Б. БӨрібаев c/C++ тілдерінде программалау (практикалық курс) Жогары оқу орьшдарына арналған оку құралы э в е р о алматы 2015 Эверо
жүктеу/скачать 16,45 Mb. Pdf көрінісі
|
ч «-------- І ү І------ »е г е Р Р < 2 a) у = ^ А +2 v 2 x 2 + v f e ' е г е Р х - 2 ә) у sin2 2 x + 5 jc 2, егер jc > 1,66 61-ч/х -1 7 л/4 + x 2 + cos2 4x , егер x < 1,66 54 I e ' + l 6) , = J — • JC<- 2 -4 (x + sin 4x)+ Ig jc 2 , егер x > -2,4 в) У ^(sinx + O + lgx2, erep x < - l sin X + COS X , erep -1 < x < 3 cosx ■ ■ ■ M I X + sin jc , erep x > 3 r) У 5 sin y + cos y , erep y < 1 2 v - 5 , erep 1 < у < 4 мұндағы j; ^ у 2 +5 -f lgy,erep > 4 lgjc + V^ ^ - 2 I g lx + ^ jllx , x > 2 Д) У л/х + sin x, erep jc > 0,4 = л/2 — jc 4- cos x, erep - 1 < x < 0,4 5 x - l + lgx, erep x < -1 2. Жазықтағы нүктенін координаталары бойынша онын кай ширекте жататын- кұрыңдар Жазыктыкта кұруга кұрыңдар +6х+с=0 координаталар С(хЗ, уЗ). Бұл үшбұрыш тең қабырғалы, тең бүйірлі болатынын аныктау кұрыңдар 6. Жазыктыкта екі нүкте N (x lfy l ) жэне М(х2,у2) берілген. Бұлардың кайсысы аныктаитын 7 бөлінетінін тайтын программа құру керек. 8 жүп болса, < ла құрыңдар 9 жұлдызы аптанын қай күні екені белгілі болғанда аидың аныктау программасын құру қажет. 10. Апта күндерінін реттік нөмірі бойынша олардын аттарын анықтайтын программа кұру керек. 55 И.Нақты х, у ( х Ф у ) берілген. Кішісін олардың жарты қосындысымен, ал үлкенін — екі еселенген көбейтіндісімен алмастырыңыз. 12. Үш нақты сан берілген. Теріс емес сандарды квадраттаңыздар. 13. Егер берілген нақты х, у, z сандарының қосындысы 1-ден кем болса, онда бұл үш санның ең кішісін қалган екі санның жарты қосындысымен алмастырыңыз, кері жагдайда х және ja-тің кішісін қалған екеуінің жарты қосындысымен алмастыры ңыз. 14. Нақты a, b, с, d сандары берілген. Егер a < —b < —c < = d болса, онда эр санды ең үлкен санмен алмастырыңыз, егер a> b> c> d болса, сандарды өзгерісеіз қалды- рыңыз, кері жагдайда барлық сандарды олардың квадратымен алмастырыныз. 15. Накты X, y f z сандары берілген. Егер х у -ке қалдықсыз бөлінсе жэне у z- ке қапдықсыз бөлінсе, онда барлық сандарға 1-ді қосыңыз, кері жагдайда барлык сандарды нөлге теңестіріңіз. 16. Нақты a, b, с, d сандары берілген. Осы сандардың терістерін квадраттап, ал оң сандарын түбірден шығарыңыз. 17. Нақты a, b, с, d сандары берілген. Егер кем дегенде бір сан нөлге тең болса, ол жайлы экранга мәлімет шыгарыңыз, кері жагдайда а-нын b-ғ а және с-ның d-т a қалдықсыз бөлінетіндігін тексерініз. 18. Бүтін а, Ь, с сандары берілген. Егер a< = b< = c болса, онда барлык сандарды олардың квадратымен алмастырьщыз; егер а>Ъ>с болса, онда эр санды ең үлкен санмен алмастырыныз, кері жагдайда барлык сандарды к танбасын кері таңбага ауыстырыңыз. 19. Накты х, у, z сандары берілген. max ( х + у + z, x*y*z ) + 10 өрнегін есептейтін программа жазыңыз. 20. Накты х, у, z сандары берілген. шах( x + y , y + z ) - 1 өрнегін есептейтін профамма жазыңыз. 