образования пока
остается малоконкурентным» [1]. Основные проблемы, которые обозначены в
Программе: 1) большинство работодателей не удовлетворены качеством
подготовки специалистов, выпускаемых вузами; 2) образовательные
программы не всегда отвечают ожиданиям работодателей и не соответствуют
потребностям экономики; 3) коррупция; 4) отсутствие четкой системы
кадрового обеспечения вуза; обновление материально – технических ресурсов
(в частности, библиотечного фонда) вузов Казахстана происходит недостаточно
своевременно.
Таким образом, возникает понимание, что часть проблем находятся во
внешней среде, в то время как другие существуют во внутренней среде
организаций высшего образования. Но существуют проблемы, которые могут
порождаться в синтезе двух сред. Рассмотрим проблему коррупции. Как
элемент внутренней среды вуза она может быть связана с отсутствием
достаточного количества персонала, в результате чего вуз вынужден
использовать практику приглашения сотрудников-почасовиков. Проблема
может быть порождена слабой корпоративной культурой и отсутствием систем
мониторинга фактов вымогательства денежных средств. С другой стороны,
проблема коррупции может зарождаться и во внешней среде. Например,
процедура распределения государственных образовательных грантов, спрос на
которые превышает предложение в силу неустойчивой макроэкономической
ситуации в обществе. Родителям выгоднее заплатить один раз чиновнику,
нежели оплачивать обучение в течении четырех лет и проживание в другом
городе своему ребенку.
18
Рисунок 1 – Внешняя и внутренняя среда организации (разработано
автором на основе [2])
Проблема неудовлетворенности работодателей качеством специалистов и
образовательными программами также находится на стыке двух сред
организации потому-что если нет заинтересованности работодателей в работе
вузовских комиссий по разработке типовых учебных программ, то сам вуз не
сможет сориентировать их на нужды рынка. Влияние извне также оказывает, и
это немного парадоксально, Министерство Образования и Науки РК.
Разрабатывая государственный общеобязательный стандарт образования,
типовые учебные программы Министерство тем самым лишает вузы гибкости в
разработке своих образовательных программ. К тому же термин
«общеобязательный» сегодня не является таковым для всех вузов, что нарушает
принцип честной конкуренции. Например, КазНУ имени аль-Фараби имеет
право реализовывать экспериментальные программы, КИМЭП и Nazarbayev
University имеют особые статусы, с недавних пор Новый экономический
университет имени Т. Рыскулова также получил право на изменение
стандартов, в частности, при написании квалификационной выпускной работы
на уровне бакалавриата. Таким образом, МОН РК дает несправедливое
преимущество одним вузам перед другими.
Надо отметить влияние социо-культурных факторов, которые
проявляются в природе процессов интернационализации и глобализации.
Казахстанские абитуриенты сегодня имеют возможность выбирать вуз не
только на территории нашей страны, но также в ближнем и дальнем зарубежье.
Представители России, Китая, стран Восточной и Западной Европы, США,
Великобритании, Австралии, Малайзии и других стран ведут активную работу
по отбору лучших абитуриентов, предлагая им льготные условия обучения и
возможность дальнейшего трудоустройства и получения вида на жительство.
Это делает конкуренцию в среде организаций высшего образования еще более
интенсивной, что вынуждает казахстанские вузы активно перенимать
передовой опыт для поддержания конкурентоспособности. В этом им помогает
развитие инновационных технологий в образовательной среде, что сегодня
является главным инструментом преодоления вышеуказанных вызовов.
19
Что же нам следует понимать под термином «инновация»? Согласно
Закону Республики Казахстан от 9 января 2012 года № 534-IV «О
государственной поддержке индустриально-инновационной деятельности»:
«инновация - результат деятельности физических и (или) юридических лиц,
получивший
практическую
реализацию
в
виде
новых
или
усовершенствованных производств, технологий, товаров, работ и услуг,
организационных
решений
технического,
производственного,
административного, коммерческого характера, а также иного общественно
полезного результата с учетом обеспечения экологической безопасности в
целях повышения экономической эффективности». Мы видим, что в большей
степени определение ориентировано на организации реального сектора, тем не
менее, организации системы высшего образования могут: 1) предлагать новые
или усовершенствовать существующие услуги; 2) использовать передовые
практики в принятии организационных решений административного характера.
