Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі Ы. Алтынсарин Ұлттық білім академиясы

4 
 
Кіріспе 
 
Қазіргі уақытта елімізде болып жатқан мемлекеттік және саяси 
құрылымдағы өзгерістерге, экономикалық процестердің өзгеруіне, қоғамдық 
сананың, құндылықтардың жаңаруына байланысты құрылып жатқан басқару 
процесінің жаңа философиясын түсіну және бағдарлар, әлемдік басқару 
тәжірибесін зерттеу, талдау, бағалау арқылы басқару тәжірибесін қайта қарау 
және бағалау арқылы өтеді. 
Басқару функцияларын жүзеге асыру белгілі бір табысқа жетуді қалайтын 
кез келген ұйым үшін міндетті шарт болып табылады. Тарих өте шебер 
басқарудың арқасында өмір сүрген күшті ежелгі ұйымдардың, қауымдастықтың 
болғанын куәландырады. Айта кету керек, 20 ғасырдың басына дейін жүйені 
басқарудың кез келген түрі туралы іс жүзінде ешкім ойламаған. Біріншіден, 
адамдарды ұйымның дамуы мен табысты жұмыс жасауы емес, коммерциялық 
мүдделер қызықтырды. 
Осылайша, әлеуметтік институттар, бірлестіктер, ұйымдар деңгейіндегі 
басқарудың бүкіл әлемдік тәжірибесі жалпы «менеджмент» ұғымында 
топтасады. 
Менеджмент теориясының ғылыми зерттеу саласы ретінде пайда болуына 
және енгізілуіне бірқатар объективті және субъективті факторлар ықпал етті. 
Қоғам мен ғылымның даму процесі, білімнің әртүрлі салаларын жетілдіру 
ретінде ұйымның табысқа жетуіне әсер ететін жаңа факторлар анықталды, олар 
белгілі бір түрде басқару теориясының дамуына әсер етті. 
Әрі қарай, 20 ғасырда әлемнің өзі өте жылдам өзгере бастады. Ғылыми-
техникалық прогресс, қоғамды индустрияландыру, әлемдік экономикадағы 
өзгерістер, мемлекеттік сектордың бизнеске ықпалының күшеюі және тағы 
басқалар басқару жүйесіне әсер ететін жаңа факторларды ашты. 
Шетелдік ғылыми әдебиеттерде менеджмент басқа адамдардың еңбегін, 
ақыл-ойын, мінез-құлық мотивтерін қолдана отырып, мақсаттарға жету қабілеті, 
адамдарды басқару іс-әрекетінің түрі ретінде, сондай-ақ осы функцияны жүзеге 
асыра алатын адам білімінің саласы ретінде қарастырылады [1].
Адамзат өзінің бүкіл тарихында тек үш түрлі басқару құралын ойлап тапты: 
1.иерархия-ықпал етудің негізгі құралдары биліктің бағыныштылық 
қатынастары, мәжбүрлеу арқылы адамға жоғарыдан қысым жасау, материалдық 
тауарлардың бөлінуін бақылау болып табылатын ұйым; 
2. нарық-өнімдер мен қызметтерді сатып алу-сатуға, меншік қатынастарына, 
сатушы мен сатып алушының мүдделерінің теңдігіне негізделген тексерілген 
көлденең қатынастар желісі; 
3.мәдениет-қоғам, ұйым, топ жасаған және мойындаған құндылықтар, 
әлеуметтік нормалар, көзқарастар, мінез-құлық үлгілері, салт-жоралар, адамды 
басқаша емес, өзін-өзі ұстауға мәжбүр етеді. 
Бұл механизмдердің ешқайсысы өздігінен жүзеге аспайды. Олардың 
барлығы иерархияның немесе нарықтың абсолютті үстемдігімен байланысты [2]. 

5 
Сонымен, менеджмент сөзі (ағылшын тілінен – «басқару») қызмет түрін де, 
білім саласын да білдіреді. Ұйымның мақсатына жету үшін менеджмент тек адам 
ғана емес, материалдық, қаржылық ресурстарды да пайдалануды көздейді. 
Көптеген дереккөздерде менеджмент тек басқару туралы ғылым немесе 
басқарушылық білім саласы ретінде ғана емес, сонымен қатар стандартты емес 
түрде көрінетін менеджер/менеджердің психологиясы, парасатты сезімі мен 
интуициясы біліміне негізделген басқару өнері ретінде қарастырылады. және 
оның шешімдерінің өзіндік ерекшелігі, жылдам әрекет ету және әрекеттердің 
импровизациясы. Осылайша, менеджмент ұйымның тиімді және тиімді жұмыс 
істеуі үшін интеллектуалдық, материалдық және қаржылық ресурстарды 
жұмылдыру ғылымы, өнері және қызметі ретінде анықталуы мүмкін. 
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 12 қазандағы №726 
қаулысымен бекітілген «Сапалы білім беру. «Білімді ұлт» Ұлттық жобасында 
білім беруді басқару мен қаржыландыру тиімділігін арттыру бірінші кезектегі 
міндеттердің бірі болып белгіленген. 
Білім беру саласындағы реформалар, оның ішінде жаңартылған білім беру 
мазмұнын енгізу білім беру ұйымдарының қызмет ету жүйесінде өзгерістерге 
әкелді. Мектеп басқару объектісі ретінде айтарлықтай және сапалы өзгерді, 
сәйкесінше менеджмент жүйесі басқарудың жаңа тәсілдері мен сапасын талап 
етеді. Менеджмент оқу процесін басқарудың принциптері, әдістері, 
ұйымдастыру формалары мен технологиялық әдістерінің жиынтығы ретінде 
оның тиімділігін арттыруды қамтамасыз етеді. 
Бүгінгі таңда көшбасшылар мен мұғалімдердің оқу-тәрбие процесінің 
менеджерлері ретіндегі қызметі көбінесе басқарушылық шешімдерді 
қабылдауда және педагогикалық ұжым мен білім алушыларға әсер етудегі 
қарама-қайшылықтарды тұрақты шешумен бейнеленеді. 
Білім беруде тиімді менеджментті құру арқылы заманауи мектепті басқару 
мәселелерін шешу орта білім беру ұйымдарының басшылары, педагогикалық 
және ата-аналар қауымы үшін өзекті мәселе болып табылады. 

6 

жүктеу/скачать 1,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: