Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі
жүктеу/скачать 4,19 Mb. Pdf көрінісі
|
| Халықаралық тәжірибе.
БҰҰ-ның 2030 жылға дейінгі күн тәртібі барлық деңгейлерде сапалы инклюзивті және тең құқықты білім беруді: мектепке дейінгі, бастауыш, орта, жоғары және техникалық білім беруді, сондай-ақ кәсіптік даярлықты қамтамасыз етуді көздейді. Жынысына, жасына, нәсіліне және этникалық шығу тегіне қарамастан барлық адамдар, сондай-ақ мүгедектер, мигранттар, жергілікті тұрғындар, балалар мен жастар, әсіресе осал жағдайда өмір бойы білім ала алуы керек. Бұл міндеттемелер толық көлемде экологиялық білімге де қатысты. Сондықтан 4.7 ТДМ 2030 жылға қарай барлық оқушылардың орнықты дамуға жәрдемдесу үшін, оның ішінде тұрақты даму және тұрақты өмір салты, адам құқықтары, гендерлік теңдік, бейбітшілік пен зорлық-зомбылықсыз мәдениетті насихаттау, бейбітшілік азаматтығы және мәдени әртүрлілік құндылығы мен мәдениеттің орнықты дамуға қосқан үлесін ұғыну мәселелері бойынша оқыту арқылы қажетті білім алуын және дағдыларды меңгеруін қамтамасыз етуді көздейді. 2019 жылғы 11 - 15 наурыз аралығында Найроби қаласында (Кения) БҰҰ-дың Қоршаған орта жөніндегі Ассамблеясының төртінші сессиясы өтті. БҰҰ-ның анықтамалық баяндамасы - ЮНЕП дайындаған Ассамблея үшін қоршаған орта проблемаларды белгілеу және іс-қимылдың жаңа салаларын айқындау үшін негіз болып табылады және шұғыл іс-қимылдар үшін дәлелді негіз береді. Бұл баяндама «Экологиялық проблемаларды инновациялық шешу және тұрақты тұтыну мен өндіріс» деп аталады және онда экологиялық проблемаларды шешу үшін өнертапқыштықты көтермелейтін мәдениет ретінде инновациялар қарастырылады. 114 Баяндамада инновациялық мәдениетті ынталандыру және нығайту үшін бірқатар жағдайлар талап етілетіні айтылған. Олар ашықтық пен ынтымақтастықты бір мезгілде ынталандыру кезінде инновациялар мен циклдылықты ынталандыратын көшбасшылық пен басқару құралдарын; білім қоғамына көшуге ықпал ететін білім беру мен әлеуетті ұдайы ұлғайтуды; қаржы мен технологиялардың орнықты дамуға бейілділігін қамтиды. Бұл баяндамада экологиялық проблемаларды шешу үш негізгі саладағы жаңашылдық көзқарас тұрғысынан қарастырылады: а) тұрақты азық-түлік жүйелерін, азық-түлік қауіпсіздігін және биоалуантүрлілікті жоғалтуды тоқтатуды қоса алғанда, табиғи ресурстарды кедейшілікпен және ұтымды пайдаланумен байланысты экологиялық проблемалар; b) ресурстарды, энергия мен химиялық заттарды ұтымды пайдалануға және қалдықтарды басқаруға өмірлік циклдің негізіндегі тәсілдер; және С) тез технологиялық өзгерістер кезеңінде бизнестің инновациялық тұрақты дамуы. Баяндамадағы «инновация» сөзі кең мағынада қарастырылады, яғни технология ғана емес, керісінше, барлық елдер мен ұйымдар үшін қолайлы болатын қолжетімді ойлау немесе қолдау мәдениеті ретінде, оған инновацияны ынталандырушы ретінде «әр түрлі нәрсені жаса және басқаша жасау» үшін процестерді жеңілдету және оңайлату, сондай-ақ әрекет етудегі кедергілерді жою кіреді. Инновацияларды енгізуге кедергі келтіретін негізгі проблемалардың бірі серпінді, ресурстық тиімді экономика үшін біліктілікте үнемі өсіп келе жатқан алшақтық деп аталды. Тиімді білім беру және кәсіби даярлық инновацияларды енгізуге, инвестициялық ағындарды тартуға және техникалық прогресті жеделдетуге ықпал ететін маңызды жағдайлар болып табылады. Гендерлік проблематикаға ерекше назар аудара отырып, орнықты даму шеңберінде