Қазақстан республикасының бiлiм және ғылым министрлiгi
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЕЖЕЛГІ ТАРИХЫ
жүктеу/скачать 300,6 Kb. Pdf көрінісі
|
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЕЖЕЛГІ ТАРИХЫ Палеолит (ерте тас ғасыры) Адамның пайда болуы. (антропогенез). Африка және Азия территориясындағы негізгі антропологиялық ашылулар. Қазақстанның табиғи жағдайы және ежелгі гоминидтердің мекендеген ортасы. Археологиялық кезеңдестіру және тас ғасырының хронологиясы. Қазақстанның палеолит кезеңін зерттеу тарихы. Х.Х.Алпысбаев жетекшілігімен болған Оңтүстік Қазақстандағы Қаратау отрядының экспедициясы. Төменгі палеолит ескерткіштерін ашу. А.Г. Медоевтың Батыс Қазақстандағы және Солтүстік Балқаш маңындағы еңбегінің маңызы. Орталық Қазақстанды М.Н.Клапчуктың және
В.С.Волошиннің
зерттеуі. Ж.К.Таймағамбетов жетекшілігімен болған Қазақстанның тас ғасырының ескерткіштерін зерттеу үшін шыққан Шүлбі археологиялық экспедициясының палеолиттік бөлім жұмыстарының қорытындылары.
Қазақстандағы біріккен Қазақстан-Ресей кешенді археологиялық экспедициясы палеолит кезіндегі ескерткіштердің қазіргі кезеңдегі ашылулары.
Плейстоценнен голоценге көшу. Мұздықтардың еруі. Оңтүстік Қазақстанның мезолиттік ескерткіштері. Материалдық мәдениеттің сипаттамасы. Табиғат жағдайлары және еңбек құралдарының ықпалымен шаруашылықтағы өзгерістерді көрсететін археологиялық деректер. Тұрмыста жебемен атудың пайда болуы. Тастан жасалған еңбек құралдары: микролиттер және макролиттер. Тобыл, Нұра, Ертіс өзендерінің жағалауларындағы ескерткіштер. Еңбек құралдарындағы өзгерістер. Мезолиттің тарихи орны. Неолит (жаңа тас ғасыры)
Неолиттің жалпы сипаттамасы. “Неолиттік революция”. өндірістік шаруашылыққа көшу. Мал шаруашылығы мен егіншіліктің қалыптасуы. Қазақстанның неолиттік тұрақтары. Қараүңгірдегі үңгір тұрақтары. Тас өндіру технологиясы және керамика дайындау. Батыс Қазақстан территориясындағы Кельтеминар мәдениеті. Орталық Қазақстанның Атбасар мәдениеті. Торғай атырабы Маханжар мәдениеті.
Неолиттік өнердің түрлілігі: саз ыдыстағы өрнектер, қабырғадағы суреттер және т.б. 11
Энеолит (мыс-тас ғасыры)
Тас құралдарымен бірге мыс қаруларының пайда болуы. Соқамен жер жырту және бақташылық шаруашылық. Орал және Ертіс өзендері аралығындағы энеолит ғасыры. Ботай мәдениеті. Маериалдық мәдениет. Тұрақтар және баспана. Шаруашылық. Жерлеу дәстүрі. Маңғыстаудағы энеолиттік ескерткіштер. Саз ыдыстарын дайындау тәсілі. Белгілі территориялар арасындағы мәдениеттердің өзара байланысы.
Ежелгі Қазақстан территориясы Қола кезеңі (б.з.д. ХҮІІІ-ІХ ғғ.) Қола ғасырының жалпы сипаты және кезеңдестірілуі. Мал шаруашылығының дамуы: бақташылық, жайылымдық мал шаруашылығы, көшпелі мал шаруашылығына көшу. Патриархат. Мүліктік теңсіздік. Жеке жанұялардың пайда болуы. Этникалық қоғамның дамуы.
Қазақстан территориясындағы Беғазы-Дәндібай және Андроновтық мәдениет. Үй промыслы, тұрмыстық шаруашылық, дін және өнер. Археологиялық ескерткіштер (тұрақтар, қорымдар, кен орындары, петроглифтер): Тасты-Бұлақ, Атасу, Тамғалы-тас, Таутары және т.б. Артефактілер типологиясы. Ескерткіштердің таралу территориясы. Керамика. Қола құю шаруашылығының жоғарғы деңгейі. Қолөнер мамандарының бөлінуі. Гончарлық дөңгелектің пайда болуы. Жерлеу дәстүрі. Ботай, Тоқсанбай қалашықтары.
Сақтар (б.з.д. VIII – III ғ.ғ.). ерте темір ғасыры. Көшпелі мал шаруашылығына көшу. Еуразияның ұлы даласы және сақ-скиф дәуірі. Қазақстан территориясында сақ және савромат тайпалары. Сақтардың тайпалық одағы. Өнердің, діни нанымдардың және мифтердің дамуы. Әскері ұйымның жоғары сатысы. Жер игеру, қол өнер, сауда саттықтың дамуы. Қоныстар мен қалалар. Ассирия, Мидия, Парсы, Парфия мемлекеттермен байланыстары. Үйсін мен Қаңлы мемлекеттер (б.з.д. II – б.з. V ғ.ғ.). Үйсіндер мен қаңлылар сақтардың мәдени-тарихи мұрагерлері. Жетісудағы үйсіндердің мемлекеті, ал Сырдарьяда қаңлылардың. Әскери жүйесі. Әскері мен мемлекеттің негізі – рулық-тайпалық құрлым. Үйсін мен қаңлылардың Қытай, Ғұн және Орта Азияда орналасқан мемлекеттермен саяси және мәдени-экономикалық байланыстары. Ғұндар. Орталық Азиядағы бірінші көшпелі империясы (б.з.д. III – I б.з. ғ.ғ.). Ғұн тайпалардың батысқа қарай миграциясы. Орталық және Шығыс Қазақстандағы ғұн мемлекеті – Юебань (б.з. II – V ғ.ғ.). Рулық – тайпалық жүйесі. Ондық жүйесі. Мал шаруашылығы, жер игерушілік, қол өнері. Тәңірге табынуы. Осы кезеңнің тарихнамасы және тарихи деректер.
12
Ерте ортағасырлық мемлекеттер (VI – X ғ.ғ.) Түрік қағанаты (552-603 жж.). Еуразиядағы бірінші көшпелі империя. Түр этносының қалыптасуы. Түркі тайпаларының саяси күшеюі және мемлекет құруы. Қағанат шекарасының кеңеюі. Византиямен, Иран, қытаймен өзара қарым-қатынасы. Батыс Түрік қағанаты және оның Жетісудағы орталығы. Әскери-әкімшілік жүйе, этно-әлеуметтік құрылым. Тайпааралық қақтығыстар. Қытай агрессиясы. Түргештердің дәуірлеуі. Түргеш қағанаты (704-756 жж.) мемлекеттің құрылуы. Түргештердің Тандинастиясы және Орта Азия арабтарымен күресі. Оңтүстік Қазақстанға арабтардың экспанциясы. 751 жылғы Таластағы тарихи күрес және аймақта ислам және мұсылмандық мәдениеттің жайылуы. Жоғарғы билікке тайпааралық күрес. Қарлұқтардың күшеюі. Қарлұқ мемлекеті (766-940 жж.). Жетісуда мемлекеттің пайда болуы. Қашғарды қарлұқтардың алуы, Ферғанаға ықпалының таралуы. Қарлұқтардың тайпалық құрылымы және таралуы. Әскери-әкімшілік басқару. Шаруашылық. Қала және қоныстар. Рухани мәдениет. Саманидтермен күрес, Талас алқабына дейін исламның таралуы. Өзара қақтығыстардың күшеюі. Оғыз мемлекеті (ІХ-ХІ ғғ.) IX – X ғ.