Қазақстан тарихы жол карта

МОЛДАБАЙ АНЕЛЬ ҚАНАТҚЫЗЫ

ҚАНАТОВ НҰРҚИЗАТ ҚАНАТҰЛЫ
ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ
КӨМЕКШІ ҚҰРАЛ
«Daryn Books» баспасы, 2022

ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ
ЖОЛ КАРТА 
3

1.1 Адамзаттың пайда болуы

1.3
Тас дәуірі
1.2 ТОБЫР. РУ. ТАЙПА
1.4 ПалеОЛИТ
1.5
Мезолит
1.6 неОЛИТ
1.7 энеОЛИТ
1.8 қола дәуірі
1.9 темір дәуірі
1.10 сақтар
1.11 үйсіндер
1.12 қаңлылар
1.13 сарматтар
1.14 ғұндар
2.1 Түрік қағанаты
2.2 Батыс Түрік қағанаты
2.3 шығыс Түрік
қағанаты 2.4 Түргеш қағанаты
2.5 қарлұқ қағанаты
2.6 оғыз мемлекеті
2.7 Қимақ қағанаты
28. VI-XI ғасырлар аралығында
отырықшы және жартылай
отырықшы мәдениет
2.9 Қарахан мемлекеті
2.10 Қарақытай мемлекеті
211
. Найман
2.12 Керейт
2.13 Қыпшақ хандығы
2.14 Ұлы Жібек жолы
2.15 ІХ-ХІІІ ғасырлар басындағы мәдениет
2.16 Моңғол шапқыншылығы
2.17 Алтын Орда
2.18 Ақ Орда
2.19 Моғолстан
2.20 Әмір Темір
шапқыншылығы
жол карта
Орта ғасырлардағы
Қазақстан тарихы
2-ШІ тарау
4

1.1 Адамзаттың пайда болуы

1.3
Тас дәуірі
1.2 ТОБЫР. РУ. ТАЙПА
1.4 ПалеОЛИТ
1.5
Мезолит
1.6 неОЛИТ
1.7 энеОЛИТ
1.8 қола дәуірі
1.9 темір дәуірі
1.10 сақтар
1.11 үйсіндер
1.12 қаңлылар
1.13 сарматтар
1.14 ғұндар
2.1 Түрік қағанаты
2.2 Батыс Түрік қағанаты
2.3 шығыс Түрік
қағанаты 2.4 Түргеш қағанаты
2.5 қарлұқ қағанаты
2.6 оғыз мемлекеті
2.7 Қимақ қағанаты
28. VI-XI ғасырлар аралығында
отырықшы және жартылай
отырықшы мәдениет
2.9 Қарахан мемлекеті
2.10 Қарақытай мемлекеті
211
. Найман
2.12 Керейт
2.13 Қыпшақ хандығы
2.14 Ұлы Жібек жолы
2.15 ІХ-ХІІІ ғасырлар басындағы мәдениет
2.16 Моңғол шапқыншылығы
2.17 Алтын Орда
2.18 Ақ Орда
2.19 Моғолстан
2.20 Әмір Темір
шапқыншылығы
жол карта
Орта ғасырлардағы
Қазақстан тарихы
2-ШІ тарау
5

4.1 Бірінші дүниежүзілік соғыс

кезінде Қазақстан
жол карта
4.2 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс
4.3 Ақпан және қазан революциясы
кезіндегі Қазақстан
4.4 Өлкеде Кеңес өкіметінің орнатылуы
4.5 Қазақстандағы ұлттық автономиялар
4.6 Азамат соғысы жылдарындағы
Қазақстан
4.7 Қазақ автономиялы кеңестік социалистік
республикасының құрылуы (ҚАЗАҚ АКСР-і)
4.8 Қазақстандағы индустрияландыру
4.9 Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру
4.10 1920-1930 жылдардағы
қоғамдық-саяси өмір
4.11 1920-1930 жылдардағы мәдениет
4.12 Ұлы Отан СоғысЫ жылдарындағы
Қазақстан
4.13 1945-1965 жылдар аралығындағы
Қазақстан
4.14 «Жылымық жылдары»
4.15 Тың жерлерді игеру
4.16 1965-1985 жылдары тоқырау
жылдарындағы Қазақстан
4.17 Қазақстан түбегейлі
бетбұрыс кезінде
4.18 Тәуелсізке қадам
4.19 Тәуелсіз Қазақстан
9

1.1 Адамзаттың пайда болуы

1-ТАРАУ ЕЖЕЛГІ ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ
1.2
Тас дәуірі
Ең алғашқы адамзаттың қалыптасуы австралопитек,
питекантроп, синантроп, неандерталь, кроманьондық
адамдардың табылу нәтижесінде олардың сыртқы келбеті,
даму ерекшеліктері сипатталады.
Тас дәуірі тастың игерілуімен, мамонт,
бизон сияқты ірі жануарларды аулауымен
және үңгірлерді пана етуімен ерекшеленеді.
1.3 ПалеОЛИТ
Палеолит жаңалығы үңгірлерді мекен еткен
адамдар лашықтар құруды және от жағуды
үйренді.
1.4
мезолит
Мезолитте мұз басу дәуірі еріп, бүкіл
жер суға айналып, адамдар балық аулауды
үйренді және ең үлкен жаңалығы садақ пен
жебе болды.
1.5
НЕолит
Неолит дәуірінде терімшіліктен егіншілікке, аңшылықтан
мал шаруашылығына көшіп, тас құралдарын өңдеудің
жоғарғы деңгейіне жеткендігімен ерекшеленеді.
1.6
эНЕолит
Мысты-тас дәуірінде алғаш металл
мыс өңдеуді үйренгендіктен, бұл
дәуір тас дәуіріне жатпайды. Ең
үлкен жаңалығы еңбек бөлінісінің
қалыптасуы.
1.7
қола дәуірі
Мыстан да қатты металл қажет
болғаннан кейін, мыс пен қалайыны
қосып қола игеруді үйренді. Барлық
ыдыстар, қару-жарақтар қоладан
жасалды, теселі егіншілік пайда болды.
1.8 тЕМ
ІР дәуірі
Темір дәуірінде темірді балқытып, металл
өңдеудің жоғары техникасын меңгерді. Ат
әбзелдерін, үзеңгі мен ауыздықты жетілдіру
нәтижесінде жылқыны көлік ретінде мінетін
болды.
1.9
саҚТАР
Рулық қауымнан тайпалық одаққа өту процесі,
ең алғашқы тайпа сақтардың құрылуымен
баяндалады. Алтынды игеру арқылы аң стилін
ойлап тапты, екі доңғалақты арбаны құрастырды.
1.10 ҮЙСІНДЕР
Мүлік теңсіздігі орнай бастады, себебі
байлардың киімі жібек, жүннен тоқылған,
ал қарабайыр халықтың киімі жұпыны
болды.
1.11 ҚАҢЛЫЛАР
Қаңлы атауы аңыз бойынша «арба» сөзімен
байланыстырылады. Шаруашылықтың дамыған
түрі қой өсіру, хош иісті майлар, асыл терілерді
өндірді.
1.12 сАРМАТТАР
Сарматтар тікелей сақтардың жалғасы ретінде
сипатталады. Әйел мен ер теңдігімен
ерекшеленді.
1.13 ҒҰНДАР
Ғұндардан қорқып, қытайлықтар «Ұлы Қытай
қорғанын» салған. Жаңалығы ысқырықты жебе
ойлап тапқан. Полихромдық стиль түрі кең
тұрғыда дамыған.
10