21. Бүтін к, I, т сандары берілген. Нөлге тен сандардын санын аныктаңыз. 22. Бүтін к, I, т сандары берілген. Оң сандардың квадратының қосындысын есептеніз. Егер бір де бір оң сан жоқ болса, ол жайлы экранга мәлімет шыгарыңыз. 23. Бүтін л* жэне у сандары берілген. Егер екі санда жұп болса оларга 1-ді қосыңыз; егер тек біреуі жұп болса, онда олардын көбейтіндісін табыңыз; калган жагдайда сандарды өзгеріссіз қалдырыныз. 24. Үш сан берілген. Солардын ішінен [0;1] арапыгына кіретіндерін аныктау керек. 25. Накты х, у, ш оң сандары берілген. Қабырғаларының ұзындыгы х, у, z-ке тең үшбұрыш тұргызуга болатынын тексеріңіз. Сандарды енгізгенде олардың теріс емес және нөлге тең емес екендігін де тексеру қажет. 26. Нақты х, у, z сандары берілген. min2( х +y+z/2, х*у — z ) + 1 өрнегін есептеңіз. 27. Бүтін a, b, с, d сандары берілген. Нөлге тең емес сандардын көбейтіндісін табыңыз. Егер барлык сандар нөлге тек болса, экранга мәлімет шыгарыңыз. 28. Бүтін а, Ь, с сандары берілген. Так сандардың косындысын табыңыз. Егер барлық сандар жұп болса, экранга мэлімет шыгарыныз. 56 29. Бүтін а, b, с, d сандары берілген. Егер a> = b> = c> = d болса, онда барлық сандарды нөлге теңестіріңіз; егер a болса, онда эр санды 1-ге өсіріңіз; калган жагдайда эр санды 1-ге кемітіңіз. 30. Бүтін х, у, z ( х Ф у, х Ф z, у Ф z ) сандары берілген. Осы сандардың ең кішісін тауып, онын жұп екендігін тексеріңіз. 31. Келесі функцияны шыгару алгоритмі мен программасын кұрыңдар: (fix) + у)1 - -Jf(x)y, ху> 0 a = \(f(x ) + y f + Vl f(x )y I, лгу <0 (fix)+у)1 +1, ху = 0 Алгоритмнің бар лык тармактарының жұмыс істейтінін тексеретін бірнеше бастапқы мәндер енгізіп, нәтижелерін жазып алу қажет. Соңгы нәтижені шыгару алдында программа оның қай тармақ арқылы шыгарылганын мәлімдеуі керек. Өрнектегі f \х) орнына: х немесе £ екеуінің бірін қою керек (немесе екіншісін де тексеріп шыгыңдар). Екі елшемді жиымдар Бұл тақырып бойынша лабораториялық жұмыстар тапсырмаларын жүзеге асыратын программалар практикумнын [11] 71 б. келтірілген. 1-нұсқа Берілген тікбұрышты бүтін сандық матрицада: 1) нөлдік элементі жоқ жолдар санын; 2) берілген матрицада бір реттен артық кездесетін сандардын ішіндегі ен үлкенін аныктандар. 2-нұсқа Тікбұрышты бүтін сандык матрица берілген. Нөлдік элементі жоқ баганапар санын аныктау керек. Бүтін сандық матрица жолынын сипаттамасы деп онын оң жұп элементтерінін қосындысын атайык. Берілген матрицаның жолдарының орнын ауыстыра отырып, оларды сипаттамаларының артуы бойынша орналастырыңдар. 3-нұсқа Берілген тікбұрышты бүтін сандық матрицада: 1) кемінде бір нөлдік элементі бар баганалар санын; 2) бірдей элементтердің ең ұзак тізбегі орналасқан жолдың нөмірін аныктандар. 