белгілері  мемлекет  шығаратын  тиісті  құқықтық  нормалар

реттелетінін  айтуымыз  керек.  Сонымен  қатар  ғылыми  қауымдастық 

өзара  қарым-қатынастардың  ішкі  мәселелерін  реттейтін  өзінің  жеке 

нормалары  мен  құндылықтарын  әзірлейді,  олар,  әдетте,  «ғылыми 

«Этос»  –  грек  сөзі,  ол  өнеге,  мінез,  мекен-тұрақ  деп  аударылады, 

яғни ол – терминологиялық мағынасы тұрақсыз түсінік.

Ғылыми  әлеуметтану  шектерінде  «этос»  ұғымын  алғаш  рет 

американдық ғылыми әлеуметтанушы Роберт Кинг Мертон қолданып, 

«ғылыми этос» ұстанымдарының жалпылама сипаттамасын берді.

Мертонның  пікірінше,  «ғылым  этосы»  оның  институттық  құнды-

лықтарының  жиынтығы  болып  табылады.  Осы  қатардың  кейбір 

құндылықтарын атап өтейік:

а) ғылыми білімнің универсализмі. Арабтық немесе американдық 

физиканың  болмайтыны  сияқты,  ағылшын  немесе  орыс  биология-

сы  да  жоқ.  Ғылыми  таным  жетістіктері  бүкіл  адамзатқа  тиесілі, 

яғни  ортақ.  Сол  себепті  ғалым  ғылыми  зерттеулерінде  оның  жеке 

құлшыныстарынан,  көңіл  күйі  әсерлерінен,  қай  ұлтқа  жататындығы 

және  басқадай  сипаттарынан  келіп  шығатын  уәждерден  бойын  аулақ 

ұстауға  тиіс.  Ғылымда  ашылған  жаңалықтар  мұқият  бақылаудың 

және  әртүрлі  тәжірибелердің  нәтижесі  болуы  керек,  шынайылығы 

ғалымдардың  бірқатар  ұрпақтарының  көп  жылдар  бойғы  ізденістері 

арқылы  дәлелденген  ғылыми  қорытындыларға  сай  болуға  тиіс. 

Міне,  сондықтан  ғылымдағы  кез  келген  жаңалық  ашық  басылымда 

жариялануға  тиіс  және  кез  келген  адам  оның  мазмұнымен  танысып, 

сын айтуға, ұсынылған ережелердің шынайылығына күмән келтіруге 

құқылы.  Ғылыми  қауымдастық  түбегейлі  мойындаған  соң  ғана 

ашылған жаңалық ғылымда өз орнын ала алады;

ә)  ғылыми  жаңалыққа  жеткізетін  жол  –  күрделі  жол.  Ф.Бекон 

айтқандай,  ол  үшін  «өз  үңгірінің  терезесінен»  үңілуді  қойып, 

23

мәселеге  адамзаттың  қазіргі  заманғы  жетістіктері  биігінен  қарау  ке-

рек.  Ғалым  өзінен  бұрынғы  ғалымдардың  идеяларына  сүйенеді, 

ол – өз-өзін шашынан сүйреп батпақтан шығарған барон Мюнхгаузен 

емес.  Бұл  бұрынғы  ғалымдардың  да,  қазіргі  заман  ғалымдарының  да 

шығармашылық  жаңалықтарына  сондайлық  ілтипатпен,  соншалықты 

құрметпен қарауды қажет етеді. Егер ғалымды ғылыми қауымдастық 

жүктеу/скачать 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: