Қазақстан тарихы «Саналы адам» сүйегі алғаш рет табылды
жүктеу/скачать 0,72 Mb.
|
5-Нұсқа-1
- Бұл бет үшін навигация:
- Дарын иелері 1. Өркендеу үшін, қажетті дүниелерді жасау үшін адамның озық ойы керек. Ғылымды, жаңалықты дүниеге келтіру үшін адам керек. Сол адам кім Олар – дарындар
| Анамыздың сүтімен бойымызға дарыған тілімізді ұмыту – бүкіл
ата-бабамызды, тарихымызды ұмыту. A)қосарлама қос сөз B)қысқарған сөз C)тіркесті сөз D)қайталама қос сөз E)біріккен сөз 14. Туынды дерексіз зат есімдер A)көңіл, ырым B)сезім, қалақ C)қуаныш, білім D)бақыт, оқушы E)аққу, баспана 15. Себеп-салдар салалас сөйлем A)Жүгірген бойда қырға шықтық, аймақты тамашаладық. B)Баршагүл сәлем беріп еді, – ол қырын қарап кетті. C)Мадияр кейде көп сөйлеп кетеді, кейде үнсіз қалады. D)Жайлаудың көлдеріне сенуге болмайды, көбі тартылып қалады. E)Аянның алдыңнан шықпақ ойы бар еді, – жұмыстан қолы тимеді. 16. Сөйлем ішінде қатар келетін тыныс белгілері бар сөйлем A)Үйде шешен дауда жоқ B)Біріншіден кітап оқу керек C)Жаңбыр жауса жер ырысы D)Бүгін сағат 12-де келмек E)Өркенің өссін балам 17. Диалект сөз қатысқан қатар A)Айбас арнайы Қожағұлға кеуіл сұрай келді. B)Ы.Алтынсарин мұражайы ерекше әсер қалдырды. C)Жаз өтіп, ел қыстауға оралды. D)Ұста оларды барынша әрлеп, әсемдеді. E)Әкесі баласынан қауын әкелуді сұрады. 18. Құрамында ашық, еріндік дауысты дыбыстар араласып келген сөздер қатары A)айтқыз, сұра B)жөнелт, көрсет C)шығар, кіргіз D)құлазы, күл E)мегзе, сұра 19. Анықтауыш қызметін атқарып тұрған зат есім A)Анам еркелетіп маңдайымнан сүйді. B)Зерделі қария жігер бере сөйледі. C)Пайдасыз білімнің сәні жоқ. D)Білімділігімен елге сыйлы жан еді. E)Жақсымен дос бол, абыройың өседі. 20. Құрамында тура және жанама толықтауышы бар сөйлем A)Озар елдің арманы бітпес. B)Мади ағасына еліктеп, ертегі оқыды. C)Сүтпен біткен мінез сүйекпен кетеді. D)Сынықтан басқаның бәрі жұғады. E)Жақынды – алыс, жаманды – жақын көрме. Дарын иелері 1. Өркендеу үшін, қажетті дүниелерді жасау үшін адамның озық ойы керек. Ғылымды, жаңалықты дүниеге келтіру үшін адам керек. Сол адам кім? Олар – дарындар. Ал сол дарын иелерін құрметтеген елдер өздерінің де абыройын көтеріп отыр. 2. Қазақ халқы «әкеден өте туғандар», «әкеге жете туғандар», «әкеден кейін кете туғандар» деп халықты үшке жіктейді. Ал қытайлар «алдын ала ойлап, бұрын шешетіндер», «артын ойлап, артынан шешетіндер», «түк ойлап, түк шешпейтіндер» деп үшке жіктеген. Әл-Фараби бабамыз: «Бұрын ойлап, бұрын шешетінді – Адам, артынан ойлап, артынан шешетінді – құл, ал түк ойлап, түк шешпейтінді – ойсыз жан» деген. 3. Әбу Насыр әл-Фараби: «Адамды, яғни алдын ала жылдам ойлап, шешім қабылдайтындарды данышпандар, даналар, дарындылар, тәңірқұтылар деп атайды», – деген. 4. ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырда кейбір мемлекет дарын иелерін іздеу, дарын иелері бола қалса, оларға көңіл аудару, оларға жан-жақты мүмкіндіктер жасау ісін қолға алды. Соңғы ғасырда дарын иелеріне ерекше көңіл аударғандар – америкалықтар. Олар өз еліндегі дарындарға қажет деп табылған барлық мүмкіндікті жасады. Әсіресе Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін дарын иелеріне көңіл аударуды іске қосқан – орыстар, немістер, жапондар, қытайлар, ағылшындар, француздар, кәрістер, үндістандықтар, пәкістандықтар, ирандықтар. 