1.1 Адамзаттың пайда болуы

1-ТАРАУ ЕЖЕЛГІ ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ
1.2
Тас дәуірі
Ең алғашқы адамзаттың қалыптасуы австралопитек,
питекантроп, синантроп, неандерталь, кроманьондық
адамдардың табылу нәтижесінде олардың сыртқы келбеті,
даму ерекшеліктері сипатталады.
Тас дәуірі тастың игерілуімен, мамонт,
бизон сияқты ірі жануарларды аулауымен
және үңгірлерді пана етуімен ерекшеленеді.
1.3 ПалеОЛИТ
Палеолит жаңалығы үңгірлерді мекен еткен
адамдар лашықтар құруды және от жағуды
үйренді.
1.4
мезолит
Мезолитте мұз басу дәуірі еріп, бүкіл
жер суға айналып, адамдар балық аулауды
үйренді және ең үлкен жаңалығы садақ пен
жебе болды.
1.5
НЕолит
Неолит дәуірінде терімшіліктен егіншілікке, аңшылықтан
мал шаруашылығына көшіп, тас құралдарын өңдеудің
жоғарғы деңгейіне жеткендігімен ерекшеленеді.
1.6
эНЕолит
Мысты-тас дәуірінде алғаш металл
мыс өңдеуді үйренгендіктен, бұл
дәуір тас дәуіріне жатпайды. Ең
үлкен жаңалығы еңбек бөлінісінің
қалыптасуы.
1.7
қола дәуірі
Мыстан да қатты металл қажет
болғаннан кейін, мыс пен қалайыны
қосып қола игеруді үйренді. Барлық
ыдыстар, қару-жарақтар қоладан
жасалды, теселі егіншілік пайда болды.
1.8 тЕМ
ІР дәуірі
Темір дәуірінде темірді балқытып, металл
өңдеудің жоғары техникасын меңгерді. Ат
әбзелдерін, үзеңгі мен ауыздықты жетілдіру
нәтижесінде жылқыны көлік ретінде мінетін
болды.
1.9
саҚТАР
Рулық қауымнан тайпалық одаққа өту процесі,
ең алғашқы тайпа сақтардың құрылуымен
баяндалады. Алтынды игеру арқылы аң стилін
ойлап тапты, екі доңғалақты арбаны құрастырды.
1.10 ҮЙСІНДЕР
Мүлік теңсіздігі орнай бастады, себебі
байлардың киімі жібек, жүннен тоқылған,
ал қарабайыр халықтың киімі жұпыны
болды.
1.11 ҚАҢЛЫЛАР
Қаңлы атауы аңыз бойынша «арба» сөзімен
байланыстырылады. Шаруашылықтың дамыған
түрі қой өсіру, хош иісті майлар, асыл терілерді
өндірді.
1.12 сАРМАТТАР
Сарматтар тікелей сақтардың жалғасы ретінде
сипатталады. Әйел мен ер теңдігімен
ерекшеленді.
1.13 ҒҰНДАР
Ғұндардан қорқып, қытайлықтар «Ұлы Қытай
қорғанын» салған. Жаңалығы ысқырықты жебе
ойлап тапқан. Полихромдық стиль түрі кең
тұрғыда дамыған.
11