экологиялық білім беруге кеңінен инвестициялау инновацияларды енгізетін және жаһандық экологиялық проблемаларды шешуге бағытталған инновацияларға жылдам бейімделетін ұрпақты қалыптастыруға ықпал етуі мүмкін. Білім беру мекемелері шығармашылық ойлауды, жобалау дағдысын, ұйымдастырушылық өзгерістерді басқаруды және мәселелерді шешу үшін командаларда жұмыс істеу қабілетін қоса алғанда, инновациялар мен инновацияларды 114 Innovative solutions for environmental challenges and sustainable consumption and production. United Nations Environment Assembly of the United Nations Environment Programme Fourth session Nairobi, 11–15 March 2019 152 басқаруға ықпал ететін құзыреттілікті дамытатын білім беру әдістеріне басым назар аудара отырып, үлгі бере алады. Экологиялық, тұрақты химия және тұрақты бизнес модельдері сияқты тақырыптарды қолданыстағы оқу бағдарламаларына интеграциялау 2030 күн тәртібін іске асыра алатын ғалымдар мен кәсіпкерлердің жаңа буынын қалыптастыруға көмектеседі. Экологиялық проблемаларды шешуді қаржыландыру тұрғысынан өте шектеулі инвестициялар жағдайында қоршаған ортаға елеулі оң әсер етуі мүмкін ақылды, «үнемді» инновацияларды кеңінен енгізу қажет. Бұл әсіресе кедей және дамушы мемлекеттер үшін маңызды. Экологиялық білім беру саласындағы дамушы мемлекеттер үшін Еуропалық мемлекеттердегі Болон білім беру процесі мысал бола алады, оның мақсаты экономикалық күшті, бәсекеге қабілетті Еуропа құру және қазіргі Еуропаға тән бірқатар маңызды экологиялық, әлеуметтік, экономикалық және демографиялық проблемаларды жеңу болды. 1988 жылы Болоньядағы еуропалық жоғары оқу орындары ректорларының конференциясында университеттердің жалпы хартиясы (Magna Charta Universitatum) қабылданды, онда университеттер мәдени орталықтар деп аталды және алғаш рет академиялық еуропалық кеңістік құру міндеті белгіленді. Бұл мәселе АҚШ-тың Еуропадағы білім беру қызметтерінің кеңеюінің нақты қаупіне байланысты, Еуропалық мәдени білім беру кеңістігін қорғаудың реакциясы ретінде пайда болды. Осылайша, Болон декларациясы еуропалық экологиялық білім беру кеңістігін ұйымдастырудың негізгі принциптерін қалыптастырудың дайындық кезеңінің нәтижесі болды. 1999 жылы маусымда Болоньяда 29 еуропалық елдің білім министрлері "Жоғары білім беру үшін Еуропалық кеңістік туралы декларацияға" қол қойды. Декларация жоғары экологиялық білім берудің жалпыеуропалық кеңістігін құру процесінде ұлттық жүйелерді үйлестірудің жаңа кезеңінің негізгі құжатына айналды. "Экологиялық білім берудегі еуропалық өлшем" нақты азаматтық ұстанымы және кәсіби экологиялық құрамы бар тұлғаны, толеранттылықты, плюрализмді ұстанатын, қоғамдастықтың мәдени мұрасын бағалайтын, еуропалық интеграция процесіне қатысушы және қоршаған ортаны сақтайтын "еуропалық типтегі" тұлғаны тәрбиелеуге бағытталған. Бірыңғай жалпыеуропалық стандарттарды қабылдау экологиялық мамандықтар бойынша студенттердің, жас мамандардың көші-қон ағындарын кеңейтуге мүмкіндік берді және еуропа континентінің қоршаған ортасын сақтауға ықпал етті. Қазақстанда Болон процесіне қосылу 2007 жылы басталды, ол кезде "Білім туралы" Қазақстан Республикасының Заңында мамандарды даярлаудың үш сатылы моделі көзделген: бакалавриат-магистр-PhD докторы және оқытудың кредиттік технологиясы енгізілген болатын. Адам мен табиғат қатынастарын үйлестіру мәселесі өткеннің көптеген педагогикалық тұжырымдамаларының негізін қалады. Білім