5. Ұлтқа көсем бола алатын, халыққа қамқор бола алатын адамды тәңірқұты дейміз. Қазақтың тәңірқұтылары – Абай Құнанбайұлы, Ахмет Байтұрсынұлы, Әлихан Бөкейхан, Мұстафа Шоқай, Қаныш Сәтбаев. Енді біз өзге жұрт сияқты өз тәңірқұтыларымызды іздеуіміз керек. Мүмкін, ол бесікте жатыр, мүмкін, ол жүгіріп жүр... 21. Mәтіндегі асты сызылған сөйлемдегі үтірдің қойылу себебі A)Бірыңғай мүшеге байланысты B)Айқындауышқа байланысты C)Қаратпа сөздерге байланысты D)Құрмалас сөйлемге байланысты E)Оқшау сөздерге байланысты 22. ІІ дүниежүзілік соғыстан кейін дарын иелеріне көңіл аударуды іске қосқан елдер қатарына кіргендер A)жапондықтар мен арабтар B)француздар мен кәрістер C)ағылшындар мен өзбектер D)еврейлер мен ағылшындар E)француздар мен дүнгендер 23. Халықты үш жікке бөліп, түсінік беретін азатжол(-дар) A)2,5 B)4 C)3,4 D)5 E)2 24. Mәтін мазмұнына сай сөйлем A)Топты бастай алмайтын адамды «тәңірқұты» деп атайды. B)Әл-Фараби «алдын ала ойлап, бұрын шешетіндер» деп бөлген. C)Қазақ халықты «әкеден өте, жете, кете туғандар» деп жіктейді. D)Қытайлар «алдынан ойлап, алдынан шешетінді – құл» деген. E)Соңғы уақытта америкалықтар дарын иелеріне көңіл бөлмеуде. 25. Mәтін мазмұнына сай сөйлем A)Топты бастай алмайтын адамды «тәңірқұты» деп атайды. B)Әл-Фараби «алдын ала ойлап, бұрын шешетіндер» деп бөлген. C)Қазақ халықты «әкеден өте, жете, кете туғандар» деп жіктейді. D)Қытайлар «алдынан ойлап, алдынан шешетінді – құл» деген. E)Соңғы уақытта америкалықтар дарын иелеріне көңіл бөлмеуде. 26. Лингвистикалық терминдер қатарына жататын сөз(-дер) A)куб B)квадрат C)диалект D)синоним E)карта F)синдром G)эвфемизм H)гидрат 27. Қазақ тіліне ғана тән дыбыстар қатары A)а, ұ, ы, қ, і B)ө, ұ, ү, һ, і C)ғ, ң, һ, і, ү D)ә, г, қ, н, E)ғ, ж, һ, и, ү F)ә, ғ, қ, ң, G)ы, ұ, у, һ, ә H)ө, у, о, һ, і 28. Туынды етістік қатысқан қатар(-лар) A)басқар B)көру C)көрсет D)айту E)айт F)жіберме G)зарық H)теңгер 29. Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем(-дер) A)Иен даланы саршұнақ аяз жайлады, үскірік есті. B)Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы. C)Жауқазын есік алдында тұрып, сәлем берді. D)Немересін әжесі оята алмай, әбігерге түсті. E)Шаңсорғыштың жетілген түрін шығарамыз. F)Кешкісін аспанды мұнар кіреукесі торлады. G)Қар жауды, дегенмен аз жауды. H)Мінезі де, түрі де – бәрі өзім. 30. Публицистикалық стильдің жазбаша түр(-лер)і A)мақала B)өлең C)лирика D)повесть E)поэма F)баллада G)пьеса H)әңгіме 31. Омоним сөзі бар сөйлем(-дер) A)Арықтан аттай бергенді құлап түсті. B)Бал арасының бабын білу керек. C)Жаны сұлу адам – бақытты адам. D)Биыл шөп қалың шықты. E)Машинаның оталғанын сезбедім. F)Балалар футбол ойнап келді. G)Оқу инемен құдық қазғандай. H)Жалқаудың ертеңі бітпес. 32. Шақ жасауға негіз болатын жұрнақ(-тар) A)–ғыз, -гіз, -қыз B)–ыл, -іл, -л C)–ын, -ін, -н D)–дыр, -дір, -тыр, тір E)–ық, -ік, -қ, -к F)–ар, -ер, -р G)–а, -е,-й H)–ма, -ме, -ба, -бе 33. Үйірлі бастауышы бар сөйлем(-дер) A)Жақсы адам – ісімен жақсы. B)Салт-сананың, білім мен техниканың күшейген заманы. C)Түймедейді түйедей етіп көрсетуге болмайды. D)Дұшпанның өзі достың арасынан шығады. E)Шұрайлы жерлердің бәрін орыс помещиктеріне берді. F)Жіпсіген маңдайын кіршіксіз ақ орамалмен сүртті. G)Театрға бірінші болып билеті барлар кіре бастады. H)Білімі тереңдер ешқашан еш жерде қалмайды. 34. Атау тұлғадағы тұйық етістікті сөйлем(-дер) A)Саятшылық ішінде иттерді үйретуді халық салбурын өнеріне жатқызды. B)Аң аулаумен айналысатын адамды «аңшы» дейді. C)Аңшылар алғашқы қар жаууын күткен. D)Ораздың аңға шығуын білетін балалар ерте жиналады. E)Ораз ес білгелі құс салудан қол үзбеген. F)Көсеу ұзын болса, қол күймейді. G)Құс салуға бірнеше кісі бірігіп шығады. H)«Құсбегі» – аңды аулау мақсатымен құстарды қолға үйрететін адам. 35. Туынды сын-қимыл үстеуінен жасалған пысықтауышы бар сөйлем(-дер) A)Кәсіпорын басшыларының мәжілісі ертеңге ауысты. B)Қастарында көлденең кісі болғандықтан бірге отырды. C)Жұрт сені қандай жақсы көрсе, оны да сондай көреді. D)Ала жаздай жайлауда атқа мініп, мал бағып келді. E)Көліктен түсіп бара жатып шалқасынан құламасы бар ма?! F)Қуанғанымнан орнымнан атып тұрғаным бар. G)Ауыл реңі мүлдем жүдеу еді. H)Есті кісілердің барлығы ертеңін ойлауға көшті. Қазақ әдебиеті 1. «Ай, Қобыланды, құрдасжан, жүктеу/скачать 0,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|