4-ТАРАУ қазіргі замандағы ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ

4.1 Бірінші дүниежүзілік соғыс
кезінде Қазақстан
Бірінші дүниежүзілік соғыс екі əскери-саяси топтарға
жіктелген елдердің экономикалық жəне қоғамдық
жағдайын шиеленістіріп қана қойған жоқ, сонымен қатар
шалғай жатқан Қазақстанның да дамуына зардабын тигізді.
4.2 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс
Көтерілістің басталуына патшаның 1916 ж. 25 маусымда
армияның қара жұмысына Түркістан өлкесінің жəне ішінара
Сібірдің 19-дан 43-жасқа дейінгі еразаматтарын шақыру
жөніндегі жарлығы түрткі болды.
4.3 Ақпан және қазан революциясы кезіндегі Қазақстан
Ресей империясының барлық саяси жүйесіне тəн дағдарыстыңтсалдары болып
табылатын 1917 ж. Ақпан революциясының нəтижесінде патша үкіметі құлатылды.
4.4 Өлкеде Кеңес өкіметінің
орнатылуы
Қазан төңкерісі 1917 ж. 25 қазанда
Петроградта болған ірі əлеуметтік-саяси,
тарихи оқиға. Көтеріліс В.И.Ленин
басқарған большевиктер партиясының
жетекшілігімен жүзеге асырылды.
4.5 Қазақстандағы ұлттық автономиялары
Қазақ ұлтының дербестігіне қол жеткізу үшін жеке ұлттық автономиялар құрыла
бастады.
4.6 Азамат соғысы жылдарындағы Қазақстан
Қазақстан азамат соғысыжылдарында — жұмысшышаруа Кеңестерінің
орталықтағы жəне жергілікті жерлердегі билікті басып алуы алғашқы
күннен-ақ құлатылған таптардың қарулы қарсылығын туғызды.
4.7 Қазақ автономиялы кеңестік социалистік
республикасының құрылуы (ҚАЗАҚ АКСР-і)
1920-25 ж. аралығында Қырғыз АКСР болып құрылып,
1925-1936 ж. аралығында атауы Қазақ АКСР болып өзгертіліп
сол жылдар аралығында өзінің қызметін орындады.
4.8 Қазақстандағы индустрияландыру
Индустрияландыру жағдайында Қазақстанның өнеркəсіптік дамуы
негізінен жаңа құрылыстардың есебінен жүзеге асырылды.
4.9 Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру
Ұжымдастыру байкулактарды тəркілеуден басталды.
1928 жылғы тамызда “Аса ірі бай шаруашылықтары
мен жартылай феодалдарды тəркілеу жəне жер
аудару туралы” декрет жарияланды.
4.10 1920-1930 жылдардағы қоғамдық-саяси өмір
Аштық пен қуғын- сүргіннің қысымымен қазақтар бүкіл ауыл болып
шектес облыстарға, республикаларға көше бастады, бірнеше мыңы
осы жылдардағы қиындықтарға шыдамай көз жұмды.
4.11 1920-1930 жылдардағы мәдениет
4.12 Ұлы Отан СоғысЫ жылдарындағы Қазақстан
Соғыстың алғашқы күндерінен Қазақстан майдан арсеналына айналып, майдан мен
тылды қару-жарақпен, оқ-дəрімен, азықтүлікпен қамтамасыз етуші аймақ болды.
4.13 1945-1965 жылдар аралығындағы Қазақстан
4.14 «Жылымық жылдары»
Тарихта “жылымық” деп аталып жүрген 1954-1964 жылдары біршама басшылықтың
ұжымдық принциптері енгізіліп, əміршіл-əкімшіл басқару жүйесі босаңси бастады.
4.15 Тың жерлерді игеру
Тың жəне тыңайған жерлерді игеру КСРО-да жүргізілген науқан бойынша қазақ жерінің
25,5 млн гектар жері жыртылды
4.16 1965-1985 жылдары тоқырау жылдарындағы Қазақстан
4.17 Қазақстан түбегейлі бетбұрыс кезінде
4.18 Тәуелсізке қадам
4.19 Тәуелсіз Қазақстан
1989 ж. маусымда КСРО халық депутаттарының І съезінде Кеңес қоғамының дағдарысқа
ұшырау себептерін талдауға талпыныс жасалды. Онда нарықтық қатынастарға көшу,
жекеменшікті енгізу, тоталитарлық империяның орнына демократиялық, азаматтық,
құқықтық қоғам орнату мəселелері айтылды.
Сан мың жылдық езгіде болған, отаршылдық өмірдің қиындығын көрген қазақ үшін
егемендіктің ақ таңы атты. 1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан өз тəуелсіздігін алды.
20

