ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

мен қарау; нышан-бейне беру, тәжірибе жасау, шарттылыққа сүйену 

және т.б.

XX  ғасырды  60  жылдарында  қалыптасқан  жағдайды  бірқатар 

ғалымдар  ғылым  дамуындағы  жаңа  кезең  деп  атайды.  Ол  постклас-

сикалық емес ғылым, басқаша айтқанда, классикалық еместен кейінгі 

ғылым деген атқа ие болды. Оның ерекшеліктері ретінде төмендегі си-

паттар аталады:

Антифундаментализм. Бұл – көпдеңгейлі, қандай да бір түпнегізге 

жатқызылмаған жүйелі тұтастықты білдіретін нақтылық. Ол өздігінен 

құрыла да, дами да алады. 

1

 Монизм – әлемнің негізі бір ғана бастау (материя немесе рух) деп танитын философиялық 

2

 Панлогизм – грек сөзі – логикалық заңдардың ойлаудың ғана заңдары емес, сонымен бірге 

заңдары болып табылады деп сендіретін гегельдік дүниетаным.

243

Интегратизм.  Егер  классикалық  ғылымда  бүтін  бөлшектерден 

тұрады,  бүтінді  бөлшектерге  бөлуге  болады  деп  саналса,  енді  қазір 

бүтіннің  де,  бөлшектердің  де  өз-өзіне  жеткіліктілігі,  олардың  өзара  

ықшамдалмаушылығы  (тұжырылмаушылығы),  сонымен  қатар  өзара 

бір-бірлеріне  өткіштігі  танылады.  Мысал  ретінде  бір-бірлерінен 

шығатын қарапайым бөлшектерді айтуға болады.

Синергизм.  Егер  классикалық  ғылым  нақтылықты  қозғалатын, 

олардан  табиғаттың  алуан  түрлі  денелері  құралатын  материалдық 

нүктелердің жиынтығы деп қараса, енді табиғаттың терең құпияларына 

бойлай  отырып,  қазір  нақтылықты  солай  түсінуден  бас  тартуға  тура 

келді.

Бірақ синергетика туралы біз кейінірек айтатын боламыз.

Холизм.  Бұл  ұстанымға  сәйкес,  Әлем,  Нақтылық  көпшамалы 

иерархиялық  тұтастық,  яғни  әрбір  тармағы  басқалармен  өзара 

әрекеттесе  отырып,  өз-өзін  тұрақты  өзгертіп  отыратын  тұтастықты 

білдіреді.

жүктеу/скачать 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: