Қазіргі еліміздегі инновациялық экономиканың дамуы, оның қадамы туралы айтсаңыз?
жүктеу/скачать 6,78 Mb. Pdf көрінісі
|
¾ , Þ - , ï Þ Þ , ï Әрине, қырғыз Әрине, қырғыз зерттеушілері зерттеушілері өз әдебиетінің өз әдебиетінің тарихын тарихын түзгенде Асан түзгенде Асан Қайғының алдына Қайғының алдына Бұқа ырчы Бұқа ырчы (Кетбұға) мен (Кетбұға) мен Тоқтағұлды (ХІV Тоқтағұлды (ХІV ғасырда өмір ғасырда өмір сүрген Тоқтағұл сүрген Тоқтағұл Сайдалыұлы) Сайдалыұлы) ғана салады. ғана салады. Ал олардың Ал олардың поэзиялық поэзиялық антологиялары антологиялары көбінесе Асанның көбінесе Асанның өлеңдерімен өлеңдерімен ашылады. Ноғай ашылады. Ноғай поэзиясында Асан поэзиясында Асан Қайғылы Сыпыра Қайғылы Сыпыра жырау мен жырау мен Шалкиізден кейін Шалкиізден кейін тұрады. тұрады. ww www.ja w.jasqazaq.kz sqazaq.kz Екі елдің Екі елдің ортақ мұрасы ортақ мұрасы Асан Қайғы мұрасының қазақ және Асан Қайғы мұрасының қазақ және қырғыз әдебиеттеріндегі нұсқаларының қырғыз әдебиеттеріндегі нұсқаларының ерекшеліктері туралы не білеміз? ерекшеліктері туралы не білеміз? (¾ 1-¾ ) лтірмейтініне қарап марқайып қалам. Ал қазіргі кезде нерді шірмеу керек. Театрда 100 шақты р л сомдадым. Мен сценарийді ешқашан ұмытпаймын. Мәтінді бір к ргеннен жаттап аламын. Егер жаттай алмай, бір с зін ұмытып жатқан күні театрдан кетуім керек деп ойлаймын. Жақында «Қызыл алма» дейтін сериалға түстім. Сериалда жалғыз, ешкімі жоқ кемпірдің р лі берілді. Түсірілім кезінде текстті жаттап алғам, шатаспаймын. Ал жастар шатасып жатады. Сондағы режиссердің айтқаны Нүкетай апайымдай болмайсыңдар ма? Шатаспайды деп ескертіп қояды. Сонда әлі қауқарым бар екен-ау деп арқаланып қоямын.
ттеген-ай, сол сәт келсе, басқаша згертер едім деген кезіңіз болды ма? кінішіңіз бар ма?
мірде кініші жоқ адам болмайды. Т рт түлігі сай адамның да кініші болады. Менің кінішім туралы айтсам, театрда жұмыс істейтін Мэльс Ержанов дейтін суретшіге 24 жасымда тұрмысқа шықтым. Мен оның неріне ғашық болдым. Содан Земфира атты қызым бар. Бір тал ғана қызым бар. Ал менің 2-3 балам болғанда ғой деген кінішім бар. Ал қалғандары ұсақ-түйек кініштер. : Еңбегі дер кезінде бағаланбай «Халық әртісі» атағын кеш алғаныңызды білеміз. Атақ пен марапаттың кешігуі шығармашылығыңызға әсерін тигізбеді ме?
еңсемді түсірген емеспін. Мені атақ-марапатқа неге ұсынбайды, еңбегім қашан еленер екен деп біреудің алдына барып к рмеппін. Оны ойлап уайымдайтын да уақытым болмапты. зіме артылған тапсырманы орындап қызметіме адал болып, бекітілген р лімді ойнап жүре бердім. С йтіп жүріп, 1991 жылы «ҚР халық әртісі» атағын және 2010 жылы «Парасат» орденін алдым. Бір к ңіліме №47 (619) 18 қараша 2016 жыл 11 лтірмейтініне қарап марқайып қалам. Ал қазіргі кезде нерді шірмеу керек. Театрда 100 шақты р л сомдадым. Мен сценарийді ешқашан ұмытпаймын. Мәтінді бір к ргеннен жаттап аламын. Егер жаттай алмай, бір с зін ұмытып жатқан күні театрдан кетуім керек деп ойлаймын. Жақында «Қызыл алма» дейтін сериалға түстім. Сериалда жалғыз, ешкімі жоқ кемпірдің р лі берілді. Түсірілім кезінде текстті жаттап алғам, шатаспаймын. Ал жастар шатасып жатады. Сондағы режиссердің айтқаны Нүкетай апайымдай болмайсыңдар ма? Шатаспайды деп ескертіп қояды. Сонда әлі қауқарым бар екен-ау деп арқаланып қоямын.
: ттеген-ай, сол сәт келсе, басқаша згертер едім деген кезіңіз болды ма? кінішіңіз бар ма?
