Б е с I н ш I б ? л I м Т?Уелсiз ?Аза?Стан мемлекетiнi? ?Алыптасуы §49. Республика егемендiгiн жариялау
§61–62. ?аза?станны? ХХ ?асырды? ая?ы –
жүктеу/скачать 4,16 Mb. Pdf көрінісі
|
| §61–62. ?аза?станны? ХХ ?асырды? ая?ы –
ХХI ?асырды? бас кезiндегi м?дениетi 1. Орта бiлiм мен жо?ары бiлiм беру iсi. Осы кезе?де мектептер- де мемлекеттiк стандарт?а с?йкес ба?дарламаны жа?арту?а ерек- ше к??iл б?лiндi. Жалпы бiлiм беру мектептерiндегi о?у ж?йесi 1984 жылдан бастап 11 жылды??а к?шiрiлдi. 1984 жыл?ы мектеп реформасы бойынша балалар мектепке 6 жастан баратын болды. 1–4-сыныптар бастауыш, 5–9-сыныптар орта, 10–11-сыныптар то- лы? орта ж?не к?сiби бiлiм беретiн сыныптар болып белгiлендi.
1990 жылдан бастап
?аза?станда мектепке дейiн гi т?рбиенi? баламалы ж?йесi – отба- сы лы?, коммерциялы? ж?не мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерi ?ар?ынды дами бас тады. Жалпы бiлiм беретiн баламалы мектептер, соны? iшiнде т?лема?ы сы жо?арылы?ына ?арамастан жеке меншiк мектептер к?бейдi. Ана тiлiнде о?ытатын мектептер (?збек, ?й?ыр т.б.) саны да артты. Бiр ?атар мектептерде ?з?рбайжан, грек, корей, т?рiк, поляк, татар тiлдерi ана тiлi ретiнде о?ытыла бастады ж?не олар о?у жоспарына енгiзiлдi. Барлы? мектептер а?ылшын, француз, араб тiлдерiн мiн деттi п?н ретiнде о?ыту?а кiрiстi. Осы жылдарда?ы мектептегi т? бiрлi ?згерiс – ке?ес мектептерiне т?н идеологиялы? бiрсарын ды лы? тан арылды. ?аза?стан тарихы мен м?дениетi то- лы?, ж?йелi т?р де о?ытыла бастады. ?айта ??ру мен т?уелсiздiк т?сында ?ана ж?рт шылы? сталинизмнi? ?ор?ынышты жылдарыны? шынды?ы, ?жымдастыру кезе?дегi миллионда?ан адамны? ?ырылу трагедия сы, Екiншi д?ниеж?зiлiк со?ысты? а?и?аты туралы на?ты ма?л?мат ала алды.
. Жеке меншiк мектептер мен кол ледждердi? к?птеп ашылып, оларды? табысты ж?мыс iстеп жат?а нына ?арамас тан, 1995 жыл?ы Конституцияда: «?аза?станда азаматтарды? мемлекеттiк о?у орындарында тегiн орта бiлiм алу ына ке пiлдiк берiледi. Орта бiлiм алу мiндеттi», – деп атап к?р сетiлдi. 1999 жыл?ы маусымда ?абылдан?ан «Бiлiм туралы» 350 За? жалпы бiлiм беретiн мектептердегi о?ытуды ?ш сатылы? етiп б?лдi: бастау ыш (1–4-сыныптар), негiзгi (5–9-сыныптар), орта (10–11-сыныптар). Мамандарды? пiкiрiнше, б?лайша б?лу о?ушыларды? бiлiмдi ме?геру ?абiлеттерiн толы? аша т?седi. Дарынды балалар?а к?мектесу ?шiн арнайы «Дарын» мемлекеттiк ба?дарламасы ?абылданды, осы ба?дарлама ше?берiнде барлы? об- лыс орталы?тарында мектеп-интернаттар ашылды. М?ндай ж?йенi ??ру, шынында да, жо?ары ж?не арнау лы бiлiм алу ?шiн дарынды жастарды iрiктеп алу ?а м?мкiндiк бердi. Алыс ж?не жа?ын шетелдерден тарихи отанына орал?ан ?а- за?тар саны артуы есепке алынып, 1996 жылды? со?ында шетел- дердегi отандастар?а мемлекеттiк ?олдау к?рсету шаралары белгi- лендi. Ба?дарлама оралмандар мен оларды? балаларын ?азiргi за- ман?ы мектептерде о?ыту ж?не бiлiмiн жетiлдiру ма?сатын к?здедi. ?лемдiк ?ркениет жетiстiктерiн жылдам игеру ма?сатында 1997 жылы орта бiлiм беру ж?йесiн а?параттандыру мемлекет- тiк ба?дарламасы ?абылданды . Мектептер (ауылды? мектептер де) аз уа?ыт iшiнде компьютерлермен ж?не керектi ??рал-жабды?пен ?