Сегодня, в научной литературе, существует большое количество
классификаций инноваций. Можно выделить одну из них, предлагаемую
Агарковым С.А., Кузнецовой Е.С. и Грязновой М.О. [3]. Например, по
критерию «место инноваций в системе» можно выделить: инновации «на
входе» предприятия (изменения в выборе), инновации «на выходе»
предприятия, инновации системной структуры предприятия. Сегодня,
некоторые вузы, например, Казахстанско – Немецкий Университет используют
такую инновацию «на входе» как внутреннее тестирование и собеседование.
Необходимость данной процедуры обусловлена отсутствием объективности
при сдаче единого национального тестирования в Казахстане. Собеседование
также позволяет выявить уровень личной заинтересованности абитуриента к
дальнейшему обучению, т.к. в силу социо–культурных особенностей в этом в
большей степени заинтересованы родители, но не сами обучающиеся.
Студенты с низким уровнем мотивации, даже при положительном результате
сдачи ЕНТ, как правило, не принимаются в вуз. К инновациям «на выходе»
можно отнести программу двойного диплома, которая в Казахстанско –
Немецком Университете была внедрена одной из первой, а также скидки на
обучение в магистратуре для своих выпускников окончивших бакалавриат с
отличием. Надо отметить, что сегодня программа двойного диплома
реализуется во многих вузах города Алматы, что говорит об успешности
данной инновации. Существует еще пока не занятая ниша разработки
франчайзинговой системы для запуска и реализации программ двойного
диплома с целью их стандартизации.
Следующий критерий – значимость, согласно которому выделяют три
типа инноваций: базисные, улучшающие, псевдо инновации. Внедрение
кредитной технологии могло и, наверное, по планам МОНРК должно было
стать базисной инновацией, что способствовало бы росту качества
образовательных услуг в сфере высшего образования. Однако, на взгляд автора,
не был учтен ряд важных факторов: 1) культурно–ментальные особенности
казахстанцев; 2) специфика рынка труда; 3) отсутствие кадров и развитой
20
материальной базы. Все это привело к тому, что сегодня единственным вузом в
городе Алматы, который реализует настоящую кредитную технологию,
является КИМЭП. Что же не было учтено? В Казахстане диплом о высшем
образовании является формальным требованием для трудоустройства, который
не имеет альтернативы. В Западной системе образования существует гибкая
система перезачета тренингов, курсов, практического опыта работы с
дисциплинами рабочего плана. Яркий пример – специальность «Учет и аудит»,
в рамках которой студенты в течении четырех лет изучают предметы, не
имеющие ничего общего с бухгалтерским учетом: история, философия,
макроэкономика и др. Автор убежден, что посещение трехмесячных курсов
бухгалтера при Центральном доме бухгалтеров в городе Алматы было бы более
эффективным, но их сертификат не может быть соотнесен с дипломом об
окончании бакалавриата. Следовательно, МОНРК нарушает два принципа
эффективного развития любой системы: гибкость и альтернативность.
В результате система высшего образования больше работает с псевдо
инновациями, будь то выборность дисциплин и преподавателей, внедрение
дистанционного обучения и др. Другой псевдо инновацией можно считать
разработку части моделей, которые присутствуют в диссертациях по
экономическому направлению. Они являются исключительно теоретической
попыткой использования уже разработанных западных моделей к реалиям
Казахстана. То есть сама инновационность заключается в переводе текстов из
зарубежных источников на казахский или русский язык, не более.
Здесь можно отметить и еще один критерий – среда разработки
Достарыңызбен бөлісу: |