мірде кініші жоқ адам болмайды. Т рт түлігі сай адамның да кініші болады. Менің кінішім туралы айтсам, театрда жұмыс істейтін Мэльс Ержанов дейтін суретшіге 24 жасымда тұрмысқа шықтым. Мен оның неріне ғашық болдым. Содан Земфира атты қызым бар. Бір тал ғана қызым бар. Ал менің 2-3 балам болғанда ғой деген кінішім бар. Ал қалғандары ұсақ-түйек кініштер. : Еңбегі дер кезінде бағаланбай «Халық әртісі» атағын кеш алғаныңызды білеміз. Атақ пен марапаттың кешігуі шығармашылығыңызға әсерін тигізбеді ме?
еңсемді түсірген емеспін. Мені атақ-марапатқа неге ұсынбайды, еңбегім қашан еленер екен деп біреудің алдына барып к рмеппін. Оны ойлап уайымдайтын да уақытым болмапты. зіме артылған тапсырманы орындап қызметіме адал болып, бекітілген р лімді ойнап жүре бердім. С йтіп жүріп, 1991 жылы «ҚР халық әртісі» атағын және 2010 жылы «Парасат» орденін алдым. Бір к ңіліме Асанәлі, Сәбит үшеуіміз. Ізімізден ерген Торғын Тасыбекова, Салиха Қожақова, Баян Имашевамен бүгінде бір грим б лмесін б лісіп отырмыз. Театрдың басты ұстанымы – ынтымақ пен бірлікте. Осында қызмет ететін ардагер буын да, қазіргі келген жастар да ұжымның алтын қағидасын сақтап келеді. Уақытымның к бі театрда тетіндіктен, ұжымдағы әріптестерімнің барлығы етене жақын бір туысымдай болып кеткен.
«Отыз ұлың болғаншасында» Фатима, Б.Жакиевтің «Жүрейік жүрек ауыртпайында» Күлегеш әйелдің р лін сомдап жүрсіз. Сахнадағы қимыл-қозғалысыңыздың сыны кетпеген, әлі талай р лдің ажарын ашатын қауқарыңыз бар сияқты... ¾ : мірге қайта келіп, кім боласың десе ойланбастан, нер жолын таңдар едім. Актер үшін сахнаға шығып, бар неріңді салып к рерменмен қауышудан асқан бақыт жоқ. Жаңа р л беріп жатса, қашпаймыз ғой. Бірақ «артыңа қарап қартаясың» деген рас. Қазір жалынды жастар сіп келеді. Солардың нерді : Қасиетті Хан тәңірі тауының баурайында мірге келіпсіз. Туған жеріңіз туралы, балалық арманыңыз туралы айтып берсеңіз?
Нарынқол ауылында дүниеге келдім. Мен нерді бала кезімнен таңдағам. Оның себебі шешем нерлі кісі еді. н салатын, домбырасын арқалап айтысқа да шығатын. Сол ауылдың ақыны десе де болады. Той-томалақтың бәрін басқаратын. Сонда менің кішкентай кезім. Шешем мені билететін, лең айтқызатын. Қысқасы, мені нерге тәрбиелеген анам. Соғыстың сұрапыл шағында біздің балалық шағымыз тті. Сондағы соғыстың зардабын к ріп стім. Ойпырым-ай, сол ауылдың тұрғындары шетінен әнші, жыршы болатын. Кешкілік ауылдың барлығы біздің үйге жиналады. н салады, жыр оқиды. Бірақ кештің соңы жылауға айналады. Жылап отырып, біреуі – менің әкем, балам, күйеуім деп соларды еске алып, ксіктерін баса алмай, бір-бірлеп үйден шығып кететін. лгі кісілер сау да демейді, жылап- жылап шығып кетеді. Мен соны аңдып отырам. Кішкентай баламын ғой, шешемнің к з жасын к ріп, мен де жылаймын. Сондайды к ріп стік. Тәттінің дәмін сезбедік.
консерваторияның ән б ліміне емес, актерлік б ліміне қабылдануының сыры неде?
қаласа керек, кішкентайымнан қолдау к рсетіп, нерлі адам болуыма барын салды. Тіпті анам Алматыда №12 мектепке жіберіп білім алғанымды қалады. Осылайша, нерге деген ыстық ықыласпен консерваторияға келдім. Құжаттарымды ән б ліміне тапсырғалы тұрған жерімнен Асқар Тоқпанов к ріп қалып, актерлік б лімге түсуге к ндірмегенде, нерім міріме айналмас па еді, кім білсін? «Роза Бағланованың әндерін тәп-тәуір айтады екенсің. Бірақ Роза біреу-ақ, екі Роза болмайды. Мен биылдан бастап актерлер дайындайтын курс аштым. Сен соған түс, менің ең алғашқы шәкіртімнің бірі боласың» – деді. К п ойланған жоқпын, ұстаздың кеңесіне құлақ астым. Т рт жыл бойы мықты мамандардан білім алып, кәсіби актер атанғаннан кейін 1959 жылы М. уезов атындағы драма театрына келдік. Құрманбек Жандарбеков ағамыздың нұсқауымен Тоқпановтың бір топ шәкірті – Асанәлі шімов, Сәбит Оразбаев, Райымбек Сейтметов, Фарида Шәріпова, Раушан уезбаева және мен театрға бірден қабылдандық. Тәжірибесі толыспаған жастар Серке Қожамқұлов, Елубай мірзақов, Бикен Римова, Хадиша Б кеева сынды үлкен нер иелерінің ортасына түстік. Сол кісілерге қарап бой түзеп, актерлік мамандықтың қыр- сырын үйрендік. Бұл «театр» деген бір керемет әлем. Театр зіңнің үйің. Біздің уақытымызда б лек, к рерменіміз де б лек болды. Актриса апайларымызға қарап, образды қалай береді екен, қалай киінеді екен деп қарап отыратынбыз.
