Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Ә.Назарбаев «Әлеуметтік-экономикалық жаң-
ғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» ат-
ты Қазақстан халқына Жолдауында: «Біздің
еліміздің басымдығы көпұлттылық пен
көптілділікте» - деп атап өтті. Бүгінгі күні үш
тілді білу – қазіргі қоғамдағы табыстың кепілі,
«жеке табысқа жетудің міндетті шарты» -
екендігін Елбасымыз атап өтті. Тілге деген
құрмет пен қамқорлық қазіргі тәуелсіз еліміз
үшін өзекті болатыны сөзсіз. Президент белгіле-
ген тіл саясатының аспектілері М.Қозыбаев атын-
дағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік универ-
ситетінің 2009-2014 жылдарға арналған даму-
дың стратегиялық жоспарымен тығыз байланыс-
ты. Бұл жоспарда мынадай мәселелер қарасты-
рылады: тілдік дайындықты жүзеге асыру, екі
және үш тілді оқытуды дамыту, профессор-
оқытушылар құрамы мен студенттер арасында
көптілділік мәдениетін жүзеге асыру, қазақ,
орыс, ағылшын тілдерінде пәндерді таңдау бо-
йынша оқыту мүмкіндігін қамтамасыз ету.
Тіл және әдебиет институтының негізгі
міндеті – отандық және әлемдік университет-
тердің білім беру жүйесінің озық дәстүрлеріне,
оқытудың осызаманғы технологиясына, оның
ішінде шетелдік тәжірибеге сүйене отырып, қа-
зақстандық білім беру мәселесін табысты ше-
шетін қабілеті жоғары білікті маман дайындау.
Институттың өзінің ертеден келе жатқан дәстүрі
бар және өз жұмысын университет концепция-
сына бағыттайды. Оның басты міндеті құзіретті
В своем Послании Президент Республики Ка-
захстан Н.Назарбаев народу Казахстана «Соци-
ально-экономическая модернизация – главный
вектор развития Казахстана» отметил, что «глав-
ным преимуществом нашей страны является
многонациональность и многоязычие. Знание
трех языков на сегодняшний день - залог успеха в
современном обществе, и как сказал Президент,
«обязательное условие собственного благополу-
чия». Проблема бережного отношения к языку
как никогда актуальна для нашего
независимого государства. Обозна-
ченные Президентом аспекты язы-
ковой политики тесно взаимосвяза-
ны со стратегическим планом раз-
вития Северо-Казахстанского госу-
дарственного университета им. М.
Козыбаева на 2009-2014 годы по воп-
росам совершенствования языковой
подготовки и развития двух- и трех-
ъязычного обучения, формирование
полиязычной культуры среди про-
фессорско-преподавательского со-
става и студентов, обеспечение воз-
можности изучения дисциплин по
выбору на казахском, русском и
иностранных языках. Основная зада-
ча Института языка и литературы за-
ключается в том, чтобы опираясь на
лучшие традиции отечественного и
мирового университетского обра-
зования, современные технологии обучения, в
том числе зарубежные, подготовить специалиста
высокой квалификации, способного успешно ре-
шать проблемы казахстанского образования.
Институт имеет давние традиции и ориентирует-
ся на концепцию университета, и в любое время
главной задачей была качественная подготовка
компетентного специалиста.
В 2004 году историко-филологический фа-
культет был реорганизован в Институт языка и
литературы, в результате чего произошло замет-
ное качественное изменение его структуры за
счет обособления отдельных, ставших актуаль-
ными в последнее время направлений работы.
Как структурное подразделение историко-
филологический факультет начал формировать-
ся еще при Петропавловском учительском ин-
ституте. 19 марта 1937 года на основании поста-
новления СНК Каз.ССР было принято решение
об организации в Петропавловском учительском
институте исторического факультета.
Первым директором Института языка и лите-
ТІЛ ЖӘНЕ ӘДЕБИЕТ ИНСТИТУТЫ
Институт языка и литературы
ТІЛ ЖӘНЕ ӘДЕБИЕТ ИНСТИТУТЫ
Институт языка и литературы
ТжӘИ қонақтары университетте · Гости ИЯиЛ в университете
143
маманды сапалы дайындау болып табылады.
