Бота қотыр болса, енесін б ы л ға й д ы , енесі к е л е с і н [ б ы л-
ғ а й д ы
дейтін м а қ а л д а р д а сөзсіз түйелі ауылдан, түйеші-
нің ауз ын ан ш ы ққ ан .
Байтал м інсең қ ұ л ы н жоқ, са у м а л
іш сең қ ы м ы з ж оқ
;
Е к і бие
—
е л асы, үш б и е
—
б ұ л а қ б а
сы, бір б и е
—
жоқтың қасы; К ө ң і л і түссе бие, к ө ң іл і түс-
песе түйе
дейді құлын, бота бай ла п , бие, түйе сауған ау-
ылд ың а д а м д а р ы. Биені ң с а ғ а т сайын, түйені ң күніне екі-
а қ рет иитінін тек мал б а қ қ а н , т а м ы р т а р т қ а н б а қ т а ш ы
ғ ан а біледі.
А р қ а с ы н а ер батқан ат а я ң іи ы л ; Қ ү й г е л е к ат
арьіқ; К ү н д е м ін ге н ат
—
тулақ, аптада м ін ге н ат
—
ңу-
н а қ
бола тынын д а ат иесі немесе ж ы л қ ы ш ы мен са ят ке р
ғ ан а айтса керек. Сол секілді
С иы р с у ш ы л; өгіз ө л ген
ж ерінде өкір ед і
дегендер де зеңгі
б а б а — с и ы р ш ы л а р ғ а
ғ ан а тән сөздер. Мұ н ың б а р л ығ ы м а қ а л - м ә т е л д е р еңбек
процесінде т уғ ан д ығ ын , ха л ы қт ы ғ ын , қ а л ы ң еңбекші бү-
қ а р а ғ а тәндігін көрсетеді.
М а қ а л - м ә т е л д і ң баю, д ам у
көздері ні ң
бірі — б ас қ а
х а л ы қ т а р д а н ауысу, а у д ар ы п алу.
Теңіз теңізбен с у л а с
-болмаса, теңіз б о лм а й д ы , тау таумен ж алғас б олм аса,
тау б о лм а й д ы .
Сол сияқ т ы б ас қ а халықпен байланыссыз ,
қ а р ы м - қ а т ы н а с с ы з т о м а ғ а т ү й ық х а л ы қ та
болмайды.
Есігіне қ ұ л ып с а л м ағ а н , елінің шетіне күзет қ ой ма ға н а қ
көңілді, кең пейілді қ а з а қ х а л қ ы да көрші ле с х ал ық т а р -
мен ә р қ а ш а н ар а ла сы п , алыс-бері с ж а с а п тұрған. жә не
қ а р ы м - қ а т ы с ы тек са уда - са ттық пе н, к ү д а - ж е к ж а т т ы қ п е н
ше кт е л ме й а қ ыл-ой м ү р а л а р ы н ы ң а л ма су ым е н д а мы ғ ан .
Ы р ы с ауы сады , б іл ім ж үғысады
деген сөз бекер ай тыл ма-
ған. М ә д е н и- э к он о м ик а л ык к а р ы м - к а т ы н а с т а р д ы ң нәти-
же сі нд е қоныстас, көрші ле с х а л ы қ т а р д ы ң ( қ а р а к а л п а к ,
қыр ғы з , өзбек, түрі кмен, т ата р, б а ш к ұ р т т. б.) әдеби ко-
рынан қ а з а қ тіліне а уы с к ан м а қа л - м ә т е л д е р
аз
емес.
Түрмыс- салты, тари хи т а ғ д ы р ы ү қ с а с ту ыс қ а н х ал ык т а р -
да н а уы с қ а н м а қ ал - м ә т е л д е рд і қ а з а қ т ы ң байьірғы, кол-
т у ма м а қа л -м ә т е л де р і н е н а ж ы р а т у киын. Тек контексте
с а к т а л ғ а н кейбір сөздерге немесе ж е к е бір х а л ық т ың
ті рші лі гі не тән еңбек кәсібін, т үрмыс- сал тын бейнелеуіне
к а р а п , « мын ау пәлен х ал ы қт і кі б ола р- ау» деп ж о р а м а л -
да у ға , т о п ш ы л а у ғ а болады. Мы с а л ы:
Х а л ы қ айтпайды,
х а л ы қ айтса қ а л п айтпайды
деген м а қ а л қ ы рғ ы з да н
ауысса керек. Ол ай дейтініміз — қ а лп деген сөздің ма-
ғына сы қ а з а қ т а р
үшін онша а ны қ емес, ал қ ы р ғ ы з ша
қ а л п — өтірік деген сөз екен. Сол сняк ты
Д а р а ц бір жер-
Достарыңызбен бөлісу: