ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Джорджо Вазари
- «италиядағы Ренессанс мәдениеті»
| аксүйектік өмір, адамның осы дүниедегі, осы дүние үшін қызметі
алдыңғы орынға шығады. Адам бақытқа осы өмірде, Жер бетінде же- туге тиіс. адамға бетбұрыс қана Қайта өрлеу деген дүниетанымдық дәуірдің ерекше сипаты болып табылады, сол себепті бұл дәуірдің философиялық ойлауын антропологиялық ойлау, яғни адам ғалам
болып табылатын көзқарас деп сипаттауға болады. «Ренессанс» деген терминнің өзі алғаш рет италиялық өнер та- рихшысы Джорджо Вазари (XVI ғасыр) еңбектерінде кездескен, бірақ тарихтану санаты ретінде ол XIX ғасырда, Якоб буркгардтың 1860 жылы жарық көрген «италиядағы Ренессанс мәдениеті» деген еңбегінен бері қарай қолданысқа ене бастады. Жоғарыда аталып өткен бетбұрысты негіздеуде Джаноццо манет- тидің (1396-1459) сіңірген еңбегі орасан болды. Құдай жаратқан Табиғаттың сұлулықтары мен салтанаттығы туралы айта келе, ол шың басына адамның өзін қояды. Адамның денесі қандай көркем және оны ештеңемен салыстыру мүмкін емес! Мысалы, кез келген затты жа- сай алатын адамның қолдары не деген ғажап десеңші! Шындығында, дәл солай ғой. Адамның қолы оның ақылынан туған. Егер ғайыптан- ғайып бір күні барлық адамдар жоқ болып шықса және егер әлдеқалай адамның бір қолы болса да қалса, сол қол арқылы жерден тыс пайым жер бетінде ақылдың болғанын түсінер еді. Жануар қоршаған ортаға
101 біржақты бейімделген, ал ол кезде адам жан-жақты. Егер Құдай Табиғатты жаратса, онда адам мәдениетті туғызады. Италиялық философ, филолог және тарихшы лоренцо Валла (1407-1457) адам өмірінің сезімдік қырына тоқталады. Оның этикалық- философиялық шығармаларының бірі дәл солай – «Шынайы игілік іспетті ләззат туралы» (екінші редакциясында «Шынайы және жалған игілік туралы») деп аталады. Ең жоғарғы игіліктің не екенін айқын және сенімдірек көрсету үшін, автор стоиктік, эпикурлік және христи- ан арасындағы әңгімелесу түрін таңдайды. Стоик табиғаттың адамға қас екенін дәлелдеуге тырысады, өйткені оны ізгіліктерге емес, жа- ман қылықтарға бейім етті. Эпикурдың жолын қуушы адамдарға табиғат берген және ләззаттардан тұратын игіліктерге жету мүмкіндігі туралы айтады. Христиан онымен келіспейді. Эпикуршіл сияқты, ол да ләззатты жоғарғы игілік санайды, бірақ адамның пендешілік қуаныштарға жақындығын айыптайды. Ал Валланың өзі оқырманды «ләззат, сөз жоқ, адамға пайдалы, тек ақылға қонымды шектерде ғана, әйтпесе азап шегу аса зиян» деген сенімге келтіреді. Валла адам танымының, ойлаумен қатар, әсерлі сезімдерсіз өмір сүре алмайтынына сенімді болды. Табиғаттың өзі: «өзіңнің тәніңді және өміріңді сақта және соған қауіп төндіретіндердің барлығынан аулақ бол» деген өмір заңдылығын беріп отыр – ал бұл адам сезімдерінің қатысуынсыз мүмкін емес. Сондықтан адам өмірден ба- рынша мол ләззат алу үшін туады. «Менің бар-жоғы бес сезімімнің болғаны қандай өкінішті. Олар елу болғанда, қандай рақатқа батар едім!» – деп шаттанады Валла. Гүлдей жайнаған жастық шағында өмірден кеткен пико делла
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|