2004 жылы Тарих-филология факультеті Тіл
және әдебиет институты болып қайта құрылып,
нәтижесінде құрылымның өзгеруіне байланыс-
ты соңғы кезде орын алған өзекті мәселелер бо-
йынша сапалы түрде жұмыс жүргізу оң шешімін
тапты. Тарих-филология факультеті құрылым-
дық бөлімше ретінде Петропавл мұғалімдер ин-
ститутының құрамында құрылды. Қазақ КСР-
інің 1937 жылдың 19 наурызындағы қаулысы не-
гізінде Петропавл мұғалімдер институтында та-
рих факультетін құру туралы шешім қабылдан-
ды.
Тіл және әдебиет институтының алғашқы ди-
ректоры жағрафия ғылымдарының кандидаты,
доцент Тайжанова Мүкарам Мұрзатқызы болды;
одан кейін филология ғылымдарының кандида-
ты Қадыров Жанбай Тұрарұлы басқарды.
Қазіргі уақытта Тіл және әдебиет иституты-
ның директоры филология ғылымдарының кан-
дидаты, доцент Таласпаева Жанар Серкешқызы.
Оқу-тәрбие жұмысы бойынша директордың
орынбасары филология ғылымдарының канди-
даты, доцент Ғазиза Қайыржанқызы Қожағұло-
ва; ғылыми жұмыс пен сапа менеджменті бойын-
ша директордың орынбасары филология ғылым-
дарының кандидаты, доцент Қуантаева Мархаба
Есмағамбетқызы.
Институт құрамына 5 кафедра кіреді, оның
ішінде, 3 кафедра түлектер дайындап шығарады:
· қазақ филологиясы кафедрасы (каф. меңге-
рушісі Ж.Т.Қадыров, ф.ғ.к., доцент);
· орыс тілі мен әдебиеті кафедрасы (каф. мең-
герушісі З.П.Табакова, ф.ғ.д., профессор);
· герман филологиясы кафедрасы (каф. меңге-
рушісі М.Е.Кәкімова, ф.ғ.к., доцент).
2 кафедраның қызметкерлері университеттің
басқа мамандықтарына жалпы білім беру циклі
пәндері бойынша сабақ береді:
· қазақ тілі кафедрасы (каф. меңгерушісі
Т.А.Ахметова, п.ғ.к., доцент);
· шет тілдері кафедрасы (каф. меңгерушісі
И.А.Олькова, ф.ғ.к., доцент).
Институт келесі мамандықтар бойынша ма-
мандар даярлайды:
Бакалавриат:
5В011700 – Қазақ тілі мен әдебиеті;
5В011800 – Орыс тілі мен әдебиеті;
5В011900 – Шет тілі: екі шет тілі;
5В020700 – Аударма ісі;
5В050400 - Журналистика.
Магистратура:
6М011800 - Орыс тілі мен әдебиеті;
6М020500 – Филология: қазақ филологиясы;
6М011900 - Шет тілі: екі шет тілі.
Институт халықаралық, республикалық және
аймақтық ғылыми-тәжірибелік конференция-
ларды, семинарлар мен олимпиадаларды өткіз-
ратуры была Тайжанова Мукарам Мурзатовна,
кандидат географических наук, доцент, затем
Институт возглавлял Кадыров Жанбай Тураро-
вич, кандидат филологических наук, доцент. В на-
стоящее время директором Института языка и ли-
тературы является кандидат филологических на-
ук, доцент Таласпаева Жанар Серкешовна. За-
меститель директора по учебно-воспитательной
работе – кандидат филологических наук, доцент
Кожагулова Газиза Кайыржановна, заместитель
директора по научной работе и менеджменту ка-
чества – кандидат филологических наук, доцент
Куантаева Мархаба Есмагамбетовна.
В состав института входит 5 кафедр, 3 из кото-
рых являются выпускающими:
· кафедра казахской филологии (зав. кафедрой
Ж.Т.Кадыров, к.ф.н., доцент);
· кафедра русского языка и литературы (зав. ка-
федрой З.П.Табакова, д.ф.н., профессор);
· кафедра германской филологии (зав кафед-
рой М.Е.Какимова, к.ф.н., доцент);
2 кафедры – преподают на других факультетах
университета по всем специальностям дисцип-
лины общеобразовательного цикла:
· кафедра казахского языка (зав. кафедрой
Т.А.Ахметова, к.п.н., доцент);
· кафедра иностранных языков (зав. кафедрой
И.А.Олькова, к.ф.н., доцент).
Институт осуществляет подготовку специа-
листов по следующим специальностям:
Бакалавриат:
5В011700 - Казахский язык и литература;
5В011800 - Русский язык и литература;
5В011900 - Иностранный язык: два иностран-
ных языка;
5В020700 - Переводческое дело;
5В050400 - Журналистика.
Магистратура:
6М011800 - Русский язык и литература;
6М020500 - Филология: казахская филология;
6М011900 - Иностранный язык: два инос-
транных языка;
6М050400 - Журналистика ( каз,рус).
Институт выступает инициатором проведения
международных, республиканских, региональ-
ных научно-практических конференции, се-
минаров, олимпиад и т.д.
На современном этапе деятельность институ-
та направлена на решение задач по дальнейшей
интеграции в мировое образовательное и на-
учное сообщество по международным програм-
мам и программам академической мобильности.
Таким образом, ППС и студенты принимают
участия в таких международных образователь-
ных программах, как DAAD (Германская служба
академических обменов); IREX (Американский
Совет по международным исследованиям и обме-
нам); АО «Центр международных программ»,
144
уге бастамашы болады. Қазіргі кезде институт-
тың жұмысы халықаралық білім бағдарламасы
мен академиялық ұтқырлық бойынша әлемдік
және ғылыми қоғамдастыққа ену негізгі
міндетін шешуге бағытталған.
Осы мәселеге орай, студенттер мен профес-
сор-оқытушылар құрамы мынадай халықаралық
б а ғ д а р л а м а л а р ғ а қ а т ы с а д ы : D A A D
(Академиялық алмасудың германдық қызметі);
IREX (Халықаралық зерттеу мен алмасу бойын-
ша американдық Кеңес); ҚР Президентінің «Бо-
лашақ» шәкіртақысын тағайындауды жүзеге асы-
ратын «Халықаралық бағдарлама орталығы»
АҚ; Managemernt Coiiege of Southern Africa
(MANCOSA) (Іскерлік әкімшіліктің бакалавры»
бағдарламасы); Гете Институты; JFDP – Junior
Faculty Development Program (ЖОО оқытушыла-
рына арналған машықтандырушы); Эдмунд
С.Маски (Muskie) шәкіртақы бағдарламасы
(АҚШ-тың мемлекеттік департаменті бағдарла-
масы. Бұл АҚШ университеттерінде жоғары
білімді мамандарға магистрлік дәреже алуға
мүмкіндік береді); Fulbright Visiting Scholar
Program (АҚШ департаменті демеушілік көрс-
ететін АҚШ-тың халықаралық зерттеу бағдарла-
масы) және т.б. Жыл сайын «Германияда оқуға
арналған жазғы шәкіртақы» бағдарламасында
«Герман филологиясы» мамандығының студент-
тері қатысады, жазғы демалысқа Германияға оқу-
ға жіберіледі.
Институттың оқытушылар ұжымы көптілді
тұлғаны оқыту мен тәрбиелеу міндеттері мен фи-
лология және журналистика саласында жоғары
білікті мамандар даярлауды оңтайлы шешіп ке-
леді. Ғалымдар билингвалды және полилингвал-
ды ортаны қалыптастыратын филология сала-
сында негізгі және қолданбалы ғылыми зерттеу-
лер жүргізеді.
осуществляющий реализацию конкурса на при-
суждение стипендии Президента РК «Болашак»;
Managemernt Coiiege of Southern Africa
(MANCOSA) (Программа «Бакалавр делового ад-
министрирования»); Гете Институт; JFDP –
Junior Faculty Development Program (Стажировка
для преподавателей ВУЗов); Программа стипен-
дий Эдмунда С. Маски (Muskie) (Программа Гос-
департамента США. Программа предоставляет
возможность специалистам с высшим образова-
нием получить магистерскую степень в универ-
ситетах США); Fulbright Visiting Scholar Program
(Международная исследовательская программа
в США, спонсируемая Госдепартаментом США)
и другие. Летняя стипендия на обучение в Герма-
нии ежегодно в данной программе принимают
участие студенты кафедры «Германской филоло-
гии», отправляются на обучение в Германию на
летние каникулы.
