Қазақстан Республикасының білім және жоғары ғылым министірлігі
жүктеу/скачать 57,93 Kb.
|
Сәбит Гүлім СӨЖ топырақтану[1] (копия) (копия) (копия)
| НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Минералды тыңайтқыштар Минералды тыңайтқыштар – өсімдіктергеарналған қоректік заттар бар химиялық қосылыстар. Олар топырақты жақсарту және ауылшаруашылықдақылдарының өнімділігін арттыру үшінқолданылады. Минералды тыңайтқыштар өсімдіктердіңқалыпты өсуі мен дамуы үшін қажетті азот, фосфор, калий, магний және басқа микроэлементтердіңшоғырланған көздері болып табылады. Олардыхимиялық процестерді қолдану арқылы жасандытүрде өндіруге немесе фосфат кендері немесе калий тұздары сияқты табиғи көздерден алуға болады. Минералды тыңайтқыштар өсімдіктердітопырақтан жеткілікті мөлшерде ала алмайтынмаңызды қоректік заттармен қамтамасыз етеді. Олартопырақ құнарлығын жақсартады, өсімдіктердіңжылдам өсуіне ықпал етеді, тамыр жүйесіннығайтады, өнімді арттырады және жемістердіңсапасын жақсартады. Минералды тыңайтқыштарды әртүрлітәсілдермен қолдануға болады, соның ішінде олардысебу немесе өсімдіктерді отырғызу алдындатопыраққа қосу, сұйық ерітінділер түрінде қолдану, өсімдіктерді шашу немесе қопсыту кезіндетопырақпен араластыру. Оңтайлы уақыт пен қолдануәдісі тыңайтқыш түріне және дақыл түрінебайланысты. Минералды тыңайтқыштарды қолданудыңбірқатар артықшылықтары бар. Олар топыраққұнарлығы шектелген жағдайда ірі дақылдардыөсіруге, өнімнің сапасы мен сақтау мерзімінжақсартуға, ауыл шаруашылығы тауарөндірушілерінің кірісін арттыруға және азық-түлікқауіпсіздігіне үлес қосуға мүмкіндік береді. Алайда, минералды тыңайтқыштарды дұрыспайдаланбау немесе шамадан тыс пайдалануқоршаған ортаның ластануы, топыраққұнарлығының төмендеуі, азық-түлік өнімдерінденитраттардың жиналуы және басқа да жағымсызсалдарларға әкелуі мүмкін. Сондықтан мамандардыңұсыныстарын ескере отырып, минералдытыңайтқыштарды пайдалану және тұрақты ауылшаруашылығы қағидаттарын сақтау маңызды. Минералды тыңайтқыштардың негізгіқұрамдастары өсімдіктердің қалыпты өсуі мен дамуы үшін қажетті азот (N), фосфор (Р) және калий (К) болып табылады. Дегенмен, минералдытыңайтқыштарды пайдалану кезінде олардыңқоршаған ортаға әсерімен байланысты бірнешепроблемалар бар: 1. Топырақтың ластануы: Минералдытыңайтқыштарды шамадан тыс пайдаланутопырақтың нитраттар, фосфаттар және калий сияқты химиялық элементтермен ластануына әкелуімүмкін. Бұл топырақ сапасының нашарлауына және оның құнарлылығының төмендеуіне әкелуі мүмкін. 2.Судың ластануы: Минералдытыңайтқыштарды пайдалану жер үсті және жер астысуларының химиялық элементтермен ластануынаәкеліп соғуы мүмкін, бұл су объектілерініңэкожүйелері мен мұндай суды тұтынатынадамдардың денсаулығына проблемалар туғызуымүмкін. 3. Биоәртүрлілікке әсері: Минералдытыңайтқыштарды шамадан тыс пайдаланутопырақтағы биоәртүрліліктің өзгеруіне әкелуімүмкін, себебі кейбір организмдер кейбір химиялықэлементтердің артық мөлшеріне сезімтал болуы мүмкін. 4. Парниктік газдар шығарындылары: Минералды тыңайтқыштарды өндіру климаттыңөзгеруіне ықпал ететін азот диоксиді және азот оксиді сияқты парниктік газдардыңшығарындыларына әкелуі мүмкін. Топырақ пен су ресурстарының минералдытыңайтқыштармен ластануы қоршаған орта мен адам денсаулығына кері әсер ететін күрделі мәселе болыптабылады. Минералды тыңайтқыштардыңқұрамында азот, фосфор, калий сияқты химиялықэлементтер топыраққа еніп, су ресурстарына түсуімүмкін. Минералды тыңайтқыштарды шамадан тыс енгізгенде, олар топырақтың ластануын тудыруымүмкін, өйткені артық тыңайтқыш жиналып, өсімдіктер мен микроорганизмдер үшін улы болуы мүмкін. Бұл топырақ сапасының нашарлауына және құнарлылығының жоғалуына әкелуі мүмкін. Сонымен қатар, минералды тыңайтқыштар жерасты және жер үсті су объектілеріне еніп, су ресурстарының ластануына себеп болуы мүмкін. Бұл ауыз су сапасының төмендеуіне және су организмдерінің тіршілік ету ортасыныңнашарлауына әкелуі мүмкін. Топырақ пен су ресурстарының минералдытыңайтқыштармен ластануын азайту үшін олардықалыпты мөлшерде енгізу және қоршаған ортаға шамадан тыс және ағып кетпеу үшін пайдалануережелерін сақтау қажет. Минералдытыңайтқыштарға тәуелділікті азайтып, қоршағанортаға тигізетін теріс әсерді азайтатын органикалықегіншілік әдістерін әзірлеу және қолдану да маңызды. Минералды тыңайтқыштар экожүйелер мен адам денсаулығы үшін ауыр ластану салдарына әкелуімүмкін. Мұнда олардың кейбіреулері бар: 1. Топырақтың ластануы: минералдытыңайтқыштардың көп мөлшерін пайдаланутопырақтың нитраттар мен фосфаттар сияқты химиялық заттармен ластануына әкелуі мүмкін. Бұл топырақ құнарлылығының нашарлауына және топырақ денсаулығына қажетті микроорганизмдердіңжойылуына әкелуі мүмкін. 2. Судың ластануы: Артық минералдытыңайтқыштар топырақтан шайылып, су көздерінетүсіп, жер үсті су объектілері мен жер астысуларының ластануына әкеледі. Бұл балдырлар мен басқа да өсімдіктердің өсуіне, нәтижесінде су сапасының нашарлауына және жануарлар мен балықтарға қауіп төндіруі мүмкін. 3. Денсаулыққа әсері: Минералдытыңайтқыштармен өсірілген тағамдарды тұтыну адам денсаулығына теріс әсер ететін зияндыхимиялық заттарды тұтынуға әкелуі мүмкін. Мысалы, нитраттар ас қорыту проблемаларынтудыруы мүмкін және тіпті канцерогенді болуы мүмкін. 4. Биоәртүрлілікке әсері: Артық минералдытыңайтқыштар топырақтағы қоректік тепе-теңдіктіөзгертуі мүмкін, бұл өсімдік жамылғысыныңөзгеруіне және биологиялық әртүрлілікке қауіптөндіруі мүмкін. Жалпы, минералды тыңайтқыштарды пайдалануэкожүйелер мен адам денсаулығына теріс әсер етпеуүшін сақтық пен бақылауды қажет етеді. жүктеу/скачать 57,93 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|