4-нұсқа Берілген квадратты бүтін сандық матрицада: 1) теріс элементтері жок жолдардагы элементтер көбейтіндісін; 2) матрицанын бас диагонапына параллель орнапасқан диагональдердің элементтерінің косындыларынын арасындагы ең үлкенін аныктандар. Ескерту:__________________________________________________________________________ 3) Егер матрицаньщ Ау элементі і-ші жолдағы ен кіші және у-ші бағанадағы ең үлкен элементі болса, онда ол А матрицасының қайқы нүктесі болып табылады. 57 5-нұсқа Берілген квадратты бүтін сандық матрицада: 1) теріс элементтері жоқ бағандардағы элементтердің қосындысын; 2) матрицаның қосалқы диагоналына параллель орналасқан диагональдарының элементтері модульдерінің қосындыларының ішіндегі ең кішісін аныктандар. 6-нұсқа Берілген бүтін сандық тікбұрышты матрицада: 1) кемінде бір теріс элементі бар жолдардағы элементтерінің косындысын; 2) матрицаның барлық қайқы нүктелерінің жолдары мен бағандарының нөмірлерін анықтаңдар. 7-нұсқа Берілген 8x8 өлшемді матрица үшін оның k нөмірлі жолы к нөмірлі бағанасымен бірдей болып келетін к мәндерін табыңдар. Матрицаның кемінде бір теріс элементі бар жолдарындағы элементтерінің қосындысын табыңдар. 8-нұсқа Бүтін сандық матрица бағанасының сипаттамасы деп теріс тақ элементтерінің модульдерінін қосындысыи атайық. Берілген матрица баганаларының реттілігін сипаттамаларының артуы бойынша орналастырыңдар. Матрицаның кемінде бір теріс элементі бар баганаларындагы элементтерінің косындысын табыңдар. 9-нұсқа Матрицадагы элементінің көршілері деп і-1 < k < і+1, j-1 < 1 < j+1, (k, 1) Ф (і, j) тенсіздіктері орындалатын Aki элементтерін атаймыз. Матрицаны тегістеу операциясы деп өлшемі бастапқы матрицамен бірдей, бірақ оның әрбір элементі бастапқы матрицанын сәйкес элементі көршілерінің арифметикалык ортасы ретінде аныкпгалатын жаңа матрицаны айтады. Берілген 10x10 өлшемді нақты матрицага тегістеу операциясын қолданып, жаңа матрица кұру керек. Тегістелген матрицадагы бас диагональдан төмен орналасқан элементтер модульдерінің қосындысын табыңдар. I 10-нүсқа Егер матрицаның элементі оның барлық көршілерінен міндетті түрде кіші болып келетін болса, онда ол жергілікті минимум деп аталады. Берілген 10x10 өлшемді матрицаның жергілікті минимумдарының санын табыңдар. Матрицаның бас диагоналынан жогары орнапасқан элементтері модуль- дер! нің косындысын табындар. Щ 11-нұсқа Сызықіық тендеулер жүйесінің коэффициенттері тікбұрышты матрица түрінде берілген. Орындауга болатын түрлендірулер көмегімен жүйені үшбұрышты түрге келтіріндер. 58 Матрица элементтерінін арифметикалық ортасы берілген шамадан кіші болатын жолдар санын табыңдар. 12-нұсқа Берілген матрицадағы нөлдерден тұратын жолдар мен баганаларды алып тастау арқылы оны тыгыздап ықшамдау керек. Кемінде бір оң элементі бар алғашқы жолдың нөмірін табыңцар. 13-нұсқа Тікбұрышты матрица элементтерін п элементке оңға немесе төмен қарай (көрсетілген бағытқа байланысты) циклдік түрде ығыстыру керек. п санының мәні жолдагы немесе бағанадағы элементтер санынан артық болуы мүмкін. 