беру зерттеулерінің заманауи тәжірибесі сонымен қатар шетелде экологиялық білім беруді дамыту мәселесіне ерекше назар аударады. АҚШ-тағы экологиялық білім екі деңгейге бөлінеді: экологиялық және экологиялық. Олар бір-бірімен тығыз байланысты және бір-бірін толықтырады. Экологиялық деңгей табиғи динамикалық тепе-теңдік, биосфераны ұйымдастыру, тұқым қуалаушылық, бейімделу, табиғаттағы өзгерістер мәселелерін қамтиды. Табиғатты қорғау деңгейінде табиғатты ұтымды пайдалану, Табиғатты қорғау мәселелері қозғалды. Білім беру мазмұнының құрамдас бөлігі шеберлік пен дағды болып табылады. Олар дербес және іздену болып бөлінеді. Біріншісі экологиялық білімді тиімді түсінуге ықпал етеді, екіншісі студенттер мен студенттердің тәуелсіз шығармашылық ғылыми зерттеу әдістерін меңгеруіне бағытталған. Жапониядағы экологиялық білім бастауыш, орта және жоғары мектептерді қамтиды. Білім беру бағдарламалары "калейдоскоп" әдісі бойынша жасалады. Оларда жеті негізгі элемент бар. Олардың ішінде бастылары: а) табиғатты зерттеу; б) қалалар мен ауылдарды зерттеу; в) "а" және "б" элементтерін меңгергеннен кейін алынған білім негізінде адамның табиғатқа, өмірге, құндылықтар мен моральға қатынасын қалыптастыру. Қазақстанда экологиялық білім беруді дамытуда климаттық шкатулка бойынша БҰҰДБ жобасы маңызды рөл атқарды. Климаттық шкатулка мектеп оқушыларына арналған оқу 153 материалдарының жиынтығын қамтиды. Ол Шығыс Еуропа мен Орталық Азияның 8 елінде қолданылады. Қазақстанда # климаттық шкатулка 2016 жылы пайда болды және содан бері 50 мектепте оқытылады, оған 13,5 мың оқушы мен 800 мұғалім қамтылды. Ол бүкіл ел бойынша эко қозғалысының катализаторы болды-республикалық және халықаралық конференциялар ұйымдастырылып, экологиялық тақырыптарға мастер-кластар мен дөңгелек үстелдер өткізіледі. Бірақ, ең бастысы, климаттық шкатулка Қазақстандағы үздіксіз #экологиялық білім беруді дамытуға ықпал етті, ол елдің білім беру жүйесінің бір бөлігі болады. Қазақстандағы экологиялық білім мектеп жасына дейінгі және жалпы орта білім беру жүйесімен жақсы біріктірілген. Жаңартылған оқу бағдарламасын енгізу Қазақстанға білім беру саласындағы ұлттық саясатқа және мектепке дейінгі, бастауыш және орта білім беру оқу бағдарламаларына ОУР интеграциясына қатысты ТДМ 4.7 және 12.8 міндеттеріне қол жеткізудің тиімді жолына тұруға мүмкіндік берді. Оқушыларды аттестаттау жүйесі мен мұғалімдерді даярлау бағдарламаларына ОУР кіріктіру бойынша нақты жұмыс жүргізуді ұсыну. ОУР кәсіптік-техникалық және жоғары білім беру, сондай-ақ оқытушылардың біліктілігін арттыру жүйесіне интеграциялау бұрынғысынша жеткілікті түрде тиімді болмай отыр. Сондықтан ЭҚНШ орта мектептің жоғары сыныптарының, кәсіптік - техникалық және жоғары білім беру мекемелерінің міндетті пәндер тізбесіне "қоршаған орта және тұрақты даму" пәнін енгізу бойынша ұсыным беріледі. Табиғатты қорғау қызметімен байланысты мамандықтар үшін ең қиын міндет-түлектердің мамандануы мен санының еңбек нарығының қажеттіліктеріне үздіксіз сәйкестігін қамтамасыз ету. Әсіресе, жасыл экономикаға көшу үшін қажетті мамандықтар бойынша даярлықты қамтамасыз ету жөніндегі маңызды міндет тұр. Еңбек нарығының қажеттіліктерін бағалауды тұрақты негізде жүргізу және табиғат қорғау қызметіне байланысты мамандықтарды тиісінше бейімдеу және әртараптандыру қажет. 115 жүктеу/скачать 4,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|