ам тамасыз етiлдi. Мектептердi компьютерлендiруге демеушiлер мен халы?аралы? ?орлар да к?мектестi. Мектептегi бiлiм беру ж?йесiн реформалауда, о?ытуды? тиiм- дiлiгiн арттыруда, идеологиялы? ?аса?ды?тан арылуда «Жалпы бiлiм беретiн мектептерге арнал?ан о?улы?тар мен о?у-?дiстемелiк ке шенiн дайындау ж?не басып шы?ару туралы» ба?дарлама ше шу шi р?л ат ?арды. Б?л ба?дарлама ?аза? ж?не шетел тiлдерiн тиiм дi о?ыту ?шiн жа?а технологиялар мен компьютер ба?дарламаларын ке?iнен енгiзудi де ма?сат еттi. Мемлекет о?улы?тар мен о?у ??ралдарын жазу?а белгiлi ?алымдарды, ?з саласында таныл?ан ма мандарды тартты. О?улы?тарды? сапалы дайындалу де?гейiн к?теру ?шiн баламалы негiзде жазыл?ан о?улы?тар да ?сыныла бастады. «Атам?ра», «Мектеп» т.б. баспалардан ?аза?станды? жа?а буын о?улы?тары мен о?у-?дiстемелiк ке шендерi ?зiрленiп, басып шы?арылды. Мектептер мен онда о?итын балалар саны ?стi. М?селен, 2003 жылы ?аза?станда 8160 мемлекеттiк жалпы бiлiм беретiн мектеп ж?мыс iстесе, оларды? 2016-сы ?алалы?, 6144-i ауылды? жер де ор наласты. ?аза? тiлiнде о?ытатын мектептердегi о?ушылар саны – 1 млн 684 мы? бала, орыс тiлiнде – 1 млн 300 мы? бала, ?з бек тi лiн де – 87 мы? 300 бала, ?й?ыр тiлiнде – 21 мы? 500 бала болды. Мы?да?ан бала ?аза?-т?рiк лицейлерiнде о?ыды. 2005–2006 жылдары республикада орта бiлiм беретiн 7802 мем- ле кеттiк мектеп, 133 мемлекеттiк емес, 78 кешкi мектеп ж?мыс жасады, онда 2,7 млн бала о?ыды. 320 к?сiптiк мектеп пен лицей- де ж?не 510 кол леджде 559,6 жас?спiрiмдер бiлiм алды. Ке?естiк кезе?де ?аза? мек тептерiнi? саны к?рт азайып, ?аза? ба ла ларыны? ?з ана тiлiнде бi лiм алу м?мкiндiгi шектелген едi. Елiмiз т?у елсiздiгiн
351 ал ?аннан бергi уа ?ытта осы ол?ылы?ты толтыру ма? сатында ?аза? мектептерiне ба сым ды? берiлуде. 1991 жылдан ?а за? мектептерiнi? саны 811-ге ?стi, ?аза?станда?ы 3716 мектеп ?лтты? мектептер. 2073 ?аза? ж?не орыс тiлде рiнде бiлiм беретiн аралас мектептер ж? мыс iстейдi. 2009 жылы ?а?тар айында Астанада Т???ыш Президенттi? бi- рiншi интеллектуалды? мектебi ашылды.
М?селен, 90-жылдар басынан бастап жеке меншiк жо?ары о?у орындары да ашыла бастады. 2003 жылды? басына ?арай республикада 127 жо?ары о?у орны болып, оларда 257 мы? студенттер о?ыды. Дегенмен студенттердi? денi мемлекет- тiк жо?ары о?у орындарында бiлiм алды. Республика Президентi Н. ?.Назарбаевты? Жарлы?ымен жо?ар?ы к?сiби, бiлiктi мамандар дайындайтын, сегiз жо?ары о?у орнына ерекше м?ртебе берiлдi. ?ор ?аныс ж?не Iшкi iстер министрлiктерi ?з с?раныстары ?шiн маман кадрлар дайындау?а кiрiстi. Республиканы? жо?ары о?у орын дары осылайша бiртiндеп нары?ты? ?атынастар?а бейiмделiп ?айта ??рылды. Жо?ары о?у орындарына т?скенде жем?орлы??а жол бермеу, талапкерлердi? б?рiне бiрдей жа?дай жасау ма?сатымен 1999 жылдан бастап арнайы гранттар мен несиелер б?лiне бастады. ?абылдау комиссиялары талапкерлер бiлiмiн тест тапсырмалары ар?ылы аны?тау?а кiрiстi. 2004 жылдан бастап ?лтты? б?ры??ай тестiлеу (?БТ) енгi зiлдi . Студенттер о?у а?ысын т?леу ?шiн инвес- тициялы? немесе депо зиттiк банктерден несие ала бастады.
жүктеу/скачать 4,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|