1-ТАРАУ ЕЖЕЛГІ ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ

4.1 Бірінші дүниежүзілік соғыс
кезінде Қазақстан
Бірінші дүниежүзілік соғыс екі əскери-саяси топтарға
жіктелген елдердің экономикалық жəне қоғамдық
жағдайын шиеленістіріп қана қойған жоқ, сонымен қатар
шалғай жатқан Қазақстанның да дамуына зардабын тигізді.
4.2 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс
Көтерілістің басталуына патшаның 1916 ж. 25 маусымда
армияның қара жұмысына Түркістан өлкесінің жəне ішінара
Сібірдің 19-дан 43-жасқа дейінгі еразаматтарын шақыру
жөніндегі жарлығы түрткі болды.
4.3 Ақпан және қазан революциясы кезіндегі Қазақстан
Ресей империясының барлық саяси жүйесіне тəн дағдарыстыңтсалдары болып
табылатын 1917 ж. Ақпан революциясының нəтижесінде патша үкіметі құлатылды.
4.4 Өлкеде Кеңес өкіметінің
орнатылуы
Қазан төңкерісі 1917 ж. 25 қазанда
Петроградта болған ірі əлеуметтік-саяси,
тарихи оқиға. Көтеріліс В.И.Ленин
басқарған большевиктер партиясының
жетекшілігімен жүзеге асырылды.
4.5 Қазақстандағы ұлттық автономиялары
Қазақ ұлтының дербестігіне қол жеткізу үшін жеке ұлттық автономиялар құрыла
бастады.
4.6 Азамат соғысы жылдарындағы Қазақстан
Қазақстан азамат соғысыжылдарында — жұмысшышаруа Кеңестерінің
орталықтағы жəне жергілікті жерлердегі билікті басып алуы алғашқы
күннен-ақ құлатылған таптардың қарулы қарсылығын туғызды.
4.7 Қазақ автономиялы кеңестік социалистік
республикасының құрылуы (ҚАЗАҚ АКСР-і)
1920-25 ж. аралығында Қырғыз АКСР болып құрылып,
1925-1936 ж. аралығында атауы Қазақ АКСР болып өзгертіліп
сол жылдар аралығында өзінің қызметін орындады.
4.8 Қазақстандағы индустрияландыру
Индустрияландыру жағдайында Қазақстанның өнеркəсіптік дамуы
негізінен жаңа құрылыстардың есебінен жүзеге асырылды.
4.9 Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру
Ұжымдастыру байкулактарды тəркілеуден басталды.
1928 жылғы тамызда “Аса ірі бай шаруашылықтары
мен жартылай феодалдарды тəркілеу жəне жер
аудару туралы” декрет жарияланды.
4.10 1920-1930 жылдардағы қоғамдық-саяси өмір
Аштық пен қуғын- сүргіннің қысымымен қазақтар бүкіл ауыл болып
шектес облыстарға, республикаларға көше бастады, бірнеше мыңы
осы жылдардағы қиындықтарға шыдамай көз жұмды.
4.11 1920-1930 жылдардағы мәдениет
4.12 Ұлы Отан СоғысЫ жылдарындағы Қазақстан
Соғыстың алғашқы күндерінен Қазақстан майдан арсеналына айналып, майдан мен
тылды қару-жарақпен, оқ-дəрімен, азықтүлікпен қамтамасыз етуші аймақ болды.
4.13 1945-1965 жылдар аралығындағы Қазақстан
4.14 «Жылымық жылдары»
Тарихта “жылымық” деп аталып жүрген 1954-1964 жылдары біршама басшылықтың
ұжымдық принциптері енгізіліп, əміршіл-əкімшіл басқару жүйесі босаңси бастады.
4.15 Тың жерлерді игеру
Тың жəне тыңайған жерлерді игеру КСРО-да жүргізілген науқан бойынша қазақ жерінің
25,5 млн гектар жері жыртылды
4.16 1965-1985 жылдары тоқырау жылдарындағы Қазақстан
4.17 Қазақстан түбегейлі бетбұрыс кезінде
4.18 Тәуелсізке қадам
4.19 Тәуелсіз Қазақстан
1989 ж. маусымда КСРО халық депутаттарының І съезінде Кеңес қоғамының дағдарысқа
ұшырау себептерін талдауға талпыныс жасалды. Онда нарықтық қатынастарға көшу,
жекеменшікті енгізу, тоталитарлық империяның орнына демократиялық, азаматтық,
құқықтық қоғам орнату мəселелері айтылды.
Сан мың жылдық езгіде болған, отаршылдық өмірдің қиындығын көрген қазақ үшін
егемендіктің ақ таңы атты. 1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан өз тəуелсіздігін алды.
21

23