2ә зертханалық жүмыс. Кепнусқалы таңдау операторы Тапсырма: Қойылған есепті шешуге арналган профамма жазыңыздар. Есеп беру: Блок-схема жэне программа мәтіні. Нәтижесі: Берілген аралықтарды толық тексеруге арналган мэндерді қамти- тын мэліметтер үшін программа нэтижелерін келтіру. Бақылау сұрақтары 1. Таңдау (ауыстырғыш) операторының жазылуы. 2. If операторының switch операторынан айырмашылыгы. 3. Көшу операторларынын пайдаланылуы. 4. Бір нұсканың бірнеше тұрақты мэндерді қамтитын мүмкіндіктері. 5. Есептелген өрнек мэнінің берілген түракты мәндеріне сэйкес келмеген жагдайда switch операторынын орындалуы. Таңдау операторына (switch) берілген есептер 1. 1 мен 7 аралыгындагы кез келген бүтін сан берілген. Сол санга сэйкес апта күнінің аттарын агылшынша жэне қазақша жазып шыгаратын программа құру керек. (1 — «Дүйсенбі — Monday», 2 Й «Сейсенбі ... » жэне т.с.с.). Апта күндерінің нөмірлеріне сәйкес келмейтін сандар енгізілсе, «Қате» деп мәлімет шыгару керек. 2. 1 мен 5 аралыгындагы бүтін сан берілген. Осы санга сэйкес баганын сипаттамасын шыгарыныз (1 — «нашар», 2 — «канагаттанарлыксыз», 3 — «канагаттанарлық», 4 — «жаксы», 5 — «оте жаксы»). Егер бүтін сан 1-5 аралыгында жатпаса, экранга «Қате» деген мэлімет шыгарыныз. 3. Айлардын реттік нөмірін (1-12) енгізіп, соган сэйкес ай атгарын казакша (агылшынша) жазып шыгаратын программа кұру керек. 4. Айдың реттік нөмірі 1-12 арасындагы бүтін сан аркылы берілген (1 - каңтар, 2 — ақпан жэне т.с.с.). Соларга сэйкес жыл мезгілдерінін атын шыгарыныз («қыс», «көктем», «жаз», «күз»). 5. Айдын реттік нем ipi 1—12 арасындагы бүтін сан аркылы берілген (1 — қаңтар, 2 — акпан жэне т.с.с.). Сол айларга сэйкес айдагы күндер санын анықтаңыз. 59 6. Уақытты (тек сағатты) енгізіп, сол уақытқа сәйкес: "Қайырлы таң”, "Қайырлы күн", "Кеш жарық", "Үйқың тэтті болсын!" деген мэліметтер шыгарыңдар. 7. Арифметикалық амалдар келесі ретте нөмірленген: 1 — қосу, 2 - азаіпу, 3 - көбейту, 4 - бөлу. Амал нөмірі - N (1-4 аралыгындағы бүтін сан) және накты А мен В (В Ф 0) сандары берілген. Осы сандармен нөмірге сэйкес амалды орындап, нэтижесін шыгарыкыз. 8. Үзындық өлшем бірліктері келесі ретге нөмірленген: 1 — миллиметр, 2 - сантиметр, 3 — дециметр, 4 - метр, 5 - километр. Үзындық бірлігі (1-5 арапы- ғындағы бүтін сан) мен сол бірлікте берілген кесіндінің ұзындығын енгізіп, нәтижесін метрмен жазып шыгыңыз. 9. Салмақ өлшем бірліктері келесі ретте нөмірленген: 1 — миллиграмм, 2 - грамм, 3 - килограмм, 4 - центнер, 5 — тонна. Салмақ бірлігі (1-5 аралыгын- дагы бүтін сан) мен сол бірлікте берілген дененің салмагын енгізіп, нәтижесін килограммен жазып шығыңыз. 10. Отыратын орындықтарының санын профаммага енгізіп, соган сәйкес көлік атын көрсетіңіз, мысалы: ,,вeлocипeд,,, "мотоцикл”, "жеңіл автомобиль", "микроавтобус", "автобус" (баска да варианттары болуы мүмкін). 11. Кәбисә емес (невисокосный) жылдың датасын аныктайтын екі сан: D (күн) жэне М (ай) берілген. Осы датага сэйкес сонын алдындагы D мен М -ді шыгарыңыз. 