ғ. Оғыз тайпасының мемлекетінің Сырдария өз ауданында пайда болуы. Оғыз мемлекетінің құрылуы. Қыпшақтармен, қарлұқтармен, қимақтармен, хазар және бұлғарлармен оғыздардың этносаяси байланыстары. Оғыздардың тайпалық құрамы және қоныстануы. Қоғамдық құрылымы, қалалар және шаруашылық, қоныстар. Сауда мен қолөнердің дамуы. Селжүктермен күрес, өзара қақтығыстардың күшеюі. Оғыз жабғуларының саясит әлсіреуі. Қимақ қағанаты (ІХ ғ. соңы-ХІ ғ. басы). Мемлекеттің құрылуы. Қимақ қоғамындағы көне түркі дәстүрлерінің дамуы. Тайпалық құрамы және қоныстануы. Қимақ қағанына қыпшақ және құмандардың бағыныштылығы. Қоғамдық құрылым. Шаруашылық мәдени типтері. Қалалар және сауда. Қыпшақ әскерінің күшеюі. Қағанаттың құлауы. ҮІ-Х ғғ. Қазақстанның мәдени-экономикалық өмірі. Көшпелі өркениет, оның дамуындағы ерекшелік. Шаруашылық-мәдени типтер: шаруашылық, егіншілік, қалалар және қоныстар. Дала және қала. Ұлы Жібек жолы. Ежелгі түркі жазуы, түркі мәдениетінің ескерткіштері. Исламның және мұсылман мәдениетінің, христиандықтың, манихейліктің, буддизмнің таралуы. Көрнекті ғалымдар және жазушылар: Йолық-Тегин, Әл Фараби, Жанақ әл Кимеки. Тарихи еңбектері. Тарихнамасы. Дамыған ортағасырлық мемлекеттер (ХІ ғ.-ХІІІ ғ.соңы) Қарахан мемлекеті (942-1210 жж.). Жетісу және Қашғар территориясында қағанаттың құрылуы. Оңтүстік Қазақстанда алғашқы мұсылман мемлекеттерінің пайда болуы. Оңтүстік Қазақстан Қараханидтар билігінде. Мауереннахрға қараханидтердің саяси ықпалының таралуы. Селжүктермен, Хорезмшахпен, қыпшақтармен саяси байланысы. Билік қүрылымының иерархиялық жүйесі. Көшпелі дәстүрлер және отырықшы-жер игеру шаруашылығына және мұсылмандық мәдениетке тартылуы. Қалалар және
13
сауда. Отырықшылықтың және егін шаруашылығының дамуы. Әскери- тайпалық және әкімшілік басқару жүйесі. Қарақытайлар мен қараханидтердің саяси билігінің таралуы. Қарақытай (1128- 1213
жж.). Шығыс
Қараханид қағанатын қарақытайлардың лауы. Мауереннарға қарақытайлардың саяси ықпалының таралуы. Қоғамдық құрылым және шаруашылық. Қарақытай билігінің құлауы. Найман және керейттер ұлысы (ХІІ ғ.-ХІІІ ғ. соңы). Орталық Азияда найман және керейттер тайпалар бірлестігінің құрылуы. Қоныстандыру. Христиандықтың таралуы. Наймандар және керейттер мемлекетінің құрылуы. Керейт және найман ұлыстарын Шыңғысханның талқандауы. Наймандардың монғолдардан жеңілуі. Қыпшақ хандығы (ХІ ғ.-1224 ж). Қыпшақтар-қимақ мемлекетінің мұрагер. “Дешті-Қыпшақ” термині және кеңістігі. Қыпшақтардың тайпалық құрылымы және оның иерархия. Көрші халықтармен және мемлекеттермен өзара қарым- қатынас. Мемлекеттің екі бірлестікке бөлінуі. Қыпшақтардың Хорезмшахпен күресі. Қыпшақ хандығында ХІ-ХІІ ғғ. қазақ халқының этникалық негізінің қалануы. Қыпшақ халқының құрылуының аяқталуы және монғол шапқыншылығы. Шаруашылық. Тіл. Мәдениет. Қыпшақ хандығының құлауы. ХІ ғасыр және ХІІІ ғасырдың басындағы Қазақстанның мәдениетінің және экономикасының дамуы. Көшпелі мал шаруашылықты қоғамының мәдени-шаруашылық типі. Оңтүстік, Солтүстік, Батыс және Шығыс Қазақстан қалалары. Қолөнер, сауда, ақша қарым-қатынасы. Ұлы Жібек жолы және оның Қазақстан территориясына аттануы. Қазақстан халықтарының және тайпаларының рухани мәдениеті. Діни сенімдер және пұт. Мұсылмандық мәдениет негізіндегі Қазақстан халықтары. Көшпелілер арасында исламның таралуы. Қазақстан халықтары мен тайпаларының Шығыстың мұсылман елдерімен мәдени, саяси байланыстарының таралуы және нығаюы. Мұсылмандық түркі жазба мәдениеті және ауызша шығармашылық. Ғалымдар мен оқымыстылардың еңбектері: Махмұд Қашғари, Юсуф Баласағұн, Ахмед Южанки, Қожа Ахмет Иассауи. Қазақстан моңғол шапқыншылығы тұсында (ХІІІ ғ.). Алтын Орда (1243ж. -ХҮ ғ. ортасы). Монғол империясының құрылуы. Шығыс Түркістан мен Жетісуды Шыңғысханның жаулап алуы. Орта Азия және Қазақстанды монғолдардың жаулауы. Үш монғол ұлысы құрамындағы Қазақстан. Шығыс Еуропаға жасаған Бату ханның жорығы. Алтын Орданың құрылуы. Ұлыстық жүйенің дамуы. Алтын Орданың билеушілері. Исламның мемлекеттік дін ретінде қабылдануы. Алтын Орда мен Мәмлүк мемлекетінің этносаяси байланысы. Алтын Ордаға Темірдің жорықтары. Алтын Орданың әлсіреуі және құлауы. Ұлыстық күрес. Шағатай мемлекетінің құрылуы. ХІҮ-ХҮ ғғ. ортағасырлық мемлекеттер. Көк Орда және Ақ Орда мемлекеттері. Көк Орда (ХІІІ ғ. соңы мен ХҮ ғ. басы) - жергілікті этникалық негіздегі алғашқы ірі мемлекеттік бірлестік. Сырдария маңындағы қалалар үшін күрес. Орта Азия және Хорезммен байланыстар. Сырдария маңындағы қалалар үшін «тимуридтер» күресі. Биліктің Шайбаниларға көшуі. 14
Моғолстан (ХІҮ ғ. ортасы және ХҮІ ғ. басы). Мемлекеттің құрылуы. Территориясы және этникалық құрылымы. Мұсылмандықтың таралуы. Тимурдың Моғолстанға жорықтары. Темірге қарсы Моғолстан мен Көк Орда билеушілерінің одағы. Темірге Моғолстанның вассальдық тәуелділігі. Мұхамед хан тұсында биліктің нығаюы. Монғол-ойраттардың әскери жорықтары. Моғолстанның әлсіреуі және құлауы. Көшпелі өзбектер мемлекеті (1428-1468 жж.) немесе Әбілхайыр хандығы. Территориясы және этникалық құрамы. Орта Азияға Әбілхайырдың жорықтары. Сырдария маңындағы қалалар үшін күрестер. әбілхайырдың ойраттардан жеңілуі (1457 ж.). Жәнібек және Керей сұлтандардың бөлініп шығуы (1459 ж.) Хандықтың құлауы. Ноғай ордасы (ХІҮ-ХҮ ғ.соңы). Территориясы және этникалық құрамы. Ноғай ордасының билеушілері. Ноғай ордасының құлауы. Сібір хандығы (ХҮ ғ. соңы және ХҮІ ғғ.). Сібір хандығының құрылуы, оның ішкі және сыртқы саяси тарихы. Территориясы, этникалық құрамы және шаруашылығы. Сібір хандығының құлауы. Қазақ халқының құрылуы. «Қазақ» этнонимі. Қазақ жүздері. Қазақ халқының құрылуындағы тарихи алғышарттар. Ертедегі, орта ғасырдағы және ерте дамыған орта ғасырлардағы этникалық процестер. Монғол дәуірінен кейінгі ұлттың қалыптасуы. Қазақ ұлтының қалыптасуы роцесі. Этникалық территорияның құрылуы, біртұтас тілдің қалыптасуы. Шаруашылық, материалдық және рухани мәдениеттің қоғамдастығы. Мемлекетті4 құрылуындағы факторлар және оның этникалық процеске ықпалы. «Қазақ» терминінің жазба деректердегі алғашқы түсінігі. Оның әлеуметтік мағынасы. «Өзбек» және «Қазақ» терминдері. «Қазақ» этнонимі халықтың өзіндік санасы ретінде. Қазақ халықтығының қалыптасуының аяқталуы (ХІҮ-ХҮ ғғ.). Қазақ жүздерінің құрылуындағы этносаяси және шаруашылық сипат. Жүз - қазақтардың этнотерриториялық бірлестігі. Ұлы, Орта, Кіші жүздердің пайда болуы.