жалғасын тапты ма? Сахна тарландарының сара жолы үзіліп қалған жоқ па?
ажыраған жоқ. Қазір театрымыздың ең үлкен буыны – түйгенім, адал еңбегің бір күні болмасын лайықты
бағасын алады екен. Жасағанның бергеніне шүкірлік ете білу керек. «Менде анау жоқ, мынау жоқ» деп ертеңнен қара кешке дейін күңірене беруге болмайды. Жас ұлғайған сайын адам ткенін ойлап, жүріп ткен жолын саралайтын сәті жиілейді екен. Мен жоқшылықты к ріп стім. Бір үзім нанды аңсап, тәттінің дәмін ұмытқан сәттерімді жиі есіме аламын. Кеше кім едім, бүгін кіммін? Ел құрметтейтін актрисаға, ел сыйлайтын кейуанаға айналғаным – бұл мірде қол жеткізген ең қымбат марапатым, ең биік мәртебем. Қайда жүрсем де алақанына салып аялайтын, қошемет құрметін аямайтын халқымның амандығын тілеймін.
жүгіртсеңіз, к зіңізге не ілінеді? ¾ : Сексен деген үлкен бір белес екен. Осы сексенді бағындыра алмай арманда кеткендер к п. Айналамдағы достарымның к бісі мірден ерте озды. Фарида Шәріпова, Райымбек Сейтметов, Раушан уезбаевамен мірде де, нерде де ажырамас дос болдық.
ж ж ж ж ж ж ж ж д д д д ж д д Þ , ¾ Þ ¾ ө . Þ Þ , Þ ө . Þ , ¾ – . Þ Þ , - ! ¾ Þ , Þ Ә ¾ Þ . ө ө , Þ , Þ ¾ ? Þ ¾ , Þ ¾ Þ . Ә Þ , Þ , Þ Þ . , Þ ! ¾ , Þ , Þ Þ . Þ ¾ ө , ө Þ ¾ . Þ Þ ¾ Þ ¾ Þ ә ә шеуіміз. Ізімізден сыбекова, Салиха Имашевамен +ƳƸƱƳ
+ƳƸƱƳ ǭƮǀ,1
ǭƮǀ,1 ƺ +ǭƮ
ƺ +ǭƮ Қазақ кәсіби театр өнерінің алғаш іргетасын қалаушылардың көзін көріп, кешегі могикандардың сарқытын ішкен, бүгінде олардың ұлағатын жас ұрпаққа жеткізіп жүрген актрисалардың бірі – Қазақстанның халық әртісі Нүкетай Мышбаева 80 жаста. 1959 жылдан бүгінге дейін М.Әуезов театрында еңбек етіп келе жатқан актриса театр сахнасында 80 жылдық мерейтойын өткізді. Осы кеш барысында көрнекті актрисамен театрда бірге еңбек етіп, бірге жүрген әріптестерінің пікірін назарларыңызға ұсынбақпыз. Торғын ТАСЫБЕКОВА, Қазақстанның халық әртісі: – Ғ.Мүсірепов театры кезінде М.Әуезов театрының ғимараты болатын. Біздің жастық шағымыз сол театрда өтті. Қазіргі пайдаланып отырған театр ғимараты салынғанда Н.Мышбаева мен Р.Әуезбаева үшеуімізге артистік грим бөлмесін мен таңдап алған болатынмын. Содан бері Нүкетаймен жұбымыз жазылған жоқ. Сахнада серіктес болдық, мысалы, «Мадемуазель Нитушта» екеуіміз де Карина, «Алдаркөседе» мен - Қарашаш, ол - Меңсұлу, қазіргі театр репертуарындағы «Жүрейік жүрек ауыртпай...» спектаклінде екеуіміз де Күлегеш әйелдің рөлін ойнаймыз. Бұдан басқа да көптеген спектакльдерде бірге өнер көрсеттік. Отбасымызбен жақсы араласамыз. Бүгінде 80 жасқа келіп, мерейтойына дайындалып жатқанына қуанышым шексіз. Мерейтойы құтты болсын! Аман жүрсін! Дайындаған Мөлдір ЖАМИХАН
– Нүкетай Мышбаева 16 жасынан А.Тоқпановтан сабақ алды, кейін М.Әуезов театрының актерлік құрамына қабылданды. Содан күні бүгінге дейін 60 жыл жұмыс істеу екінің бірінің қолынан келе бермейді. Осы жылдары ол бәрінің көз алдында қараторы, әдеміше келген, күлкісі таза, қазақи дауысымен, әйелдік сыпайы мінезімен, кейіпкерінің трагедиялық халін жақсы аша білетін көп қырлы актриса ретінде қалыптасты. Бүгінде Нүкетай Мышбаева 80 жасқа келсе, бұл – әйел үшін қартаймай, шаршамай жеткен жас. Бұл кісінің әлі де сахнаға берері көп. Ол құдайдың берген актерлік қуаты мен өмірдегі мұраты жоғары актриса. Сондықтан Нүкетай Мышбаеваны 80 жылдық мерейтойымен құттықтаймын! Жасы ұзақ, дені сау болсын! Дайындаған Мөлдір ЖАМИХАН Салиха ҚОЖАҚОВА, Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі: – Нүкетайды 1960 жылдан бастап білемін. Екеуіміз оқу бітіргеннен кейін бірге тұрдық. Өзі менен 5 жас үлкен, әпкеміз болса да сырлас, құрдаспыз. Сахнада бірге спектакльдерде ойнадық. «Ана – Жер – Анада» Торғын Тасыбекова екеуімен бірге мен де Әлиманды ойнадым. «Майрада» Нүкетай Майраны, мен Айбаршаны, «Түнгі сарында» ол Жүзтайлақты, мен Мөржанды ойнадым. Жалпы Нүкетай өте кең адам. Бір нәрсеге ренжіп, іш жиғанын көрмеппін. Үнемі күлімдеп, жарқылдап жүреді. Сондықтан да ол кісіні 80 жасқа келді демейсің, жүрегі жас, жүзі нұрланып тұр. Осы орайда ертең өтетін мерейтой кешімен құттықтаймын! Ұзақ ғұмыр тілеймін! Асанәлі ӘШІМОВ, КСРО халық әртісі: – Нүкетайды алғаш көргенде Нарынқолдан келген қызыл шырайлы қыз еді. Дауысы Роза Бағланова сияқты. Барлығымыз ғашық болдық. «Ойбай-ау, мынау дайын тұрған актриса ғой» деп жанына жолай алмай жүретінбіз. 17 жастағы кезіміз ғой. Қазір 80 жасқа келді. 63 жылдай бір театрда еңбек еттік. Ренжіскен кезіміз болған жоқ. Бірге спектакльдер ойнадық. «Қан мен терде» мен Еламан, ол Ақбаланың рөлінде сахнаға шықтық. Бүгінде алла қуат беріп, 80 жылдық мерейтой кешін өткізбек. Құтты болсын! Халқын қуантып, бізді қуантып, сахнада жүре берсін! Актерлік қуаты мен өмірдегі мұраты жоғары актриса
12 12
№47 (619) 18 қараша 2016 жыл
ЕР ЕСІМІ ЕЛ ЕСІНДЕ «ҚАЗАҚТЫҢ ҚАНАТТЫ ҚЫЗЫ» АТАНҒАН «ХАЛЫҚ ҚАҺАРМАНЫ», ТҰҢҒЫШ АСПАН СОҒЫСЫН БАҒЫНДЫРҒАН, ҰШҚЫШ- ШТУРМАН ХИУАЗ ДОСПАНОВАҒА АРНАЛАДЫ. ( . ¾ ө Þ ) – Мәселе мынандай, – дейді әйел к ңілденіп, күле с йлеп, – мен саған бір тосын жаңалық айтқым келіп тұр. Хиуаз қуана қол шапалақтайды. – Айтыңыз, айта беріңіз Дарья ханым. Мен тыңдауға дайынмын. – Ал, ендеше, құлақ сал да, қуана бер. зің естіген де шығарсың, естімеген де шығарсың, бір жаңалық болғалы жатыр. – Айта беріңіз. – Мәскеуде адамзат тарихында тұңғыш рет қыз-келіншектерден құралған түнгі барлаушы-бомбылаушы әуе полкы құрылғалы жатыр. – О, міне, тамаша! – Оны кім ұйымдастырғалы жатқанын білесің бе? – Айта беріңіз. – Оны аты мәшбүр ұшқыш М.Раскова ұйымдастырғалы жатыр. Енді саған қарманып қалатын шақ туды. Ертеңнің арғы күні осы академияның үлкен залында осы датаға орай жиын теді. Оған Мария Раскованың зі қатысады. Арты ән мен биге ұласады. – Дарья ханым, менің нерге бейімім бар ғой. Шіркін, сол Марияның алдында ән шырқар ма едім. – Болады, концерттің артын ала ел таланттарына кезек беріледі. Алайда опынып қалып жүр ме. – Ол жағынан уайым жемеңіз. Мен қалайда сіздің үмітіңізді ақтауға тырысамын. – Онда іске сәт... Бұл Хиуаз үшін аса бір қиын, беймаза шақ еді. зі бала кезден арман еткен мақсаттың сәті туған кезі де осы еді. Оны жас қыз саналы жүрекпен дәл түсінген. Қайткенде Марияның к ңілінен шығу керек. Қазақ әнімен әлдилеп, қиядан жол тапқаны ж н. Ол екі күн бойы күн демей, түн демей концертке дайындалды. Межелі шақта кештете академияның үлкен залында жиын тті. Соғыс жәйлі түрлі мәселелер талқыға түсті. Мария Раскова с з с йледі. р с зін ағашқа шеге қаққандай етіп, ұғынықты, дәл с йлейтін әйел екен. Онша да езуі к піріп, к п с йлемеді. Тиселі с зді ғана айтты. Кіл қыздардан жасақталған түнгі барлаушы-бомбылаушы әскери әуе полкының міндеттері мен здеріне Отан алдында тапсырылған істерін баян етті... з ойын қысқаша ғана баян етті