Коллектив преподавателей института успеш-
но решает задачи обучения и воспитания полия-
зыковой личности, подготовки специалистов вы-
сшей квалификации в области филологии и жур-
налистики. Учёные проводят фундаментальные
и прикладные научные исследования в области
филологии, способствующие формированию би-
лингвистической и полилингвистической среды.
Кафедра казахского языка была образована в
1996 году. У истоков кафедры казахского языка
стоит кандидат педагогических наук, доцент
К.М.Атыгаева. В 2002-2004 годы кафедру воз-
главлял кандидат филологических наук, доцент
Ж.Т.Кадыров, в 2004-2010 годы - кандидат фило-
логических наук, доцент А.Т.Мухамеджанова. С
2010 года заведующей кафедрой является канди-
дат педагогических наук, доцент Т.А. Ахметова.
Кафедра обеспечивает обучение госуда-
рственному языку студентов 1-2 курсов русского
145
Қазақ тілі кафедрасы. Қазақ тілі кафедрасы
1996 жылы құрылды. Кафедраны басқаруға педа-
гогика ғылымдарының кандидаты, доцент
Атығаева Клара Мінайдарқызы тағайындалды.
2002-2004 жылдары кафедра меңгерушісі қыз-
метін филология ғылымдарының кандидаты, до-
цент Қадыров Жанбай Тұрарұлы атқарды. 2004
жылдан 2010 жылға дейін кафедраға филология
ғылымдарының кандидаты, доцент Мұхамеджа-
нова Айнагүл Тастемірқызы басшылық етті.
2010 жылдан кафедраны педагогика ғылымда-
рының кандидаты, доцент Татьяна Әлімжанқы-
зы Ахметова басқарып отыр.
Қазақ тілі кафедрасы университеттің барлық
мамандықтарының орыс топтарында оқитын 1-
2 курс студенттеріне мемлекеттік тілді үйретеді.
Қазіргі кезде кафедраның құрамында 24 оқыту-
шы жұмыс істейді, оның ішінде, 12 ғылым кан-
дидаты: п.ғ.к., доцент Т.Ә.Ахметова, п.ғ.к., до-
ц е н т К . М . А т ы ғ а е в а , ф . ғ . к . д о ц е н т
А.С.Ысмағұлова, ф.ғ.к., доцент Ғ.Қ.Қожағұло-
ва, ф.ғ.к., доцент А.С.Бейсенбаева, ф.ғ.к., доцент
Д.Қ.Қуандықова, ф.ғ.к., доцент Г.Ж.Сейполди-
нова, ф.ғ.к., доцент Ж.Т.Қошанова, ф.ғ.к., доцент
М.Е.Қуантаева, ф.ғ.к., доцент А.С Жамитова,
ф.ғ.к., аға оқытушы А.Ж.Шайкенова, ф.ғ.к., аға
оқытушы С.Ж Жуанышпаева; 6 ғылым магистрі:
Т.А.Сауытова, М.С.Ауғанбаева, Қ.Қ Таймулли-
на, Г.Т. Мұхамеджанова, Б.Т.Мұқанова Ә.Б.Ши-
ражиева; аға оқытушылар: Б.Ы.Батырова,
Д.Б.Сансызбаева, К.К. Мұсылманбекова; оқыту-
шылар: С.Б Иманова, Н.М Баекина.
К а ф е д р а о қ ы т у ш ы л а р ы ж ы л с а й ы н
біліктілікті арттыру курстарынан өтеді. Соңғы
үш жыл ішінде 13 оқытушы Алматы, Астана қа-
лаларында, М.Қозыбаев атындағы СҚМУ жа-
нындағы ҚДБАИ-да өз біліктіліктерін арттырды.
Кафедра оқытушыларының еңбектері бағала-
нып облыс, университет көлеміндегі алғыс хат-
тармен, мақтау қағаздарымен марапатталды.
