Нарықтық экономика жағдайларында кез-келген кәсіпорын үшін өзінің шаруашылық-қаржылық қызметін қажетті қаражаттармен (қаржы ресурстарымен) қамтамасыз ету мәселесі маңызды басқару объектісі болып табыл

Нарықтық экономика жағдайларында кез-келген кәсіпорын үшін өзінің шаруашылық-қаржылық қызметін қажетті қаражаттармен (қаржы ресурстарымен) қамтамасыз ету мәселесі маңызды басқару объектісі болып табылады.

Нарықтық экономикада қаржы жайын ойластыру кәсіпорын іс-әрекетінің бастапқы бастау шегі мен соңғы нәтижесі болып табылады. Әрбір шаруашылық шеңдігі оны іске асыруға қажетті қаржы ресурсын тартудан басталады.

Қаржы ресурстары дегеніміз, жалпы алғанда, – бұл кәсіпорынның қарамағындағы және оның қаржылық міндеттемелерін орындауға, өндірісті қаржыландыруға бағытталатын ақша қаражаттарының жиынтығы болып табылады. Қаржы ресурстары өндіріс барысын дамытуға, өндірістік емес сала объектілерін қолдауға және дамытуға, сондай-ақ резервтік қорларды қалыптастыруға бағытталады.

Кәсіпорынның қаржы ресурсы—бұл қаржылық міндеттемелерді орындауға және кеңейтілген қайта жаңғыртуды қамтамасыз етуге арналған ақша қаражаттарының табыстары және амортизациялар, сыртқы табысдер мен кідіртілген төлемдер түріндегі бір бөлігі.

Кәсіпорын қызметін қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету – бұл өндіріс барысын қаржыландыру нысандарының, әдістерінің және принциптерінің жиынтығы болып табылады. Бір сөзбен айтқанда кәсіпорынның қаржы ресурстарының көздерін қалыптастыру деп кәсіпорын капиталының қалыптасу процесін айтады.

• 
  операциялық;
  
• 
  сатудан тыс;
  
• 
  кездейсоқ;
  

• 
  кәсіпорын активтерін уақытша қолданғаны үшін (уақытша иелік ету мен қолдану) төлемақы;
  
• 
  интеллектуалды меншіктің ойлап табу, өнеркәсіптік үлгілеріне және басқа да түрлеріне патент құқығын беру төлемақысы;
  
• 
  жарғылық капиталдың басқа кәсіпорынға қатысуымен байланысты түсімдер (пайыздар мен басқа да құнды қағаздар бойынша табысты қосқанда)
  
• 
  бірлескен қызмет нәтижесінде кәсіпорынмен алынған пайда (жай серіктестік келісім-шарт бойынша);
  
• 
  негізгі құралдар мен өзге активтерді сатудан түскен түсім;
  
• 
  кәсіпорын ақша қорын ұсынғаны мен пайдаланғаны үшін алынатын пайызы, сондай-ақ банкте сол кәсіпорынның шотында жатқан ақша қорын банк пайдаланғаны үшін пайызы жатады.
  

• 
  келісім-шартты бұзылғаны мен тұрақсыздығы үшін айыппұлдар, өсімдер;
  
• 
  қайтарымсыз алынған және сыйға тарту келім-шарты бойынша активтер;
  
• 
  кәсіпорынға тигізілген залалдың орнын толтыру түсімдері;
  
• 
  есепті жылда анықталған алдыңғы жылдың пайдасы;
  
• 
  мерзімінің өтуі бойынша кредиторлық және депозиттік берешек сомасы;
  
• 
  курстық айырмашылықтар;
  
• 
  басқа да өткізуден тыс табыстар.
  

1. 
   Негізгі қызметтен түскен табыс – бұл өнімді сатудан (көрсетілген қызметтен, орындалған жұмыстан) түскен түсім.
   
2. 
   Инвестициялық қызметтен түскен табыс – айналыстан тыс активтерді сатудың, құнды қағазды өткізудің қаржылық қорытындысы.
   
3. 
   Қаржылық қызметтен түскен табыс инвесторлар арасында кәсіпорынның акциялары мен облигацияларын орналастыру нәтижесінен тұрады.
   

1. 
   пайда кәсіпорын қызметінің тиімділік көрсеткіші болып табылады немесе пайдалы жұмыс істеу фактісінің өзі оның қызметінің тиімді екендігін куәландырады;
   
2. 
   пайда ынталандырушы функция атқарады, ол өзіндік капиталдың негізгі өсім көзі болып табылады. Нарықтық қатынастар жағдайында капитал иелері мен менеджерлер, кәсіпорын иелігінде қалатын пайда мөлшеріне байланысты кәсіпорынның даму болашағын ескере отырып дивидендтік және инвестициялық саясат жөнінде шешім қабылдайды. Нарықтық экономикадағы пайда - өндірістік қор мен шығарылатын өнімді жаңарту көзі және қозғаушы күші болып табылады.
   
3. 
   Пайда ұжым мүшелері үшін әлеуметтік игілік көзі болып табылады. Салықты, дивидендтерді және басқа да бірінші кезектегі төлемдерді төлегеннен кейін кәсіпорын иелігінде қалған пайда есебінен материалдық марапаттаулар, жұмысшыларға әлеуметтік жеңілдіктер ұсынылады, әлеуметтік аяның объектілері қаржыландырылады.
   
4. 
   Пайда әртүрлі деңгейдегі бюджеттің табыс бөлігін қалыптастырудың негізгі көзі болып табылады. Ол бюджетке салық, экономикалық санкциялар түрінде келіп түседі және бюджеттің шығыс бөлігімен анықталатын әртүрлі мақсатқа жұмсалады.