де, мінбеден түсті. Одан кейін де толып жатқан әскери мамандар с зге шығып, соңы концертке ұласып еді. уелі арнайы дайындалған концерт қойылды. Соңыра әдеттегінше халық нерпаздарына кезек берілген. ні, биі аралас бес-алты бағдарлама з мәресіне жетті. Концерт жүргізуші: – Сіздердің алдарыңызда Хиуаз Кайырқызы Доспанова ән шырқайды. Қазақстан!, – деп таныстырылым жасады. К п аял етпеді. Артынша үстіне т гілдіріп қазақтың ұлттық киімін киген, кеудесіне әдемі қызғылт түсті жаңа гармон қондырған Хиуаз шыға келген. Басындағы үкілі б ркі қыз қозғалысына б лекше сән беріп, сан құбылады. Хиуаз гармонды соза құлаштап, атақты «Майраның» әнінің толық нұсқасын тегіс ойнап шықты. Келесі қайталамасында барып, әннің тек қайырмасын құйқылжытты да, бастап кеп жіберген. «Қызы едім, Уәлидің атым Майра» деген қазақтың ерке сылқым әні кең сарайдың ішіне қалықтай ж нелді. н салып тұрған қызға қараған хатшы келіншектің к з алдына құм басқан құба белес, ақ селеуі селдіреген бозғылт дала, изен мен майда күреңсесі самал желге тынымсыз елбек қаққан бұйрат жондар елестеді. Бұлақ жағасындағы жұмсақ к галда ойнақ салып, бірін-бірі қуалаған жаңа тірліктің басы, жас туған қозы-лақтар к рінісі бергендей болған. ннің сарыны мүлдем басқа еді. йткенмен Дарьяның к з алдына әнтек балалық шағы елес берген. Ойнақы ән миға тез дарыды. Бойды балқытып, жүректі баурады.Тіршіліктің жалқы сәттік тәтті шағын сағынтып, құлақ түбін ойнақы ән қытықтады. Қыз даусы онша жуан да, бәлендей жіңішке де емес, жанға жағымды майда самалдай есті. сіресе, әннің қайырмасы тым ойнақы, екпіндеп соққан желдей ерке еді. н тағы құйқылжып, қалықтай ж нелді. Хиуаздың орындауындағы алғашқы ән де аяқталып еді. Дария орнынан ұшып тұрып, қуана қол шапалақтады. Қасында отырған Мария ханым да аузы әнтек ашылып, баладай мәз бола қалыпты. Полковник Трошкин де атақты ұшқыш әйелге бір бүйірлей келе әлденелерді айтып жатыр... Қыз әні тыңдаушыларға б лекше әсер еткен. Отырғандар дамыл-дамыл қол шапалақтап, Хиуаздың ән айтуын тіледі. – Міне, ән деп осыны айт. – Шіркіннің үні неткен таза, тұп-тура тау бұлағының дыбысындай сыңғыр- сыңғыр етеді. – Қимылы мен үні қатар жарасып, сан құбылуын қарашы. – О, қазақ әнін тыңдағанның зі бір бақыт екен ғой. – н айтуда азиялықтар, оның ішінде қазақтар алдына жан салмайды. – н кезегі қазақтарда, айтсын, айта берсін... у бастағыдай емес, Хиуаз да еті қызып, бабына келіп алған еді. Бұл жолы тартынбады. Салған жерден «Дударайдан» бастады да, дамытып әкетті. зі сүйіп айтатын, ең бір әсем сазды ән «Гауһар тасты» т гілтіп тті. Халық әні «Қамажай» да тыңдаушысын майдай ерітті. Бұдан кейін орындаған зге әндері де ел құлағына майдай жақты. Қыз осы айтқаным да жеткілікті болар дегендей, жиылғандарға бас иіп, ізет к рсетті. Концерт те аяқталған. Топты әскери адам Хиуазда з арасына шақырып алып, қаумалай тіл қатты. Алғашқылардың бірі болып, хатшы әйел Хиуазды құшақтап алып, бетінен сүйді. Атақты ұшқыш М.Раскова да жас қызды бетінен аймалай сүйіп, ақ тілек тіледі. Қыз әнін тыңдағанда зін академияның кең сарайында емес, басын мәңгілік қар бүркеген Алатаудың баурайында қызғалдақ пен еңлік гүлін теріп жүргендей сезінгенін айтып, Хиуаздың к ңілін бір желпінтіп тастады. – О, қиқар қыз, хош келдің, – деп д ңбектей біреу зінің ыстық құшағын ашты. Ерекше ықыласпен қызды құшақтап, маңдайынан сүйді. Бұл бір кездегі зінің алдын кес-кестеген полковник Трошкин еді. – Армысыз полковник мырза, – деді Хиуаз, – сіздің алдыңызда ән салғаным үшін зімді бақытты санаймын. – Сенің әніңді тыңдағанымыз үшін біз де зімізді бақытты санаймыз. йткенмен, – деп сәл күмілжіді де, артынша шешіле с йлеп кетті, – сен қыз осы П.