Айта кетсек, М.Қозыбаев атындағы СҚМУ рек-
торының грамотасымен марапатталғандар:
Т.А.Ахметова, К.М.Атығаева, Ғ.Қ. Қожағұлова,
Т.А.Сауытова, Б.Ы.Батырова, Г.Ж.Сейполдино-
ва, А.С.Бейс енбаева, Д.Б.Сансызбаева,
А.Ж.Шайкенова, М.Е.Қуантаева. Облыс көл-
емінде марапатталғандар: К.М.Атығаева,
Қ.Қ.Қожағұлова, Т.А. Сауытова, Б.Ы.Батырова,
А.С.Жамитова, А.С.Бейсенбаева.
Кафедра осызаманғы техникалық құралдар-
мен, компьютерлік техникамен жабдықталған:
мультимедия-лингофон сыныбы, мультимедия-
лық кешен, интерактивті тақта орнатылған. Тех-
никалық және ақпаратты құралдарды қазақ тілін
үйретуде тиімді қолдану үшін кафедрада мульти-
медия-лингофон сыныбына арналған оқытушы-
лардың электронды сабақтар базасы бар, инте-
рактивті тақта мен мультимедиялық кешенді қол-
отделения на всех специальностях университе-
та. На сегодняшний день на кафедре трудятся 24
преподавателя, из них 12 кандидатов наук: зав. ка-
федрой к.п.н., доцент Т.А. Ахметова, к.п.н., до-
цент К.М. Атыгаева, к.ф.н., доцент А.С. Исмагу-
лова, к.ф.н., доцент Г.К. Кожагулова, к.ф.н., до-
цент А.С.Жамитова, к.ф.н., доцент А.С. Бейсен-
баева, к.ф.н., доцент Д.К. Куандыкова, к.ф.н., до-
цент Г.Ж. Сейпульдинова, к.ф.н., доцент М.Е. Ку-
антаева, к.ф.н., доцент Ж.Т. Кошанова, к.ф.н.,
старший преподаватель С.Ж. Жуанышпаева,
к.ф.н., преподаватель А.Ж. Шайкенова; 6 магис-
тров наук: Т.А. Сауытова, М.С. Ауганбаева, К.К.
Таймуллина, Г.Т. Мухамеджанова, Б.Т. Мукано-
ва, А.Б. Ширажиева; старшие преподаватели:
Б.И. Батырова, Д.Б. Сансызбаева., К.К. Мусыл-
манбекова; преподаватели: Н.М. Баекина, С.Б.
Иманова.
Преподаватели ежегодно проходят курсы по-
вышения квалификации, так, за последние три го-
да 13 преподавателей кафедры прошли курсы по-
вышения квалификации в городах Алматы,
Астана, 57 - на базе ИППК при СКГУ им. М.Ко-
зыбаева.
Добросовестный и безупречный труд препо-
давателей кафедры отмечен грамотами, благо-
дарностями и похвальными листами как на уров-
не университета, так и на уровне области. Грамо-
тами ректора СКГУ им. М.Козыбаева награжде-
ны: Т.А.Ахметова, К.М.Атыгаева, Г.К. Кожагу-
лова, Т.А.Сауытова, Б.И.Батырова, Г.Ж.Сейпуль-
динова, А.С.Бейсенбаева, Д.Б.Сансызбаева,
А.Ж.Шайкенова, М.Е.Куантаева.
На областном уровне имеют награждения:
К.М.Атыгаева, Г.К.Кожагулова, Т.А. Сауытова,
Б.И.Батырова, А.С.Жамитова, А.С.Бейсенбаева.
Кафедра оснащена современным техничес-
ким оборудованием, компьютерной техникой:
имеется мультимедийно-лингафонный класс,
мультимедийный комплекс, установлена инте-
рактивная доска. Для эффективности использо-
вания технических и информационных средств
на занятиях казахского языка на кафедре создана
база электронных уроков, разработанных препо-
давателями кафедры для работы в мультимедий-
но-лингафонном классе, картотека тем занятий с
применением интерактивной доски и мультиме-
дийного комплекса.
Кафедра осуществляет свою деятельность по
трем направлениям: учебно-методической, на-
учной и воспитательной.
Доцент Т.А. Ахметова работает над пробле-
мой организации самостоятельной работы сту-
дентов на занятиях казахского языка. Изучению
данной темы посвящено ее учебное пособие
«Оқытудың кредиттік жүйесінде қазақ тілі са-
бақтарында студенттердің өздік жұмысын ұйым-
дастыру». Темой исследования доцента К.М.