Қазақ хандығының құрылуы (1466 ж.). Шығыс Дешті Қыпшаққа Қазақ хандығының саяси үстемдігінің таралуы. Бірінші қазақ хандары - Керей және Жәнібек. Мұхаммад Шайбаниға және Ноғай ордасының мырзаларына қарсы Қасым және Бұрындық хандардың күресі. Сырдария маңындағы қалалар үшін қазақ хандығының күресі. Қазақ хандығының күшеюі. ХҮІ ғ. басындағы Қазақ хандығының әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдайы. Ру-тайпалық құрылым. Шаруашылық: мал шаруашылығы, егін шаруашылығы, қалалар, сауда. Сырдария маңындағы жерлердің саяси және экономикалық маңызы. Мұхамед Шайбанидың Қазақ хандығына қарсы жорықтары. Шайбани ханның өлімі. Моғолстанның саяси күшінің әлсіреуі. Қазақ хандығының Орталық Азиядағы қуатты хандыққа айналуы. Жетісудың Қазақ хандығы территориясына қосылуы. Қасым хан тұсында хандық территориясының кеңеюі. Шайбанидтердің Қазақ хандығына қарсы жорықтары. ХҮІ ғ. екінші жартысындағы Қазақ хандығы. Тақ 15
үшін күрес. Қазақ хандығының Моғолстанмен өзара қарым-қатынасы. ХҮІ ғ. хандықтың әлсіреуі. Қазақ-ноғай қарым-қатынасы. ХҮІ ғ. екінші жартысындағы Қазақ хандығы. Хақ-Назардың билігі. Қазақ-ойрат қарым- қатынасы. Қазақ-ноғай байланыстары. Қазақ хандығы және Мауереннахр Шайбанилары. Қазақ хандарының Бұхар және сібір хандықтарына қарсы күресі. Билікке Орта Азияда Ашғарханидтардың келуі. Кезеңнің тарихнамасы. ХҮІІ-ХҮІІІ ғғ. басындағы Қазақ хандығы. ХҮІ ғ. Қазақ хандығының экономикалық-әлеуметтік жағдайы. Сырдария маңындағы қалалар үшін Есім ханның күресі. Бұхар хандығы мен Қазақ хандығы арасындағы өзара қарым-қатынас. Қазақ хандығы және Шығыс Түркістандағы феодалдық қарым-қатынастар. Қазақ-жоңғар байланыстары. Жоңғар хандығының қалыптасуы, оның агрессиялық саясатының басталуы. ХҮІІ ғ. қазақ-жоңғар қарым-қатынастарының шиеленісуі. Қазақ қоғамында батыр,билер ықпалының артуы. Жәңгір тұсындағы Қазақ хандығы. Тәуке ханның билігі. Қазақ-жоңғар қарым-қатынасындағы қиындықтар. Тәуке ханның «Жеті Жарғысы». Төле, Қазыбек, Әйтеке билер. ХІҮ-ХҮІІІ ғғ. қазақ халқының мәдениеті. Қазақтардың дәстүрлі көшпелі мәдениеті. Үй жануарлары селекциясы. Еңбек құралдары. Қарулану. Қолөнер және кәсіпшілік. Сауда және сауда жолдары. Халықтың рухани мәдениеті. Дәстүр және әдет-ғұрыптар. Наурыз, діни және басқа да мерекелер. Сенімдер және пұтқа табыну. Халық ауыз шығармашылығы. Ойшылдар, ақындар және жыраулар: Майқы би, Асан қайғы, Шалкиіз, Қазтуған, Доспамбет, Марқасқа, Ақтамберді. Олардың мұраларының негізгі идеясы. Қазақстанның қалалық мәдениеті. Қала мен даланың өзара байланысы. Қазақстанның әр аумағындағы қалалардың құрылымы. ХҮІІ-ХҮІІІ ғ.басында қалалық мәдениеттің құлауы және оның себептері. Ауызша тарихнама (тарихи дәстүр), оның ерекшелігі және маңызы. Жазбаша тарихнама, Мұхамед Хайдар Дулатидың, Қадырғали Жалаиридың еңбектері. 3 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖАҢА ЗАМАН ТАРИХЫ ХҮІІІ ғ. бірінші жартысындағы Қазақстан. Қазақстанның жаңа кезеңге енуі: теориялық аспектілері және мәселелері. Кезеңдестіру. Тарихнама және деректер. Қазақстанның халықаралық жағдайы: ерекшеліктері және болашағы. Орталық Азия жүйесіндегі Қазақстан. ХҮІІІ ғ. бірінші жартысындағы ішкісаяси және экономикалық-әлеуметтік жағдайы. Қазақстанға жоңғар агрессиясы. «Ақтабан шұбырынды». Қазақ-жоңғар соғысы. Жоңғар агрессиясы алдындағы қазақ қоғамының бірігуі. Қазақ халқының жоңғарларға қарсы күресінің бастаушылары және идеологтары. Бұланты және Аңырақай шайқасы. Жоңғар шапқыншылығының зардаптары. Халық ауыз тарихында қазақ-жоңғар соғысының бейнеленуі. Кезеңнің тарихнамасы. Тарихи деректер. Жаңа кезеңдегі Қазақстан және Ресей.
16
ХҮ-ХҮІІ ғғ. қазақ-орыс қарым-қатынастарының алғышарттары. ХҮІІІ ғ. қазақ-орыс қарым-қатынасы. Қазақстан І Петрдің «Шығыс саясаты» жүйесінде. Казактық отаршылдық. Қазақстанның Ресейге қосылуының басталуы: тарихнама және деректер. Әбілхайыр хан - мемлекеттік, саяси қайраткер және қолбасшы ретінде.
Тарихнама, мәселелер. Деректер. ХҮІІІ ғ. екінші ширегіндегі Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік-саяси дамуы. Қазақстанның ішкісаяси және сыртқы саяси жағдайларындағы өзгерістер. Циндік Қытай және Жоңғария. Қазақстандағы Ресейдің отарлау саясаты. Жоңғар хандығының әлсіреуі. Қазақ-жоңғар қарым- қатынасы. Ресей және Қытайдың сыртқы саясатындағы Қазақстан және Жоңғария. ХҮІІІ ғ. қазақ қоғамы. Қазақтардың шаруашылығы. Кшпелі мал шаруашылығы-қазақ қоғамының негізгі материалдық өндірісінің негізі. Қазақтардың көшіп-қонуы. Егін шаруашылығының даму ерекшелігі. Қолөнер жағдайы. Экономикадағы өзгерістер. Сыртқы сауда. Қазақтардың қоғамдық құрылымы. әлеуметтік бөлініс. «Ақ сүйек», «қара сүйек» түсінігі, олардың мазмұны және құрылымы. Абылай дәуіріндегі Қазақстан мемлекеті. Абылай хан саяси және мемлекет қайраткері, оның саяси тәуелсіздікке ұмтылуы. Абылай ханның Цин империясымен және Ресеймен өзара қарым-қатынасы. Қазақ жерлерін біріктіру үшін Абылай ханның күресі. Қазақ қоғамының әлеуметтік дамуы. ХҮІІІ ғ. Орталық Азиядағы геосаяси жағдайлар динамикасы. ХҮІІІ ғ. соңындағы Қазақстанның сыртқы саясатындағы өзгерістер. ХҮІІІ ғ. соңы мен ХІХ ғ. екінші жартысындағы Қазақстан және ортаазиялық мемлекеттер. Абылай хан мұрагерлерінің билігі кезіндегі Орта жүздегі саяси жағдайлар. Орта Азияда Ресей экспансиясы жағдайында Қазақстанның тәуелсіздігін сақтау мәселелері. Қазақстандағы Ресейдің әкімшілік реформалары. Қазақстанда хандық биліктің жойылуы. ХҮІІІ-ХХ ғғ. мемлекеттік тәуелсіздігін жоғалту жағдайындағы қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалысы. Негізгі кезеңдер, нәтижелері, мәселелері.
Қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалысының бірінші кезеңі (1731-1837 жж.). Сырым датұлы, Махамбет Өтемісұлы, Қасым Абылайханұлы, саржан Қасымов, Жоламан Тіленшіұлы бастаған көтерілістер. Қазақстанда ұлт-азаттық қозғалыс кезеңдерінің идеологиясының ерекшелігі. ХІХ ғ.-ХХ ғ. басындағы Қазақстанның экономикалық-әлеуметтік және саяси жағдайы. Тарихнама және деректер. Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік- саяси жағдайының ерекшеліктері. ХІХ ғ. бірінші жартысындағы Ресей саясатындағы Қазақстан. Қазақстанның мемлекеттігін және территориялық тұтастығын сақтау үшін күрес. Қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалысының екінші кезеңі (1837- 17
1870 жж.). Кенесары Қасымұлы - патриот, қолбасшы, билеуші. 1837-1847 жж. халықтық соғыс. Жанқожа Нұрмұхамедұлының және Есет Көтібарұлының көтерілістері. Маңғышлақтағы көтеріліс. Қазақстан және Ресей ұлт-азаттық қозғалыс уақытында. Қазақстанның Ресей империясына түбегейлі бағынуы. Қазақстанның тәуелсіздігін жоғалтуы. Қазақ жерлерінің Ресей мемлекетінің меншігі болып жариялануы. ХІХ ғ. екінші жартысындағы Қазақстандағы патшалық жүргізген реформалар. ХІХ – ХХ ғғ. Қазақстанның экономикалық-әлеуметтік және саяси, мәдени дамуы. ХХ ғ. басындағы Қазақстандағы қоныстандыру саясаты және столыпиндік модернизация. Түркістан өлкесін және далалық жерлерді басқару туралы ереже. Отарлық биліктің орталықтануы. Сот ісіндегі өзгерістер. Жұмысшы қозғалыстарының күшеюі. Халықтардың әлеуметтік теңсіздігі. Бала еңбегін қанау. Алғашқы ереуілдер. Қазақстанда саяси этникалық қоғамның құрылуы: жалпы сипаттама. Этникалық процестер және олардың әлеуметтік-демогарфиялық сипаты. Орыс империясы - халықтар түрмесі. Қазақтар. Халықтардың өзара қарым-қатынасы. Орыс ұлтының өкілдері Қазақстанда. Қазақстанға поляктық жер аударылғандар. Қазақстан территориясындағы ұйғырлар мен дүнгендер қоныстануы. Қоныстандыру себептері. Шаруашылық, егін шаруашылығының дамуы. Ұйғырлар мен дүнгендердің мәдениеттің дамуы. Жетісуда егін шаруашылығының дамуы. Сауда. Жәрмеңкелер. Кәсіпшілік. Өнеркәсіп. Урбанизация процессі. Қалалардың әлеуметтік-экономикалық бейнесі. Банк-қаржы қатынасы. Байланыс жолдары және өлкедегі сауда. Жұмысшы кадрлардың қалыптасуы. Столыпиндік аграрлық реформаның зардаптары. Қазақстанның Қытаймен байланысы. Қазақ-қытай сауда қатынастарының әлсіреуі. Қазақстанда ұлт-азаттық қозғалыстың үшінші кезеңі (ХІХ ғ. соңғы ширегі және ХХ ғ. басы). ХІХ-ХХ ғғ. басындағы қазақ зиялыларының реформаторлық қозғалысының ерекшелігі. Қазақ ұлттық мемлекеттігінің жаңа мазмұны. 1905- 1907 жж. Орыс ревлюциясының халықаралық жағдайы және оның Қазақстанға ықпалы. Патшалықтың отаршыл саясатының күшеюі. Жұмысшы қозғалысының басталуы. 1905 жылғы Қарқаралы петициясы. Қазақтардың І-ІІІ Ресейдегі Мемлекеттік Думаға қатысуы. Ұлт-азаттық қозғалыстағы қазақ зиялыларының рөлі. Парламентаризм және ұлттық автономия идеясы. Қазақ халқының ұлттық санасының артуы және жаңғыруы мәселесі. ХХғ.
Қазақстанда ұлттық-демократиялық, реформаторлық қозғалыстардың қалыптасуы. Қазақтың саяси, интеллектуалдық, рухани элитасы (Ә.Бөкейханов, М.Дулатов, А.Байтұрсынов, ағайынды Досмұхамедовтер, М.Тынышбаев, Ш. Құдайбердиев және басқалар. «Қазақ» газетінің. «Айқап» журналының ұлттық сананы оятудағы рөлі. Бірінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі Ресей метрополиясы. 1916 жылғы Қазақстандағы оқиғалар: себептері, сипаты, сабақтары. Қозғалыс ошақтары
18
және көтеріліс жетекшілері. Жеңілу себептері және тарихи маңызы. ХҮІІІ-ХХ ғғ. қазақ халқының тәуелсіздік үшін күресі. 1917 жылғы Қазақстан. Ұлт-азаттық және ұлттық-демократялық қозғалыстар. Ресей буржуазия-демократиялық Ақпан революциясы және оның Қазақстанға ықпалы. В.И.Лениннің қоғамдық-саяси қызметі. Кеңес билігінің құрылуы. 1917 жылғы жаз, көктемдегі саяси партиялар. Большевиктер, эсерлер, кадеттер, «Алаш», «Үш жүз», «Шуро-и-улемия» партиялары. Ұлттық идея эволюциясы, жаңа кезеңдегі ұлттық мемлекеттік идея. ХҮІІІ-ХХ ғғ. қазақ халқының ұлттық санасының өсуі. Траихнамалық деректер. Тарихи пікірлер. Қазақстан мәдениеті (ХҮІІІ-ХХ ғғ. басы). ХҮІІІ ғ. Қазақстанға Ресей экспедициясы. Қазақ әдебиеті. Ақтамберді жырау. Бұхар жырау. Тәтіқара. Үмбетей. Шал Құлекеұлы. Мұсылмандық және орыс білімі. Орыс тарихнамасындағы Қазақстан. А.И.Левшин - қазақ тарихының Геродоты. Қазақ-орыс әдеби байланыстары. Қазақ әдебиетіндегі негізгі бағыттар. Музыкалық мәдениет. Жырау, айтыс айтушылар. Материалдық мәдениет. ХІХ ғ. - ХХ ғ. басындағы үй кәсіпшілігі және қазақтардың қолөнері. ХІХ ғ. 60-70 жж. ағарту мекемелері және ғылыми қоғамдастықтар. Облыстық статистикалық комитеттер. Кітапханалардың ашылуы. Халыққа білім берудегі қиындықтар мен жетіспеушіліктер. Өнер және музыкалық мәдениет. Сурет өнеріндегі Қазақстандық тақырып. Құрманғазы Сағырбайұлы, Дәулеткерей Шығайұлы, Тәттімбет Қазанғапұлы, Біржан Қожағұлұлы, Ақан сері және т.б. Ұлттық сананың жаңғыруы. Қазақ демократиялық әдебиеті. Қазақ тіліндегі алғашқы мерзімдік басылымдар. Ш.Уәлихановтың, А.Құнанбаевтың, Ы.Алтынсариннің, С.Бабажановтың, Б.Даулбаевтың, Ш.Құдайбердиевтің, Д.Чуваковтың қызметі және ғылыми еңбектері. Қазақ халқының материалдық және рухани мәдениетінің әлемдік мәдениеттегі рөлі және орны.
1917 жылғы Қазақ революциясы және оның алғышарттары Революцияға қоғамның әр түрлі әлеуметтік ортасының қатынасы. Қазан революциясының қозғаушы күші және әлеуметтік база жайлы пікірталас («отарлық революция», «қала революциясы» сұрақтарына). Қазақстанда Кеңес үкіметінің орнауының ерекшеліктері. Өлкедегі әлеуметтік-саяси жағдайлар. Азаматтық қарсы тұрулардың басталуы. ІІ жалпықазақтық съезд және оның ұлттық автономия туралы шешімдері. «Алаш» партиясы саяси күрес факторы ретінде. «Қоқанд автономиясы». Кеңестердің алғашқы қадамдары және оны қоғамның қабылдауы. Азаматтық соғыс - халық трегедиясы (1918-1920 жж.). 19