Чаиковский не болмаса М.Луначарский атындағы оқу орнына барсаң да болатын сияқты ғой. Сен нерден де құр емес екенсің. – Рахмет, полковник мырза, дейтұрғанмен де маған ұшақпен ұшудың ж ні б лек. Біле білсеңіз, ұшқыш болу ол менің сүйек сіңді арманым. – Арманыңа жет қызым, мен саған шын ниетіммен тілеулестік білдіремін... Полковник осыны айтты да, з- зінен күйбіңдеп, қыбыжықтап қалды. Қыз әні әсер етті ме, әлде басқа нәрсеге к ңілі бұзылған ба, кім білсін, әйтеуірі не болса да полковник жылаған секілді. Жанарына жас тұнып қалыпты... – Рахмет, – деп қыз зін қаумалаған жандарға шын ризашылығын білдірді, – сіздерге тек сәттілік қана тілеймін. Ал Отан үшін болып жатқан соғыстың біздің пайдамызға шешілетініне мен кәміл сенемін. йткені, біздікі азаттық жолындағы соғыс. Қазақта «Аққа – құдай жақ» деген қанатты с з бар. Біздің ісіміз ақ. Оны к кте тәңірі, жерде адамзат атаулы тегіс беледі. Біз жеңеміз... Ертесі сағат ондар шамасында хатшы әйел мен Хиуаз Мария Раскованың қабылдауына жазылды. – Күте тұрыңыздар, – деді хатшы қыз, – кәзір Мария Раскованың қолы бос емес. Бас штабпен с йлесіп жатыр. Шамалы уақыттан кейін кіресіздер. – Жақсы, – деді Дария Ивановна, – күтеміз. С йтті де Хиуазға бұрылды. – Мен сені, – деді күле с йлеп, – әншейін ғана жай орындаушы деп ойлап қалыппын. С йтсем, сенің нерің ішіңде жатыр екен ғой. Хиуаз да күле жауап берген. – н мен би менің бойыма ананың ақ сүтімен сіңген асыл қасиет, – деді ол, – мен нерге жастайымнан жақын болдым. Бірнеше музыкалық аспаптарда ойнаймын. Мектептің де, аэроклубтың да белді мүшелерінің бірі болдым. Оны айтасың, керек болса, аудандық, облыстық байқауларға қатысып, жүлде алған шақтарым да болған. – Бәсе, ысылғаның сезіліп тұр. лі де сол неріңді жалғастыруыңа болады. – скери концерт бағдарламасына қатыс демексің ғой. Несі бар қатысамын. – Бәрінен де кешегі әндерің керемет болды. сіресе, Мария Михайловна қатты риза болып қалды. – уе академиясының есігі мен үшін мәңгі жабылғандай сезіліп еді. Үрей бұлтының сейіліп, алдымнан үміт шырағы жанғанына қатты қуанып тұрмын. – зің бір жолың болғыш қыз екен. Бәрі де жақсы болады.. Осы кезде хатшы қыз ішке кіре беріңіздер, – деген ишарат жасаған. Мария Михайловна келісті келген, к ркем пішінді, кербез әйел екен. К з қарасында, әр қимылында, с йлеген с зінде бір түрлі салқын сырбаздық бар. Ол келгендерді жылы қабылдады. – Мария Михайловна, – деді хатшы әйел, – баяндай беруге ұлықсат етіңіз – Айта беріңдер. – зіңіз де сезіп отырған боларсыз, бұл – деп серіктесін нұсқады, – Хиваз Қайырқызы Доспанова деген қазақ қызы болады. Кешегі концертте жиналғандардың жүрегін әнмен жаулаған әншіңіз осы. – Жақсы, жақсы. – Қазақстанның Орал ңірінде туған. Орта мектепті орыс тілінде алтын медалмен бітірген. Сонымен қоса, бір мезгілде аэроклубты да түгетіп, қосалқы ұшқыш-штурман деген куәлікті де алып шыққан. Арманы ұшқыш болу екен. ткен жылы осы үдеден шығу үшін біздің академияға құжат тапсырған. кінішке қарай, т ралқа мүшелері құжаттарын қабылдамай тастады. – Неге?