12. Кәбисә емес жылдын датасын аныктайтын екі сан: D (күн) жэне М (ай) берілген. Осы датага сэйкес сонан кейінгі D мен М — ді шыгарыңыз. 13. Робот 4 багытта («С» — солтүстік, «Б» — батыс, «О» — оңтүстік, «III» — шыгыс) козгапа алады жэне үш санмен берілген командаларды: 0 — козгапысты жапгастыру, 1 — солга бұрылу, 1 — оңга бұрылу орындай алады. Бастапқы берілген багыт — С символына, команда — N бүтін санына сэйкес келеді. Осы командадан кейінгі роботтың багытын аныктаңыз. 14. Локатор 4 багыттың («С» — солтүстік, «Б» — батыс, «О» - оңтүстік, «Ш» - шыгыс) бірін таңдай алады жэне үш санмен берілген командаларды: 1 - солга бұрылу, 2 — оңга бұрылу, 3 — 180°-қа бұрылу орындай апады. Локатордың бастапқы багыты — С, N1 жэне N2 бүтін сандарына сэйкес екі команда берілген. Осы командалар орындалганнан кейінгі локатордың багытын анықтаңыз. 15. Шеңбер элементтері келесі түрде нөмірленген: 1 — радиус (R), 2 - диаметр (D = 2-R), 3 - ұзындык (L = 2*7i*R), 4 — шеңбер ауданы (S = я -R ). Осы элементтердің бірінің нөмірі және оның мэні берілген. Шеңбердің калган элементтерінін мэнін берілген реті бойынша есептеп шыгарыңыз. 16. Тең бүйірлі тікбұрышты үшбұрыштың элементтері келесі түрде нөмірленген: 1 - катет (а), 2 — гипотенуза (с = а (2) ), 3 - гипотенузага түсірілген биіктік (һ Ц с/2), 4 - аудан (S = с*һ/2). Осы элементтердің бірінің нөмірі жэне оның мэні берілген. Калган элементтердің мэнін берілген реті бойынша есептеп шыгарыңыз. 60 17. Тең бүйірлі үшбұрыштың элементтері келесі түрде нөмірленген: 1 — қабырғасы (а), 2 — іштей сызылған шеңбердің радиусы (Ri = а*(3)1/2/6), 3 — о д-- - ( -г -" * '' у / J v сыртгай сызылған шеңбердің радиусы (R2 = 2*Ri), 4 — ауданы (S = a -(3) /4). Осы элементтердің бірінің нөмірі және оның мәні берілген. Қалган элементтердің мэнін берілген реті бойынша шыгарыңыз. 18. Шығыс календарыңда 12 жылдық ішкі циклден тұратын 60-жылдық цикл бар. Ішкі цикл белгілі бір түспен (жасыл, кызыл, көк, ақ жэне қара), ал оның әр жылы жануарлар атымен аталған (тышқан, сиыр, барыс, қоян, ұлу, жылан, жылқы, қой, мешін, тауық, ит, доңыз). Жыл нөмірі бойынша оның аты мен түсін аныктаңыз, егер циклдегі жыл басы 1984 болса, ол — «жасыл тышқан жылы» болады. 61 ЦИКЛДПС АЛГОРИТМДЕР МЕН ПРОГРАММАЛАР Енді құрамында есептеудің қайталау фрагменттері болатын циклдік алгориггм- дерді қарастырайық. Циклдік алгоритмдерді пайдалану оларды кейіннен програм- маларда цикл операторы түрінде қысқартып жазу мүмкіндігін береді. Циклдер қайталану санының алдын ала белгілі және белгісіз болуына байланысты екі топқа бөлінеді. Қайталану сандары алдын ала белгілі болып келген циклдер тобы арифметикальщ цикл болып есептеледі, ал орындалу саны белгісіз циклдер — қадамдық (итерсщияльщ) цикл болып аталады. Практикада белгілі бір айнымалынын сандык мэніне байланысты орындалатын арифметикапык циклдер жиі кездеседі. Мұнда арифметикапык