Саяси жағдайлардың шиеленісуі және азаматтық қарсы тұрулардың өршуі. Кеңес билігінің солтүстікте, Қазақстанның солтүстік-шығысында орнауы. Қазақстан әскери қимылдар кезінде. Өлкенің батыс және оңтүстігіндегі оқиғалар. Жетісу, Орал, Шығыс, Ақтөбе және Түркістан майдандарының құрылуы. “Ақ” және “Қызыл” террор. Азамат соғысының әлеуметтік- экономикалық және саяси зардаптары. Қазақ кеңес мемлекеттігінің құрылуы. Қазақ өлкесінің басқаруындағы револциялық комитеттің құрылуы. Ревкомнан Кеңестерге өтуі. БОАК және РКФСР СХК Түркістан ісі бойынша қызметі. Кеңес үкіметінің 1920 жылғы 26 тамыздағы «Автономиялы Қырғыз (Қазақ) Социалистік Кеңестік Республикасының құрылуы туралы» Декреттің қабылдануы. ҚАКСР құрылтай жиналысы. «ҚазАКСР еңбекшілерінің құқығы туралы Декларация» және оның мазмұны. Қазақстандағы «әскери коммунизм» саясаты (1918-1921 жылдың наурызы). «Әскери коммунизм» - большевиктердің «тауарсыз қиялды» жүзеге асыруы. Өнеркәсіпті ұлттандыру. Тауар-ақша қатынасына тыйым салыну. Экономиканы басқаруды орталықтандыру. Азық-түлік диктатурасын енгізу. Өндірісті жалға алуға тыйым салу. «Таптық террордың» күшеюі. Экономикалық дағдарыс «әскери коммунизм» саясатына реакция ретінде. Өнеркәсіптің құлдырауы. 1921-1922 жж. аштық: кедейлік масштабы. Шаруалардың қозғалыстары: өлкедегі антикеңестік көтерілістер. Тарихнамалық деректер. Тарихи еңбектердегі көзқарастар. ЖЭС кезеңіндегі Қазақстан. ЖЭС-қа көшудің экономикалық-әлеуметтік және саяси алғышарттары. Тауар-ақша қатынасы қызметінің кеңеюі (саудаға еркіндік беру, еңбекке ақшалай ақы төлеу, 1922-1924 жж. ақша реформасы). Азық-түлік диктатурасының жойылуы. Қазақстанның оңтүстігіндегі жер-су реформасы және оның нәтижелері. Өлкедегі кеңестік мемлекеттік құрылыс. Территориялық-әкімшілік құрылым. ҚАКСР құрамына қазақ жерлерін біріктіру. Демографиялық жағдай 1926 жылғы санақ. Қоғамдық-саяси оппозиция. Кеңестік “таптық” реформалар ауылдағы дәстүрлі құрылымға соққы болып тиді. Қоғамдық-саяси және идеялық күрес. «Кіші Қазан» саясаты және ауылдарды жаппай күшпен ұйымдастыру: Ф.И.Голощекин және оның креатурасы. Оппозиция. ЖЭС-тің әлеуметтік-экономикалық қорытындылары. Өнеркәсіпті, ауыл шаруашылығын және транспортты қалпына келтіруді бастау. Коорпоративтік қозғалыс. Сауданың дамуы. ЖЭС аяқтау кезеңі туралы мәселе. ЖЭС идеологиясынан шығу. 1927-1928 жж. ауыл шаруашылық дағдарысы. Салық тәртібінің күшеюі. Өлкенің мәдени өмірі. Ұлттық зиялылардың идеялық көзқарастары: М.Жұмабаевтың, А.Байтұрсыновтың, Ж.Аймауытовтың, М.Дулатовтың,
20
Ә.Бөкейхановтың, Ш.Құдайбердиевтің қызметі және шығармашылығы. Жаңа қазақ кеңестік зиялылардың қалыптасуы. Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру – Қазақстан шаруаларының трагедиясы. «Сталиндік аграрлық реформа»: мақсаты және мәні. Көшпелі және жартылай көшпелі отырықшылыққа күштеп көшіру саясаты. “Отырықшылық” саясатының экологиялық, экономикалық және әлеуметтік мәселелері. Көшпелілерді отырықшылыққа көшірудің экономикалық және саяси мақсаты. Бай-кулактар шаруашылығын кәмпескелеу. Қазақстандағы дәстүрлі құрылымның түбегейлі бұзылуы және оның зардаптары. 1932-1933 жж. аштық. Халықтың жаппай босуы. Индустриализациялау: сипаты, қарқыны, көлемі. КСРО халық шаруашылығын дамытудағы бесжылдық жоспар және ондағы Қазақстанның рөлі. Республикадағы өндірістік инфрақұрылымның кеңеюі. Өндірістік күштер құрылымы. Жұмысшы табы кадрларының қалыптасу ерекшеліктері. Урбанизация процесі. Соғыс қарсаңындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуы. ҚазАКСР одақтас республика болып қайта құрылуы. Республикадағы әлеуметтік, демографиялық және этнодемографиялық жағдайлар. Өнеркәсіп. Транспорт. Энергетика. Жұмысшылар категориялары. Ауыл шаруашылық өнідіріс. Урбанизация процесі.
Идеялық және саяси оппозиямен күрес. Идеологиялық және саяси террордың күшеюі. Саяси репрессия. Халықтық білім беру. Үлкендер арасындағы сауатсыздықты жою. Мектеп құрылысы туралы пікірталастар. Латын алфавитіне көшу. 20-30 жж. зиялылардың ұлттық ағарту жүйесіне қосқан үлесі. Білім беру мектептерінің жетістіктері. Арнайы орта оқу орындары. Қазақстандағы алғашқы ЖОО. Ғылыми мекемелдердің қалыптасуы. Қазақстанды зерттеу қоғамы. КСРО ҒА Қазақстандағы филиалы (Қаз.ФҒА). Ұлттық шығармашылық зиялылардың бірігуіндегі А.Байтұрсыновтың және басқа да мәдениет қайраткерлерінің рөлі. Қазақ кеңес әдебиетінің нығаюы. С.Сейфуллин, І.Жансүгіров, Ж.Аймауытов, М.Дулатов, Б.Майлин, А.Әуезов, М,Жұмабаев, С.Мұқанов, Ғ.Мүсірепов, және т.б. И.Ановтың, И.Шуховтың, Д.Снегиннің, Х.Алиевтің, М. Хамраевтың шығармашылығы. Қазақ кеңес өнерінің нығаюы. Ұлттық театрлардың, клубтардың қалыптасуы. А.В.Затаевич, Е.Г.Брусиловский сынды композиторлардың Қазақ музыкалық өнеріне қосқан үлесі. Көрнекті қазақ әншісі Ә.Қашаубаев. Қазақ өнерінің көрнекті қайраткерлері: К.Байсейітова, Қ.Жандарбеков, Ж.Шанин және басқалары. Ұлттық драма театрының құрылуы. 1936 жылғы Қазақ өнерінің Мәскеудегі алғашқы онкүндігі. Сурет өнері (Н.Хлудов, Ә.Қастеев). Кітап басу және шығару. Мәдени құрылыстың негативті және позитивті жақтары. Зиялыларға байланысты трагедиялық репрессия. 21
Қазақстан 1941-1945 жж. Ұлы Отан соғысы жылдарында. Фашистік Германияның КСРО-ға шабуылы. Соғыстың басталуы. Оның сипаты. Фашистік Германия жоспарындағы Қазқстан территориясы. Қазақстандықтар майданда. Брест қамалын қорғаушылардың ерлікпен қаза табуы. Мәскеу және Ленинград түбіндегі шайқаста қазақтардың көрсеткен ерліктері. Алғашқы қазақ-батырлар. Сталинград шайқасындағы қазақстандықтардың ерлікпен көрсеткен қарсылықтары. Курск түбіндегі неміс әскерлерінің жеңілуі және ол шайқасқа қазақстандықтардың қатысуы. Қазақстандықтар Украина және басқа бауырлас кеңестік республикаларды жаудан азат етуде. Қазақстанның экономикалық ресурстары мен адамдарын агрессорларға қарсы мобилизациялау. Кеңес мемлекетінің Қазақстанда әскери өнеркәсіпті дамытуы. Тылда, майданда. Республика жұмысшыларының және шаруаларының еңбекпен ерлігі. Қазақстанның халық шаруашылығының әйелдер және жастар рөлі. Қазақстандағы эвакуация. Майданға көмектесудегі халық қозғалысы. Қорғаныс қорына қаржы жинау. Қазақстандықтардың танк, авиациялық эскадрилия құрылысына қатысуы. Азат етілген аудандардың шаруашылығын қалпына келтіруге Қазақстанның көмегі. Қазақстандықтардың партизандық қозғалысқа қатысуы. Украина, Белоруссия және РКФСР солтүстік батыс облыстарын азат етудегі партизан- қазақстандықтардың үлесі. Қазақстан Ұлы Отан соғысының аяқталу кезеңінде. Қазақстандықтардың Орталық және Оңтүстік-Шығыс Еуропа халықтарын фашистік оккупациядан азат етуде қосқан үлесі. Кезеңнің тарихнамасы. Қазақстан соғыстан кейінгі жылдарда (1945-1953 жж.). Республикадағы әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси жағдайлар. Экономиканы бейбіт өмірге бейімдеп қайта құру. Қазақстан территориясында ядролық полигондар салу. Саяси репрессиялардың жалғасуы. Е.Бекмаханов ісі. “Лагерлік экономика” (Карлаг, Степлаг және басқалары). Қазақстан “Хрущетвік декада” жылдарында (1953-1964 жж.). Ауыл шаруашылығын реформалау бағыттары (1953 ж., КОКП ОК қыркүйек пленумы) және оның шешімдері. КОКП ХХ съезі - Сталиннің жеке басына табынуды сынау. Экономиканы басқаруды реформалау. Қазақстанда тың және тыңайған жерлерді игеру. “Тыңның” экономикалық, экологиялық және әлеуметтік зардаптары. Өнеркәсіп пен транспорттың дамуы. Қала құрылыс өндірісінің және жаңа қалаларының қалыптасуы. Әскери-өндірістік кешен:
«Байқоңыр» космодромының құрылысы. Халықтың урбанизациялану процесінің дамуы. Хрущевтік әлеуметтік иллюзия (американы ет, сүт, май өндірісі бойынша қуып жету).