– Бас штабтың нұсқауында ұлт қыздарын әуе академиясына алмасын деген тармақ бар екен. – Сонымен. – Сонымен, бұл қызымыз тауы шағылғандай болып, академиядан жылап шықты. – Одан кейін не болды? – Бұнан соң бұл әнші қызымыз Мәскеудегі №1 медицина иниститутына оқуға түскен. – С йтіп, болашақта дәрігер болғысы келген екен ғой, – деп Мария Михайловна енді Хиуазға қараған, қалай азаматша, жағдай не болып жатыр? – Жағдай мен ойлағандай емес, – деді Хиуаз, – алтын медалды құшақтап, ауылға қайтқым келмеді. Қинала- қинала келе осы оқу орнына бардым. – Неге қиналдың? – Менің бала күннен бергі арманым ұшқыш болу еді. Сол арманыма солақай саясаттың сойылынан кейін қол жеткізе алмадым. лі де кеш емес, егер сіз секілді жақсы адамдар шарапатын тигізсе, мен бала кезден бойыма сіңген мақсатымды орындауға әзірмін. Сол үшін мені жаңадан құрылып жатқан түнгі барлаушы, бомбылаушы әскери әуе қыздар полкына қабылдауыңызды тінемін. Мария Михайловна бір сәт үнсіз қалып, Хиуаздың бар құжатын қарап шықты да «Саратов қаласындағы әскери әуе күштері училищесіне жіберілсін» деп қол қойған еді. Хиуаздың қуанышында шек болмаған. Ол Мария Михайловнаға сан мәрте алғысын жаудырып, шексіз ризашылығын білдіреді. Бір сәтте арманы орындалғандай болып, әскери әуе күштерінің киімін киіп, сымдай болып тартылып шыға келеді. Жолдамасын құшақтап, аталған шаһарға аттанады. Саратов қаласындағы штурмандар даярлайтын арнайы курсты да сәтті аяқтайды. Таманскідегі №46 жер шарындағы тұңғыш қыз-келіншектерден құралған түнгі барлаушы- бомбылаушы әскери әуе полкына қабылданады. Бұл 1942 жыл еді. «Ол бір естен кетпес, қияметі мол, ауыр шақ еді», – деп жазады қазақтың «Қанатты қызы» атанған Хиуаз Қайырқызы зінің кейінгі жазған деректі естеліктерінің бірінде, – жаумен жағаласқандай болып жүріп, дегеніме де жеттім. Адам баласының зі арман еткен нәрсесі қашан да зінен алыс тұратын әдеті ғой. Ұшқыш болу да мен үшін сондай еді. Бірақ ештен кеш жақсы деген, иншалла ойдағы ісім орындалды. Бір жасың мың болғыр, Мария Михайловна зі араласты да, бағытымды түзеп берді. Қазақта «ашаршылықта жеген құйқаның ауыздан дәмі кетпейді» деген с зі бар. Сол рас. Мен осы бір тар жол, тайғақ кешуде қол ұшын берген, қиналған шақта қолтығымнан демеген орыс әйелінің жасаған жақсылығын еш қашан ұмытпақ емеспін. Және оның жарқын бейнесін де ғұмыр бойы жүрегімде сақтап тпекпін. Арада алты ай мерзім аттай шауып те шықты. Саратовтағы ұшқыш-штурмандар даярлайтын әскери әуе оқу орнының даярлық курсы да артта қалды. Аталған оқу орнын жүзге шамалы курсанттар бітіріп шықты. Ұшқыш-штурман деген куәлік алатын шақ та келіп жеткен. Училище осы бір мерекелі сәтке қызу даярланды. Айналдырған екі-үш күннің ішінде оқу мекемесінің іші-сырты әрі боялып, әрі тазарып, мұздай болып, м лдіреп шыға келді. Арғысы Мәскеу, бергісі тағы басқадай ірі қалалардан мәртебелі меймандар да келіп жеткен. Келгендердің ішінде әуе қорғаныс күштерінің генаралдары мен қоса, менің сүйікті Мария Михайловнам да бар еді. Кеш есте қаларлықтай аса қызықты тті. рбір с йлеушіден кейін сарай ішінде «Отан үшін!», «Ел үшін!» деген ұранды с здер жаңғырығып кетті. Мария Раскова да с йледі. Қажет болса, ол з с зінің арасында ұлттар достығын айта келе, менің де есімімді атап тті. – Отан соғысына күллі Кеңс халқы қатысып отыр, – деді ол з с зінде, – оның бір айқын мысалы ретінде мынаны айтуға болады. Осы ұшқыш-штурмандар курсын бітіргендер арасында қаршадай ғана қазақ қызы бар. Оралда орта мектепті алтын медалмен бітіріпті. Сонымен бірге аэроклубты да аяқтап шыққан куәлігі бар. Ол Хиваз немесе Катя деп аталады. ткен жылы Мәскеудегі әскери – әуе академиясына құжат тапсырған екен. йткенмен, жолы болмапты. Содан сол қаладағы №1 медицина иниститутына түсіп, оның бірінші курсын тәмамдап шығыпты. Қажет болған жағдайда ол аталған оқуын тастап, ұрыс даласына санитар болып кетуге әзір отыр. Ал мен оның тілегін орындап, осы оқуға жібердім. Енді ол дап-дайын ұшқыш-штурман. Оның үстіне осы лектегі жалғыз мұсылман және қазақ қызы. Былайша айтқанда, к п бидайдың арасындағы жалғыз бидай деуге де келеді. Алатаудың ақ бас шыңдарынан арда ұшып келген к к қаршыға десе, тіптен жарасып кетеді. Ол жәй ұшқыш-штурман емес, тамаша нер иесі, әнші. ткендегі Мәскеу академиясында болған концерттегі орындаған әнін академия қызметкерлері күні бүгінге дейін аузының суы құрып, тамсана айтып жүр. Бәлкім, осы кештің концерттік бағдарламасынан оны да к ріп қаларсыздар...