146
дану арқылы жүргізілетін сабақтардың тақы-
рыптары жүйеленген.
Кафедраның жұмысы үш бағытта жүргізіледі:
оқу-әдістемелік, ғылыми және тәрбие жұмысы.
Доцент Т.А.Ахметова қазақ тілі сабақтарында
студенттердің өздік жұмысын ұйымдастыру
мәселесін қарастырады. Осы тақырыпқа байла-
нысты «Оқытудың кредиттік жүйесінде қазақ
тілі сабақтарында студенттердің өздік жұмысын
ұйымдастыру» оқу құралы шықты. Доцент К.М.
Атығаева студенттердің диалогтік сөйлеуін да-
мыту тақырыбында зерттеу жұмысын жүргізеді.
Доцент Ғ.Қ. Қожағұлова «Қазақ тіліндегі әскери
лексика» монографиясын шығарды, бұл еңбек
әскери лексиканы қолдану мәселесіне арналады.
Доцент А.С.Жамитова студенттердің сөздік қо-
рын тұрақты тіркестер арқылы байыту және
М.Жұмабаев шығармашылығын тереңірек зерт-
теу тақырыбында жұмыс жүргізеді. Осы тақы-
рыпқа байланысты «Мағжан туындыларының
көркемдігі мен өміршеңдігі» оқу құралы жарық
көрді. Доцент Д.Қ. Қуандықованың ғылыми зерт-
теу тақырыбы: «Е. Бөкетов – аудармашы және
әдебиеттанушы». Доцент Г.Ж. Сейполдинова-
ның зерттейтін тақырыбы үйрететін блог құру
мен қолдану арқылы қазақ тілін үйренуге деген
қызығушылықтарын арттыру болып отыр. Оқы-
тушы Висконсин-Мадисон (АҚШ) университе-
тінде ғылыми машықтандырудан өту кезінде
зерттеу тақырыбы негізінде бай материал жинақ-
таған. Доцент М.Е.Қуантаева аударманың теори-
ясы мен тәжірибесін зерттеумен айналысады.
Аударманың ерекшелігі «Аударманың ұлттық
өзіндік ерекшелігі: түпнұсқа мен аударманың
сәйкестігі» деген оқу құралында жинақталған.
Ж.Т. Қошанова студенттердің сөйлеу әрекеті мен
сөздік қорын байыту мақсатында көркем әдеби-
етті оқу тәжірибесін енгізді.
Кафедрада оқу-әдістемелік бірлестік жұмыс
істейді. Жетекшісі – ф.ғ.к., доцент Д.Қ.Қуанды-
Атыгаевой является развитие диалогической ре-
чи студентов. Доцент Г.К. Кожагулова является
автором монографии «Қазақ тіліндегі әскери лек-
сика», посвященной проблеме использования во-
енной лексики. Темой исследования доцента
А.С. Жамитовой является обогащение словарно-
го запаса студентов через усвоение устойчивых
словосочетаний, углубленное изучение творчес-
тва М.Жумабаева. Именно дан-
ной проблеме посвящено ее
учебное пособие «Мағжан ту-
ындыларының көркемдігі мен
өміршеңдігі». Темой научного
исследования доцента Д.К. Ку-
андыковой является «Е.Бөк-
етов-аудармашы және әдебиет-
танушы». Доцент Г.Ж. Сей-
пульдинова работает над про-
блемой повышения интереса к
изучению казахского языка че-
рез создание и использование
обучающего блога. В данном на-
правлении ею накоплен матери-
ал на основе исследовательских
работ, проведенных во время
научной стажировки в универ-
ситете Висконсин-Мадисон
(США). Доцент М.Е. Куантаева занимается из-
учением проблемы теории и практики перевода.
Особенности перевода отражены в ее учебном
пособии «Национальное своеобразие перевода:
проблемные соотношения оригинала и перево-
да». Ж.Т. Кошанова практикует в работе чтение
художественной литературы, что способствует
обогащению словарного запаса и развитию
устной речи студентов.
На кафедре действует методическая секция по
казахскому языку, руководитель – к.ф.н., доцент
Достарыңызбен бөлісу: |