Қоғамдық-саяси өмірдегі «жылымық». Ғылым мен мәдениеттің дамуы. 1960 жылдың екінші жартысы мен 1980 жылдардың басындағы Қазақстан. Әміршіл-әкімшіл жүйенің күшеюі. Өнеркәсіптің және ауыл шаруашылығының экстенсивті сипаты. «Дамусыз өсу» - экономиканың басты сипаты. 22
Экономиканы реформалаудағы құлдыраулар. Қоғамды бюрократияландырудың жалғасуы. Әлеуметтік құрылымдағы халық өзгерісі. Тапшылықтың өсу мәселесі. Экологиялық мәселелердің шиеленісуі. Ғылым, білім және мәдениет. Қазақстандағы «қайта құру» саясаты (1985-1991 жж.). «Қайта құру» саясатының негізгі кезеңдері және оның сипаты. Әміршіл- әкімшіл жүйенің реформалаудағы әлсіздігі: жүйелік дағдарыстың күшеюі. 1986 жылғы Алматыдағы желтоқсан оқиғасы - Кеңес мемлекетінің этноорталықтық саясатының дағдырысы. КСРО құлауы қарсаңындағы жүйелік дағдарыстың шиеленісуі. ҚАЗАҚСТАН ТӘУЕЛСІЗДІККЕ БАРАР ЖОЛДА
Отандық тарих және мемлекеттік тіл-тәуелсіздікке барар жолдағы қазақ қоғамын біріктіруші және жұмылдырушы фактор. Қазақ ұлттық зиялылары Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, Ш.Құдайбердиев және т.б. ақтау (1988 ж.). Тіл туралы заң (1989 ж.). Республикада Президент постының бекітілуі. Қазақ КСР мемлекеттік тілі туралы Декларация (1990 ж.). Қазақстан тәуелсіздігін жариялау КСРО реформалану дайындығы. 1991 жылы 19 тамызда билікті Төтенше жағдайлар комитетінің қолына алуы. Қазақстан Компартиясының кезектен тыс съезі, оны тарату. Қазақстан Президентін бірінші бүкілхалықтық сайлау. Қазақ КСР атауының Қазақстан Республикасы етіп қайта ауыстырылуы. «ҚР мемлекетік тәуелсіздігі туралы» Конституциялық Заң (1991 ж.). даму жолын анықтау.
1992 жылы Кеңестік келісімшарттың жойылғандығы туралы Беловеж келісімі, ТМД құрылуы. Орта Азия мен Қазақстан көшбасшыларының Ашхабадта кездесуі. Тәуелсіз посткеңестік мемлекеттер басшыларының Алматыда кездесуі», «ТМД құрылуы туралы хаттамаға» қол қоюы, ТМД құрылуы туралы Алматы Декларациясы (1991 ж.). Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылымы. Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде даму және қалыптасу стратегиясы» атты еңбегі (1992 ж.). ҚР рәміздерін белгілеу - ту, елтаңба, әнұран (1992 ж.). Тәуелсіз Қазақстанның алғашқы Конституциясы (1993 ж.). Президент Н.Ә.Назарбаевтың «Ұлттық валютаны енгізу туралы» Жарлығы (1993 ж.). Қазақстан халықтары ассамблеясының құрылуы (ҚХА). ҚР Конституциясының қайта қабылдануы (1995). Екі палаталы парламентті сайлау. Президенттің Қазақстан Халқына бірінші Жолдауы. Президенттің елге Жолдауы: «Қазақстан-2030. «Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы» (1997 ж.). Астананы Алматыдан Астанаға көшіру. Н.Ә.Назарбаевтың 2001 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Тәуелсізідігінің 10 жылдығына арналған Астана қаласында өткен салтанатты жиналысында сөйлеген «Жүзжылға татитын он жыл» атты баяндамасы. 23
Экономикалық даму Егемендік жолындағы қиындықтар: экономикалық дағдарыс, әлеуметтік қиындықтар, жұмыссыздық, қылмыстың күшеюі. Оны шешу жолдары. БҰҰ даму бағдарламасы. Адамзаттық даму, адамзаттық көрсеткіш туралы мәселелер. ҚР сыртқы саяси әріптестігі, Тексако-Мобил, Би Пи Амоко, Шелл, Шеврон және т.б. компаниялардың қызметтері. 2004 жылдың 6 ақпанында Астана қаласында өткен Тың және тыңайған жерлерді игерудің 50 жылдығына арналған салтанатты жиналыста Н.Ә.Назарбаевтың «Көтерілген тың - достық пен жасампаздықтың символы» атты баяндамасы. Қазақтардың Бірінші әлемдік құрылтайы. ҚР қоғамдық қозғалыстар және саяси партиялар. Әлеуметтік реформалар: кедейлікті жоюға арналған мемлекеттік бағдарламалар, тұрғындарды еңбекпен қамтуды күшейту, жастарды қолдау, студенттік, зейнетақылық реформа. Бірінші азаматтық форум және оның маңызы. ҚР информациялық саясаты, БАҚ дамуы. ҚР Ұлттық кеңесінің қызметі. Құқық қорғау және сот органдары қызметінің жүзеге асырылуы. Президент Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан жеделдетілген экономикалық, әлеуметтік және саяси жаңару жолында» (2005 ж. 18 ақпан) атты Халыққа Жолдауы. Президент Н.Ә.Назарбаевтың Халыққа Жолдауы (2006 ж., 1 наурыз). Президент Н.Ә.Назарбаевтың «Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан» атты Халыққа Жолдауы (2007 ж., 28 ақпан).
Білім, ғылым жүйесіндегі реформалар. 1997 жылдың саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу мен ұлттық бірлік жылы деп жариялануы. 1998 жыл- Ұлттық тарих жылы. 199ұ жыл - ұрпақтар сабақтастығы жылы. 2000 жыл- мәдениетті қолдау жылы. Астана қаласындағы әлемдік және дәстүрлі дін көшбасшыларының бірінші съезі (2003 ж.). «Тарих толқынында» атты Н.Ә.Назарбаевтың еңбегі. «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы. Оның мақсаттары мен негізгі бағыттары. Тарихи және архитектуралық ескерткіштерді қалпына келтіру: мәдени мұраларды зерттеу - фольклор, дәстүр, әдет-ғұрып.
Қазақстанның егемендігін әлемдік қауымдастықтың тануы, оны БҰҰ қабылдауы. Қазақстанның халықаралық ұйымдармен қарым-қатынасы: ЮНЕСКО, ЮНИСЕФ, ЭКОСОС және т.б. ҚР интеграциялық процестерге қатысуы. Алматыдағы бірінші халықаралық бейбітшілік және келісім конференциясы, «Бейбітшілік пен тұрақтылыққа» атты конференцияға қатысушылар Декларациясы (2003 ж.). ҚР Президентінің РФ алғашқы ресми сапары, оның Ломоносов атындағы ММУ еуразиялық идеяны алға тарта отырып, сөйлеуі. 2001 жылғы 11 қыркүйектегі АҚШ-тағы лаңкестік, АҚШ-тың Ауғанстандағы антитеррорлық акциясы. Ирак соғысы. ҚР осы оқиғаларға қатыстығы бойынша позициясы. Н.Ә.Назарбаевтың «Сындарлы он жыл» атты еңбегі.
Қазақстанның ядролық қарудан бас тартуы. Қазақстан Президентінің Семей ядролық полигонын жабу туралы жарлығы (1991). Н.Ә.Назарбаевтың «Эпицентр мира» атты еңбегі.
24
ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ Қазақстанның ежелгі тарихы 1.Абилев А.К., Евдокимов В.В. Казахстан в древности: Учебное пособие. - Караганда, 1991. 2. Агапов П., Кадырбаев А. Сокровища древнего Казахстана. - Алма-Ата, 1979. 3. Акишев К.А., Байпаков К.М. Вопросы археологии Казахстана. - Алма- Ата, 1973. 4. Акишев К.А. Курган Иссык. - М., 1978. 5. Акишев К.А. Древнее золото Казахстана. - Алма-Ата, 1983. 6. Акишев К.А. Искусство и мифология саков. ~ Алма-Ата, 1984. 7. Акишев К.А. Древние кочевники и мировая цивилизация: генезис, проблемы, перспективы// Вестник АН КазССР. - 1991. - № 10. 8. Акишев К.А., Кушаев Г.А. Древняя культура саков и усуней долины реки Или. - Алма-Ата, 1963.
9. Аманжолов К. Рахметов К. Туркі халықтарының тарихы. 1-ші кітап. -Алматы, 1996.
10. Аргынбаев Х.А., Муканов М.С., Востров В. Қазақ шежіресі хақында. - Алматы, 2000. 11. Аргынбаев Х.А. Этнографические очерки по скотоводству. - Алма-Ата, 1969.
I2. Асфендияров С., Кунте П. Прошлое Казахстана в источниках и материалах. Т. 1. – Алма-Ата, 1935; Алматы, 1998. 13. Ахинжанов С.М., Макарова Л.А., Нурумов Т.Н. К истории скотоводства и охоты в Казахстане. - Алма-Ата, 1992. 14. Байпаков К.М. История древнего Казахстана. - Алматы, 1996. 15. Бичурин Н.Я. Сборник сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена. - М.-Л., 1950. 16. Гумилев Л. Қиял патшалығының іздеу. - Алматы, 1992. 17. Исмагулов О.И. Этническая антропология Казахстана. - Алма-Ата, 1982. 18. Маргулан А.Х., Акишев К.А., Кадырбаев М.К., Оразбаев А.М. Древняя культура Центрального Казахстан. - Алма-Ата, 1966. 19. Кадырбаев А.Ш. История Казахстана: первобытный мир и древность. - Алматы, 1998. 20. Нығмет Мьнжан. Қазақтың қысқаша тарихы. - Алматы, 1994. 21.
