ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

«Мамандық»  ұғымы  Жаңа  дәуірде  еуропалық  қала  мәдениетінде, 

яғни әртүрлі шеберханалар шығып, оларда адамдар еркін жалдамалы 

жұмыспен  қамтылған  кезде  пайда  болған.  Одан  кейінгі  даму  кәсіби 

қызметтің  үлгілерін  қалыптастыруға  келтіріп,  содан  кейін  ол  үлгілер 

тиісті  әлеуметтік  және  ұйымдастырушылық-техникалық  нормаларда 

бекітілді.

Бүгінгі  таңдағы  әлемде  серпінді  дамып  жатқан  қоғамның  ұлғайып 

отырған  барлық  талаптарын  қанағаттандыруға  бағытталған  мыңдаған 

әртүрлі  мамандықтар  бар.  Оның  үстіне,  әрбір  мамандықтың  өзіне  тән 

парасат-пайымдық құрамдас бөлшектері, іс-әрекет үлгілері және қызмет 

технологиясы, қарым-қатынас нормалары, дәстүрлері және т.б. бар.

Соған байланысты: «Ғалым мамандығының ерекшелігі неде?» – де-

ген сұрақ туады.

Қолда  бар  әдебиетте  оның  төмендегідей  ерекшеліктері  ажыра-

тылады:  біріншіден,  ғалымның  бойында  (қолында  десек  те  болады) 

шындықтың  бір  немесе  басқа  көрінісін  зерттеу  барысында  адамзат 

қол  жеткізген  арнайы  білімдер  жиынтығы  бар.  Ертеректе  Ф.Бэкон 

айтқандай, ғалымның әлемге «өз үңгірінің» терезесі арқылы қарауына 

болмайды, ол заманға сай биік жетістіктердің шыңына көтерілуге тиіс. 

Ал  ол  үшін  кез  келген  қазіргі  заманғы  қоғамдарда  жоғары  білімді, 

жоғары оқу орнынан кейінгі білімді қамтитын, әртүрлі кітапханалары, 

мұрағаттары, зертханалары және т.б. бар арнаулы білім беру институт-

тары жұмыс істейді. Сол институттардан өткенде ғана, студент, магис-

трант  немесе  аспирант,  докторант  бола  отырып,  тыңғылықты  еңбек 

нәтижесінде адам ғалым мамандығын иеленеді.

Екіншіден,  ғалымның  қызметін  бағалағанда,  оның  туған  жері, 

ұлты,  саяси,  эстетикалық  және  басқадай  көзқарастары  маңызды 

емес.  Бастысы  –  өз  мамандығының  мәселелерін  терең  игеру,  оларды 

өмірде,  тәжірибеде  қолдана  білу;  білімнің  тиісті  саласына  қомақты 

үлес  қосуға  мүмкіндік  беретін  шығармашылық  әлеует.  Ғалымның 

қызметіне,  оның  ғылыми  қауымдастықтағы  рөлі  мен  орнына  бағаны 

«билік иеленушілер», бюрократтық құрылымның немесе әлдебір басқа 

ұйымның  басқарушылары  емес,  –  әріптестері,  ал  кең  ауқымда  осы