ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Философия
| адам – макроәлемнің
тіршілік иесі, ал микроәлемде мүлдем басқа кеңістіктік-уақыттық өлшемдер әрекет етеді. Сол себепті адам микроәлемнің онда болып жатқан үдерістерді дәл бейнелейтін үлгісін жасай алмайды. Микроәлемнің қасиеттерін бөлшек немесе толқын ретінде бөлек-бөлек зерттеуге ғана болады. Бөлшек ретінде қарағанда, оның энергетикалық зарядын және қозғалу шамасын, ал толқын ретінде қарағанда, оның кеңістікте орналасуын анықтауға болады. Бөлшектің белгілі бір мөлшер аясында болуы ықтималдығын болжауға болады. Ендеше, кванттық механиканың ықтималды-статистикалық үдерістермен байланыстылығы туралы қорытынды айдай айқын бо- лып шықты. Н.Бордың қосымшалық қағидасы жайында бірер сөз айтайық. Оның айтуы бойынша, «бөлшек пен толқын ұғымдары өзара бір-бірін толықтырады, сонымен қатар бір мезгілде бір-біріне қарама-қайшы». Мәселенің қиындығы мынада: микроәлем үдерістерін зерттеген- де, біз макроаспаптар мен құралдар-жабдықтарды пайдаланамыз да, бір аспаптардың көмегімен бөлшектердің толқын сияқты сипат- тамаларын аша аламыз, ал екіншілері арқылы кванттық қасиеттерін ашамыз. Сөйтіп, зерттеу барысында біз екі бейне аламыз және шығармашылықпен түрлендіре және оларды бір-бірімен толықтыра отырып, микроәлем туралы ортақ көзқарастар тудырамыз. Әлемнің осы замандағы ғылыми бейнесін құруға а.Эйнштейн үлкен еңбек сіңірді. Біз салыстырмалылық теориясын айтып отырмыз. Ол 1905 жылы төмендегі ережелерге сүйене отырып, салыстыр- малылықтың жеке теориясын (СЖТ) құрды: а) вакуумдағы жарықтың жылдамдығы материалдық денелер мен құбылыстар координаттарының барлық жүйелері үшін бірдей; шекті тұрақты шама (констант) – секундына 3000 шақырым (жарықтың жылдамдығымен салыстырғанда, секундына 340 метр құрайтын дыбыстың жылдамдығының төмендігі соншалықты, оны іс жүзінде есепке алмауға да болады); ә) координаттың осындай жүйелерінде табиғат заңдары да бірдей. Жоғарыда аталған ережелер негізінде әлем туралы жаңа көзқарас пайда болып, әлемнің айқын ғылыми бейнесі болмыссыздыққа кетті. Біріншіден, ньютондық жүктеу/скачать 2,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|