Прошлое Казахстана по археологическим источникам. - Алма-Ата, 1976 .
22. Самашев З.С. Сквозь мглу тысячелетий //Аргументы и факты. - 1993. 23. Таймагамбетов Ж.К. Палеолитическая стоянка им. Ч.Ч.Валиханова. Алма- Ата, 1990. Орта ғасырлардағы Қазақстан 1. Акинжанов А.К. История Казахстана: Курс лекций. Часть I. - Алматы, 25
2. Ахинжанов С.М. Кыпчаки в истории средневекового Казахстана. -Алма- Ата, 1989. 3. Асфендиаров С.Д. История Казахстана с древнейших времен. - Алма-Ата, 1993.
4. Бартольд В.В. Туркестан в эпоху монгольского нашествия. Сочинения.Т. 1,2.- М., 1963. 5. Бартольд В.В. Чингизхан. Сочинения. Т. 5. - М, 1968. 6. Валиханов Ч.Ч. Собрание сочинений. В 5-ти томах. - Алма-Ата, 1961- 1968. 7. Барманкулов М.К. Вселенная тюрков. - Алматы, 1996. 8. Барманкулов М.К. Хрустальные мечты тюрков о квадронации. – Алматы, 1999. 9. Греков Б.Д., Якубовский А.Ю. Золотая Орда и ее падение. - М.-Л., 1950. 10. Гумилев Л.Н. Древние тюрки. - М., 1967. 11 . Гумилев Л.Н. Древняя Русь и Великая степь. - М. -Л., 1989. 12. Де Оссон К. От Чингизхана до Тамерлана. - Алматы, 1996. 13. Егоров В.Л. Золотая Орда: мифы и реальность. - М., 1990. 14. Есенберлин И. Алтын Орда. Тарихи трилогиясы. - Алматы, 1982. 15.
Загадки древнего Туркестана / Сост. Е.Смагулов.- Алматы, 1998. 16. Кляшторный С.Г., Султанов Т.И. Казахстан - Летопись трех тысячелетий. -Алматы, 1992.
17. Кумеков Б.Е. Государство кимаков в 1Х-Х1 вв. по арабским источникам. - Алма-Ата, 1972. 18. Кычанов Е. Жизнь Темучжина, думавшего покорить мир. - Алма-Ата, 1992. 19. Масанов Н.Э. Кочевая цивилизация казахов. - Алматы-М., 1998. 20. Мұқанов М. Қазақ жерінің тарихы. - Алматы, 1994. 21. Пищулина К.А. Юго-Восточный Казахстан в середине Х1У-начале XVI века: Вопросы политической и социально-экономической истории. -Алма-Ата, 1977. 22. Рашид-ад-Дин. Сборник летописей. Т. 1. Кн. 1, 2. -М.-Л., 1952. 23. Сафаргалиев М.Г. Распад Золотой Орды. - Саранск, 1960. 24. Сулейменов О. Аз и Я. - Алма-Ата, 1975. 25. Толыбеков С.Т. Қазақ шежіресі. - Алматы, 1992. 26. Тынышпаев М. Материалы по истории киргиз-казахского народа. - Ташкент, 1925;
Алматы, 1992. 27. Федоров-Давыдов А. Общественный строй Золотой Орды. - М., 1979. 28. Хара-Даван Э. Чингисхан как полководец и его наследие. - Алма-Ата, 1992. Қазақстанның жаңа заман тарихы 1.
Абусеитова М.Х. Казахстан и Центральная Азия в XV-XVII вв.: история, политика, дипломатия. - Алматы, 1998. 2. Абдиров М.Ж. История казачества Казахстана. - Алматы, 1994. 3. Абылай хан. Тарихи жырлар. - Алматы, 1991. 4. Аккошкаров Е. Из истории казахов. - Алматы, 1997. 5. Адильгереев Е.М. К истории образования казахского народа//Вестник. АН КазССР.-1951.-
26
№1. 6 . Аничков И.В. Қазақ батыры Жанкожа Нұрмұхаммедұлы. - Алматы, 1991. 7 . Аргынбаев Х.А., Муканов М.С., Востров В. Қазақ шежіресі хақында. - 8 . Аманжолова Д.А. Казахский автономизм и Россия. - М., 1994. 9 . Ахметов Б. Государство кочевых узбеков. - М., 1965. 10 . Ахмедов Г. Жем бойында. Есет Көтібарұлы туралы. Тарихи роман. - Алматы, 1992. 11 . Апполова Н.Г. Присоединение Казахстана к России в 30-х годах XVIII в.- Алма-Ата, 1948. 12 . Апполова Н.Г. Экономические и политические связи Казахстана с Россией в XVIII-
начале XX вв. - М.,1960. 13 . Асылбеков М.Х. Железнодорожники Казахстана в первой русской революции (1905-1907 гг.). - Алма-Ата, 1965. 16. Асылбеков М.Х., Галиев А.Б. Социально-демографические процессы в Казахстане (1917-1980). - Алма-Ата, 1991. 14 . Әбілгазы. Түрк шежіресі - Алматы, 1992. 15 . Басин В.Я. Россия и казахские ханства в XVI-XVШ вв. - Алма-Ата,1971. 16 . Бөкейхан А.Н. Шығармалары. - Алматы, 1994. 17 . Бұқыр жырау К,. Шығармалары. - Алматы, 1992. 18 . Бекмаханов Е.Б. Казахстан в 20-40-ые годы XIX века. - Алматы, 1992. 19 . Бекмаханов Е.Б. Присоединение Казахстана к России. - Алма-Ата, 1957. 20 . Бес ғасыр жырлайды. 1,2 ТТ. - Алматы, 1989. 21 . Вяткин М.П. Батыр Срым. - М.-Л., 1947; Алматы, 1999. 22 . Галузо П.Г. Туркестан-колония: Очерк истории Туркестана от завоевания царизмом до революции 1917 г. - М., 1929. 23 . Галузо П.Г. Аграрные отношения на юге Казахстана в 1867-1917 гг. - Алма- Ата, 1965. 24 . Галиев В. З. Декабристы и Казахстан. - Алма-Ата, 1980. 25 . Грозный 1916 год: Сборник документов и воспоминаний в 2-х томах/ Сост. С. А. Асанова, С. Ф. Мажитов, Р. К. Нурмагамбетова, Ю. И. Романов и др. – Алматы, 1998. 26 . Дала уялаятының газеті. 1888-1902. - Алматы, 1994. 27 . Дильмуханов Е. Из истории горной промышленности Казахстана. – Алма- Ата, 1977. 28 . Дулатова Д. И. Историография дореволюционного Казахстана. - Алма-Ата, 1984. 29 . Ерофеева И. В. Хан абулхаир: полководец, правитель и политик. - Алматы, 1999. 30 . Зиманов С. З. Народно-освободительное восстание под предводительством Исатая Тайманова. – В кн. История Казахской ССР. Т. 3. – Алма-Ата, 1979. 31 . Зиманов С. З. Россия и Букеевское ханство. - Алма-Ата, 1982. 32 . Зиманов С. З. Общественный строй казахов первой половины Х1Х века. - Алма-Ата, 1958.
27
33 . Зиманов С. З. Политический строй Казахстана конца ХVIII - первой половины Х1Х вв. –
Алма-Ата, 1960. 34 . Златкин И. Я. История Джунгарского ханства (1633-1758 гг.) – М., 1983. 35 . Исторический опыт защиты Отечества. Военная история Казахстана. – Алматы, 1999. 36 . История Казахстана: белые пятна. - Алма-Ата, 1991. 37 . Казахско-русские отношения в ХVII-ХVIII веках. Сборник документов и материалов. - Алма-Ата, 1961. 38 . Касымжанов Ж. К. Кенесары хан. - Алматы, 1996. 39 . Касымжанов Ж. К. Старший султан Кунанбай Оскенбаев и его окружение. - Алматы, 1995. 40.
Қараш Г. Замана. – Алматы, 1994. 4 1. Кенжегалиев И. Исатай – Махамбет. – Алматы, 1991. 4 2. Киреев Ф. Революция 1905-1907 гг. в Казахстане. - Алма-Ата, 1949. 4 3. Қозыбаев М. К. Жауға шаптым, ту байлап. – Алматы, 1994. 4 4. Қозыбаев М. К. Ақтаңдақтар ақиқаты. – Алматы, 1992. 4 5. Козыбаев М. К. История и современность. – Алматы, 1991. 4 6. Койгелдиев М. Алаш қозғалысы. – Алматы, 1995. 47 . Маликов Ф. М. Февральская буржуазно-демократическая революция. - Алма-Ата, 1973. 48 . Мәшімбаев С. М. Патшалық Ресейдің отарлық саясаты. – Алматы, 1994. 49. Моисеев В. А. Джунгарское ханство и казахи в ХVII-ХVIII вв. - Алма-Ата, 1991. 50.