прог рессия га ұқсас болып келетін циклдер ен карапайым арифметикапык цикл болып табылады. Оны баскару кайталану кезеңінде профессияның занына сэйкес тұрақты шамага өзгеріп отыратын цикл параметрінің сандык мәнімен байланысты болуы тиіс. Цикл орындалу ы апдында онын айны малы аргументі - параметрі алгашқы мәнге ие болуы керек, сонан кейін кайталану кезеңінде цикл парамет- рі белгілі бір шамага (кадамга) өзгере отырып, ол апдын ала берілген ен соңгы мэнге дейін жетуі кажет. Алгоритмнің орындалу барысында цикл пара метр!, мысалы, х өзінің ең алгашқы лсО мәнінен ең соңгы хк мэніне дейін тұракты шамага (г£с) өзгеріп отырады. Осының нәтижесінде х мынадай мәндерді дО jck . dx енг -3 х:=хО кабылдайды: *0, xQ+dx, x0+2dx, мұндагы п аныктапады: циклдің қаиталану саны, jc0+(/7-1) dx, xk, ол былай жок ИӘ х:= x+dx п xk-xQ dx L СОҢЫ ] + 1 3.1-сурст. Қарапаиым циклдік алгоритм мұнда [...] - өрнектің бүтін бөлігі алынатынын көрсетеді. п әркашанда бүтін сан болуы тиіс, егер ол аралас сан болса, онда оның бөлшегі алынып тастапады, өйткені циклдің кайталану саны бүтін натуралдык сан болуы тиіс. Арифметикалық цикл үшін y — f(x) функциясын есептеу апгоритмі 3.1 -суретте көрсетілген. Мұндагы 3-ші, 4-ші, 7-блоктар циклді ұйымдастыру үшін кажет. Олар цикл параметрінің алгашкы мэнін, өзгеру кадамын белгілеп және оның ең сонгы мәніне жеткен-жетпегенін тексереді. Ал 5- жэне 6-блоктар бірнеше рет қайталанып циклдің өзін кұрайды. 4-блок шартты тексеріп кайталану процесін ұйымдастырады. Алгоритм схемасын салу мен программаны жазуды жеңілдету үшін цикл алго ритм дер і ыкшамдапган түрде "модификатор" немесе "цикл басы" блогын пайдалану аркылы жазылады (3.2-сурет). Онда 3.1-суретте көрсетілген 3-ші, 4-ші, 7-блоктардың орнына "цикл басы" блогы орналасады. 62 Ол алтыбұрыш тэрізді геометриялық фигурадан тұрады да, оның міндетті түрде екі кіру және екі шығу сызыгы болуға тиіс. Осы блокты пайдалану арқылы жогарыда келтірілген алгоритм 3.2-суреттегідей түрде кескінделеді. Параметрдің алғашқы х мәні оның соңгы х мәнінен кем болса, оңда оның қадамы dx оң сан болады. Керісінше, параметрдің алғашқы мәні онын соңғы мәнінен артық болса, онда қацам теріс сан болады. Профам малауда ариф метикалы к прогрессияға ұксас болып келетін параметрлі цикл f o r операторы арқылы жэне кадамдық цикддер w h ile , d o . . w h i l e операторлары арқылы жүзеге асырылады. ( басы "2 jcO, хк, dx енгізу. 3.1 F o r операторы F or операторы айнымалы ретінде берілген цикл параметрінің алгашкы, соңғы мәні мен өзгеру қадамы белгілі болганда, соган сэйкес бір немесе бірнеше операторларды қайтапап орындау кезінде қолда- нылады. Бұл оператор параметрлі цикл операторы немесе арифметикалық цикл деп аталады. Параметрлі циклдің орындалу схемасы 3.3-суретте көрсетілген. цикл операторының жалпы жазылу түрі: (х=хО ; х < = х к ; { 1 - жүктеу/скачать 16,45 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|