Осындай р де, жет қыздарымыз тұрғанда біз с зсіз жеңеміз. Жеңіс біздікі болады. Ура! Зал іші тағы уралаған дауысқа толып, жаңғырығып кеткен. Бұдан кейін де әлденеше адамдар с зге шықты. Партия, комсомол ұйымының жетекшілері де с зден шет қалмады. Бір сәтте кеш бағдарламасын жүргізушісі: – С з Саратов әскери әуе училищесінің курсанты Хиваз Доспановаға беріледі, – дегені. Шынымды айтсам, сасып қалдым. Бірақ с йлемеске шараң жоқ. – Құрметті жолдастар, және мен үшін аса мәртебелі Мария Михайловна, жаңадан жасақталған түнгі барлаушы-бомбылаушы полкының командирі Евдокия Бершанская, маған және осы отырған бәрімізге сенім білдіргендеріңіз үшін сіздерге к птен к п алғыс айтамын. Біз бәріміз жан-жақтан, тіпті алыс қиырдан осында жауды жеңу үшін жиналдық. Отан үшін, Ел үшін біз ештемеден де тайынбаймыз. Біз жеңеміз. Ура!, – деп с зімді аяқтадым. Кең сарай іші тағы жаңғырығып кетті... Артынан үлкен концерт болды. Мен «Майраның» әнінен бастап, тағы бірнеше халық әндерін нақышына келтіре орындап бердім. Бұл менің әскери сахнадағы орындаған алғашқы әндерім болатын. Кейін осы дәстүр жау жеңілгенше жалғасып жатты... Дегенмен, әр ненің з қиындығы бар ғой. йелдерден құралған әскери полкта сапқа тұру оңайға түскен жоқ. Түрлі сынақтан ттік. зіміздің жеке басымызды әскери қалыпқа келтірдік. Мраия Михаиловнаның бұйрығы бойынша т гіліп, тізеге түсіп тұрған тоқпақтай бұрымды қиюға тура келді. Аяқта керзі етік, үстімізге сұр киім киіп, жіптей болып тартылып шыға келдік. Келесі күні Мария Раскова зі бас болып, бізді №46 әскери полк құрамында салтанатты жағдайда соғысқа шығарып салды. Не керек, сонымен, біз үшін түнгі әуе соғысы басталды да кетті. Қазақтың қанатты қызы Хиуаз Қайырқызы зінің ең алғашқы түнгі барлаушы- бомбылаушы ретінде соғысқа қатынасқан сәті жазған деректі естеліктерінің бірінде былайша тебіренеді. ...Арада жарты ғасырдан астам уақыт тті. йтсе де алғашқы әскери операцияға барғаным к з алдымда кеше ғана болғандай сайрап тұр. Даланы түн қараңғылығы жайлаған кез. Тағы да ұшып шыққан бетіміз еді. Нысанаға таяу келгенде ұшақтың моторы шті де, жарық бергіш бомба тасталды. Жарық бергіш бомба тастай салып жарылмайды. Кемінде екі-үш минуттан кейін жарылады. Біз осы кезде ұшақтың моторын бірден от алдырып, биікке к терілеміз де, қайта айналамыз. Біз қайта беттегенде әлгі жарық бергіш бомбалар жарылады да, айнала жап-жарық болып кетеді. Біз бомбалайтын нысананы анық к ріп үлгіреміз. Артынша ПО-2 ұшағын шыңғыртып, қайта құлдилаймыз. Мотор үнін тағы шіріп тастаймыз. Мотор шше болды, қап-қараңғы аспаннан ештеме де к рінбейді. Сол арада бомбаларды к геннен ағатып жібереміз де, моторға от беріп, маневр жасап, қиғаштай бұрылып, жалт беріп, қашып кетеміз. Жау жағының бізді «Түнгі мыстандар» дейтіні де содан. Звено командирі Е.Пескова екеуміз алғашқы әскери тапсырманы осылай атқардық. Қашанда сақ отыратын жау әскері естерін жиып та үлгірмей қалатын. Неше мәрте бомбаланған даланың астан-кестеңі шығып жатады. Біз аққан жұлдыздай жарқ етіп, жер бауырлай ұшып, жоқ боламыз. Алғашқы тапсырма осылайша сәтті орындалды. Бізді майдандас достарымыз қаумалап, қоршап алды. Біз олардың қошеметіне б лендік. рі зіміздің де осындай жауапты іске әзір екенімізді біліп, қатты қуандық... жүктеу/скачать 6,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|