Муканов М.С. Этническая территория казахов в ХVШ-начале XX веков. - Алма-Ата, 1991. 51 . Мырзахметов М. Қазақ қалай орыстандырылды. - Алматы, 1994. 52 . Национально-освободительное движение в Казахстане и Средней Азии в 1916 году: характер, уроки, итоги / Сост. С.Ф.Мажитов, С.А.Жакишева, 53 . Нурпеисов К.Н. Алаш һәм Алашорда. - Алматы, 1995. 54 . Нусупбеков А.Н. Формирование и развитие сельского рабочего класса в Казахстане. - Алма-Ата, 1966. 55 . Омарбеков Т.О. Зобалаң - Алматы, 1994. 56 . Өмірзақов 0. Ресейге қосылғаннан не ұттык? - Алматы, 1999. 57 . Пищулина К. А. Присырдарьинские города и их значение в истории казахских ханств в ХV-ХVII вв. В кн. Казахстан в ХV-ХVIII веках. Вопросы социально-политической истории. - Алма-Ата, 1969. 58 . Рязанов А. Ф. Восстание Исатая Тайманова (1836-1838) - Алма-Ата, 1991. 59 . Салғарин Қ. Хандар кестесі. - Алматы, 1992. 60 . Сапаргалиев Г. С. Карательная политика царизма в Казахстане. -Алма-Ата, 1966. 61 . Сафаров Г. Колониальная революция. - Алматы, 1996. 62 . Сулейменов Б.С. Аграрный вопрос в Казахстане последней трети XIX в. - Алма-Ата, 1978.
28
63 . Сулейменов Б.С. Революционное движение в Казахстане в 1905-1907 гг. - Алма-Ата, 1977. 64 . Сулейменов Р.Б., Моисеев В. А. Из истории Казахстана XVIII века (О внутренней и внешней политике Аблая). - Алматы, 1988. 65 . Толыбеков С.Е. Кочевое общество казахов в ХVП-начале XX века. Политико-экономический анализ. - Алма-Ата, 1971 . 66 . Турсунбаев А.Б, Казахстан в революции 1905-1907 годов. - Алма-Ата, 1987. 67 . Турсунова М.С. Казахи Мангышлака во второй половине XIX века. -Алма- Ата, 1977. 68 . Царская колонизация в Казахстане. По материалам русской периодической печати XIX века. - Алматы, 1995. 69 . Шоинбаев Т.Ж. Добровольное вхождение казахских земель в состав России. - Алма-Ата, 1982. Қазақстанның қазіргі заман тарихы 1. Абылхожин Ж.Б. Традиционная структура Казахстана. -Алма-Ата, 1991. 2. Абылхожин Ж.Б. Очерки социально-экономической истории Казахстана. ХХ век. – Алматы, 1997. 3. Алдажуманов К. С., Алдажуманов Е.К. Депортация народов - преступление тоталитарного режима. - Алматы, 1997. 4. Алдажуманов К.С., Козыбаев М.К. Тоталитарный социализм: реальность и последствия. - Алматы, 1997. 5. Асылбеков М.Х., Галиев А.Б. Социально-демографические процессы в Казахстане (1917-1980). - Алма-Ата, 1991. 6. Байтурсынов А. Ак жол. - Алматы, 1991. 7. Бөкейхан А.Н. Шығармалары. - Алматы, 1994. 8. Белан П.С. Участие казахстанцев в завершающих сражениях Великой Отечественной войны. - Алма-Ата, 1979. 9. Белан П.С. Казахстанцы в боях за освобождение Белоруссии и Советской Прибалтики. - Алматы. 1988 и др. 10. Борцы за Советскую власть в Казахстане. -Алма-Ата, 1982. 11. Бочагов А.К. Алаш-Орда. - Кзыл-Орда, 1935. 12. Бурабаев М.С. Общественно-политическая мысль Казахстана 1917-1940 гг. - Алма-Ата, 1991. 13. Голод в казахской степи. - Алма-Ата, 1991. 14. Гуревич Л.Я. Тоталитаризм против интеллигенции. - Алма-Ата, 1992. 15. Елеуов Т.Е. Установление и упрочение Советской власти в Казахстане. -Алма- Ата, 1961. 16. Иностранная интервенция и Гражданская война в Средней Азии и Казахстане: Сборник документов. Т.1. -Алма-Ата, 1960. 17. История Казахстана: белые пятна. - Алма-Ата, 1991. 18. Исторический опыт защиты Отечества. Военная история Казахстана. – Алматы, 1999. 19. Казахстан в начале XX века: методология, историография, источниковедение. В 2-х частях. - Алма-Ата, 1993-1994. 20. Козыбаев М.К. Казахстан - арсенал фронта. - Алма-Ата, 1983. 29
21. Қозыбаев М.Қ. Тарих зердесі. 1,2 ТТ. - Алматы, 1998. 22. Козыбаев М.К., Едыгенов Н.Е. Труд во имя победы. -Алматы, 1995. 23. Козыбаев М.К. Казахстан на рубеже веков: размышления и поиски. Кн. 1,2. - Алматы, 2000. 24. Мендикулова Г.М. Исторические судьбы казахской диаспоры. Происхождение и развитие. - Алматы, 1997. 25. Нурпеисов К.Н. Становление Советов в Казахстане. - Алма-Ата, 1987. 26. Нурпеисов К.Н. Алаш һәм Алашорда. - Алматы, 1995. 27. О прошлом для будущего. - Алма-Ата, 1990. 29. Пахмурный П., Григорьев В. Октябрь в Казахстане. - Алма-Ата, 1978. 30. Рыскулов Т.Р. Собрание сочинений в 3-х томах. Составители Асылбеков М.Х., Балакаева Л.Т. и др. - Алматы, 1998. 31. Сұбханбердина Ү., Дауітов Қ., Сахов К. Қазақ. - Алматы, 1988. 32. Тер-Погосян Э.А. Свобода опоздала на целую жизнь. - Алматы, 1997. 33. Чокай М. Туркестан под властью Советов. - Алма-Ата, 1991. 34. Государственные символы Республики Казахстан. Составители Каирбеков Б.Г. и др. - Алматы, 1997. 35. Назарбаев Н.А. На пороге XXI века. - Алматы, 1996. 36. Назарбаев Н.А. Пять лет независимости Казахстана. - Алматы, 1996. 37. Назарбаев Н.А. Казахстан - 2030. Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев // Казахстанская правда. -1997.-10 октября. 38. Назарбаев Н.А. В потоке истории. - Алматы, 1998. 39. Новейшая история Казахстана. Сборник документов и материалов / Сост. К.Каражанов, А.С.Такенов - Алматы, 1998.
1. Абенов Е.М., Арынов Е.М., Тасмагамбетов И.Н. Казахстан: эволюция государства и общества. Алматы, 1996. 2. Назарбаев Н.А. Эпицентр мира. Астана, 2001. 3. Назарбаев Н.А. Пять лет независимости. Алматы, 1996. 4. Назарбаев Н.А. Стратегия становления и развития Казахстана как суверенного государства. Алма-Ата, 1992. 5. Назарбаев Н.А. На пороге XXI века. Алматы, 1996. 6. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев. Алматы, 1997. 7. Назарбаев Н.А. В потоке истории. Алматы 8. Назарбаев Н.А. Критическое десятилетие. Алматы, 2003. 9. Назарбаев Н.А. Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и политической модернизации. 10. Назарбаев Н.А. Послание народу Казахстана 18 февраля 2005. Алматы, 2005.
11. Назарбаев Н.А. Послание народу Казахстана 1 марта 2006. Алматы, 2006. 12.
Назарбаев Н.А. Послание народу Казахстана 28 февраля 2007. Алматы, 2007. 13. Казахстан: Отчет по человеческому развитию. 1995. Алматы, 1995. 14. Отчет о человеческом развитии. Казахстан. 1998: Алматы, 1998. 30
15. Сборник документов по международному праву. Т-1 Алматы, 1998. 16.
Токаев К.К. Под стягом независимости: Очерки о внешней политике Казахстана. Алматы, 1997. Оқулықтар және оқу құралдары 1 . Абылхожин Ж.Б., Бурханов К.Н., Кадырбаев А.Ш. Страна в сердце Евразии. Сюжеты по истории Казахстана. - Алматы, 1998. 2. Аманжолов Қ., Рахметов Қ. Түркі халықтарыньң тарихы. 1-3 кітап. - Алматы, 1996-1999. 3. История Казахстана: Очерки. - Алматы, 1993. 4. Қазақстан тарихы: Очерктер. - Алматы, 1994. 5. История Казахстана. В 5-ти томах. Т.1, 2, 3. - Алматы, 1996, 1998, 2001.
Document Outline
жүктеу/скачать 300,6 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|